Na zmianach stawek VAT podatnicy raczej nie skorzystają
Wprowadzenie od 2017 roku starych stawek VAT nie wpłynie w istotny sposób na poziom konsumpcji i kondycję polskich przedsiębiorstw, chociaż niewątpliwie ją poprawi. Na pewno jednak zmiana ta skutkować będzie nowymi obowiązkami po stronie przedsiębiorców.
Kilka dni temu minister finansów Mateusz Szczurek zapowiedział, że powrót do stawek podatku od towarów i usług (VAT) począwszy od 2017 r. jest przesądzony. Wprawdzie informacja ta pojawiła się we wszystkich mediach, to nie była ona zaskakująca. Obowiązujące przepisy wyraźnie wskazują, że wprowadzone od 2011 r. podwyższone stawki VAT – stawka podstawowa 23% zamiast 22%, stawka obniżona 8% zamiast 7% oraz odpowiednio zwiększone zryczałtowane stawki – zostały wprowadzone na okres do 31 grudnia 2016 r. Jeszcze w kwietniu 2013 r. ówczesny minister finansów Jacek Rostowski informował, że podwyższony VAT zostanie utrzymany do końca 2016 r. Jeśli zatem nie będzie kolejnej nowelizacji przepisów, począwszy od 1 stycznia 2017 r. powinniśmy automatycznie powrócić do stawek obowiązujących przed 2011 r.
Rentowność i ceny bez istotnych zmian
Z punktu widzenia podatnika każde obniżenie podatku wydaje się korzystne. Jednak oczekiwanie, że powrót do niższych stawek podatku VAT spowoduje automatyczne, istotne i zauważalne obniżenie cen, co mieliby odczuć wszyscy podatnicy, jest mocno przesadzone.
Podatek od towarów i usług ma powszechny charakter, podatnikami są wszystkie podmioty dokonujące opodatkowanych czynności niezależnie od ich statusu cywilnoprawnego. Cecha ta pozwala na realizację zasady równości opodatkowania wszystkich uczestniczących w obrocie. Podatek VAT jest wielofazowy, co oznacza że jest nakładany podczas każdego etapu obrotu towarem lub usługą, aż do ostatecznego nabywcy. Podatek z założenia ma neutralny charakter, a faktyczna zapłata podatku obciąża ostatecznego nabywcę/konsumenta. Wpłacie do budżetu podlega tylko nadwyżka podatku należnego z tytułu dokonania opodatkowanej czynności ponad kwotę podatku zapłaconego sprzedawcy czy też usługodawcy przez podatnika formalnego. Rozliczenie podatku następuje w oparciu o zasadę potrącalności podatku naliczonego od podatku należnego. Bez względu zatem na wysokość stawek tego podatku, podatek VAT jest dla nich przedsiębiorców neutralny.
Wysokość stawek podatku może mieć jednak znaczenie dla ostatecznego – finalnego konsumenta, który dokonuje zakupu towarów lub usług. Obniżenie podatku powinno mieć wpływ na obniżenie ceny za towar lub usługę, szczególnie jeśli towar lub usługa są skutkiem dokonania innych czynności opodatkowanych również według niższej stawki. Obniżenie podatku o 1% powinno obniżyć cenę za towar i usługę o tę część podatku. Nie będzie to jednak odpowiednik wartości 1% dotychczasowej ceny – faktyczne obniżenie cen zależeć będzie od rynku i przedsiębiorców. Nie można wykluczyć, że ceny po obniżeniu podatku pozostaną na niezmienionym poziomie, co wpłynie na wzrost przychodów sprzedającego, a nie zmieni sytuacji konsumenta. Nawet jeśli skutkiem obniżenia podatku VAT będzie obniżenie cen, to wpływ niższego o 1% VAT nie spowoduje radykalnych zmian cen i nie można się spodziewać nagłego, znaczącego podwyższenia konsumpcji czy ożywienia gospodarczego, chociaż niewielkie zwiększenie konsumpcji może nieco poprawić kondycję przedsiębiorców.
Również przewidywania dotyczące pozytywnego wpływu obniżenia podatku VAT na stopy procentowe i gospodarkę mogą być wyłącznie teoretyczne. Według ekonomistów zasadą jest, że niższy podatek VAT prowadzi do obniżania stóp procentowych, co powinno ułatwić przedsiębiorcom dostęp do pieniądza i finansowania. Obecnie jednak stopy procentowe są na wyjątkowo niskim poziomie i raczej należy się spodziewać ich wzrostu.
Nowe obowiązki ewidencyjne
Zmiana stawki VAT to nowe obowiązki nałożone na przedsiębiorców. Z chwilą zmiany konieczne będzie dostosowanie systemów wystawiania faktur i prowadzenia ewidencji podatkowej do zmienionych stawek podatku. Przedsiębiorcy, którzy dokonują dostawy towarów lub świadczący usługi na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej zobowiązani do rejestrowania transakcji przy pomocy kas fiskalnych będą musieli dokonać ich przeprogramowania. Obowiązki te mają jednak charakter techniczny i są jednorazowe.
Zawierając umowy długoterminowe, które obowiązywać będą po 2017 r. należy pamiętać, że wskazując cenę czy wynagrodzenie bez określenia czy jest brutto czy netto (z podatkiem czy bez) - w braku odmiennych zgodnych ustaleń stron umowy - należy ją traktować jako cenę łącznie z podatkiem a zatem w wysokości brutto. Przy niezmienionej kwocie brutto, po zmianie przepisów wysokość netto w takiej sytuacji ulegnie podwyższeniu. Jeśli natomiast w umowie przedsiębiorcy wskażą cenę przez określenie jej podstawy z zastrzeżeniem że zostanie podwyższona o obowiązujący podatek VAT to po zmianie przepisów podatkowych cena automatycznie będzie dostosowana do zmienionych warunków.
Warto o tych zasadach pamiętać, aby w przypadku umów długoterminowych zawartych w aktualnym stanie prawnym, po zmianie przepisów nie było kontrowersji pomiędzy stronami co do wysokości czy zasad obliczania ceny/wynagrodzenia.
Przedsiębiorcy chcą więcej
Podsumowując, obniżenie podatku VAT przez powrót do stawek obowiązujących w 2011 r. może dać bezpośredni pozytywny rezultat, jeśli chodzi o konsumentów, jednak nie można oczekiwać, że będzie on znaczący i będzie uzależniony od rynku.
Dla przedsiębiorców skutek obniżenia VAT w bezpośrednim przełożeniu będzie neutralny. Pośrednio może wpłynąć pozytywnie na ich sytuację, ale zmiany te będą marginalne. Przedsiębiorcy oczekują takich zmian podatkowych które premiować będą wdrażanie nowych inwestycji i tworzenie nowych miejsc pracy w ramach stabilnych rozwiązań i jasnych zasad podatkowych. Zapowiadany powrót do stawek VAT z 2011 r. tych oczekiwań nie spełnia.
