GAZETA BANKOWA: Historia kupieckiej kreatywności

Komuniści najpierw odebrali budynek sklepu rodzinie Jabłkowskich, Dom Towarowy „BJ” upaństwowiono, a potem właścicieli osadzono w więzieniu przy ul. Rakowieckiej i zmuszono w 1951 r. do ogłoszenia upadłości spółki – Małgorzata Dygas opisuje w „Gazecie Bankowej” pełną zwrotów historię słynnego Domu Towarowego „Bracia Jabłkowscy

Dynamiczny rozwój biznesu wymagał zwiększenia powierzchni handlowej. W tym celu została powołana spółka akcyjna, w której 60 proc. akcji przejęli członkowie rodziny Jabłkowskich. Kontynuacja rodzinnego biznesu przypadła Józefowi Jabłkowskiemu juniorowi. Założona spółka podjęła w kwietniu 1913 r. budowę budynku (z przeznaczeniem na dom towarowy) przy ul. Brackiej 25, a akt erekcyjny został podpisany 4 września 1913 r.

Modernistyczny budynek wzniesiono w latach 1913–1914 według projektu Karola Jankowskiego i Franciszka Lilpopa. Autorzy inspirowali się francuskimi i niemieckimi domami towarowymi, a szczególnie zaprojektowanym przez Alfreda Messela domem Wertheima w Berlinie. Budynek przy ul. Brackiej 25 miał konstrukcję szkieletowo-żelbetową. W prostym, funkcjonalnym wnętrzu, na uwagę zasługiwała klatka schodowa, oświetlona półkolistymi oknami z witrażami zaprojektowanymi przez Edmunda Bartłomiejczyka, wykonanymi w pracowni W. Skibińskiego, przedstawiającymi mieszkanki miasta z różnych epok. W obiekcie zainstalowano pierwszą szklaną windę w Warszawie. Ten wczesnomodernistyczny budynek z elementami neoklasycyzmu jest uważany do dzisiaj za jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej architektury początku XX w.

Oddany do użytkowania w listopadzie 1914 r. budynek był jednym z najnowocześniejszych w stolicy. Zawierał 44 sklepy i 300 stoisk w jednym miejscu. Pomimo trudności z transportem i zaopatrzeniem, był on doskonale zaopatrzony. Na siedmiu piętrach można było kupić praktycznie wszystko – od bielizny, krawatów czy pasmanterii na parterze, materiałów i wykrojów na pierwszym piętrze, sukni i futer na drugim piętrze, po meble na trzecim piętrze. Ostatnie dwa piętra były miejscem przyjęć towarów oraz pracy biurowej. W podziemiach znalazł się skład porcelany. Oprócz produktów krajowych dom towarowy oferował też wiele towarów z Paryża czy Wiednia.

(…) Gdy rok 1945 r. przyniósł koniec wojny, pracownicy firmy Jabłkowskich wzięli się do odbudowy. Wrócił też Feliks Jabłkowski i przystąpił do mozolnego odtwarzania sieci dostawców. Do handlu przy ul. Brackiej 25 powrócono 15 maja 1945 r. Rozpoczęto powolne podnoszenie się z gruzów, zabrano się też za remont podziurawionej elewacji gmachu. Handel odbywał się tylko na dwóch piętrach, gdzie sprzedawano resztki towarów z okresu przedpowstaniowego oraz rozdzielano towary, które w latach 1945–1947 trafiały do Polski z organizacji UNRRA, wspierającej ludność krajów Europy, poszkodowanych przez wojnę.

2 czerwca 1947 r. rządząca komunistyczna Polska Partia Robotnicza rozpoczęła „bitwę o handel”, zaplanowaną przez Hilarego Minca, ministra przemysłu i handlu. Oficjalnym celem było zapewnienie obywatelom dostępu do towarów dobrej jakości po przystępnych cenach. W praktyce chodziło o zniszczenie inicjatywy prywatnej w handlu i zarazem klasy posiadaczy – ideologicznie „niesłusznej” według marksistowskich dogmatów ustroju „robotniczo-chłopskiego. Do niej zaliczono Jabłkowskich.

W 1950 r. na Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy nałożono absurdalnie wysoki podatek, argumentując to rzekomym wzbogaceniem się jego właścicieli podczas wojny. Rodzinie Jabłkowskich najpierw odebrano budynek, Dom Towarowy BJ upaństwowiono, a potem właścicieli osadzono w więzieniu przy ul. Rakowieckiej i zmuszono w 1951 r. do ogłoszenia upadłości spółki. (…)

W czerwcu 1996 r. reaktywowano firmę Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy, która w kolejnych latach odzyskiwała firmowe nieruchomości: kamienicę Jabłkowskich przy Chmielnej 21 (2001 r.), działkę przy Chmielnej 19 (2009 r.) – dziś stoi tu Nowy Dom Jabłkowskich. Pięć lat temu, w 2013 r., spółka Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy odzyskała flagową nieruchomość firmy przy ul. Brackiej 25. Trwają prace remontowe i adaptacyjne do nowych funkcji DT BJ – odradza się dziś dawna, sprzed II wojny światowej, mekka elegantek i elegantów Warszawy oraz Wilna.

Całą historię Domu Towarowego „Bracia Jabłkowscy” oraz więcej informacji i komentarzy o polskiej gospodarce i sektorze finansowym znajdziesz w bieżącym wydaniu „Gazety Bankowej” do kupienia w kioskach i salonach prasowych

„Gazeta Bankowa” dostępna jest także jako e-wydanie, także na iOS i Android – szczegóły na http://www.gb.pl/e-wydanie-gb.html