Jak umorzyć zaległości w składkach ZUS? Ekspert wyjaśnia

O ogólnych zasadach dotyczących obowiązującej od 15 stycznia abolicji składek ZUS mówiło się sporo. Są jednak kwestie, które budzą pewne wątpliwości wśród samych zainteresowanych. Jakiego rodzaju składki mogą zostać umorzone?

Co z nieuregulowanymi składkami pracowniczymi, których co prawda abolicja nie obejmuje, ale za to ulegają one przedawnieniu? Wszelkie wątpliwości wyjaśnia ekspert, Wojciech Popławski, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Kowalski, Popławski i Wspólnicy w Legnicy.

Kto i jak może ubiegać się o umorzenie zaległych składek?

O umorzenie należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek ubezpieczeniowych może ubiegać się osoba prowadząca pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), tj.:
- osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
- twórca i artysta,
- osoba prowadząca działalność w zakresie wolnego zawodu,
- wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r., poz. 1551), wniosek o umorzenie może złożyć osoba podlegająca w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności:
1) która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji określającej warunki umorzenia,
2) inna niż wymieniona w punkcie 1.
Z kolei w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność w formie jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, wniosek o umorzenie składa płatnik składek (tak samo jest, gdy we wnioskowanym okresie płatnikiem składek za wspólnika była spółka – wtedy to również spółka składa wniosek).

Wniosek o umorzenie składek mogą złożyć również osoby trzecie oraz spadkobiercy, co do których Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o odpowiedzialności za zobowiązania płatnika z tytułu nieopłaconych przez niego składek.

Aby ubiegać się o umorzenie, należy złożyć stosowny wniosek, którego druk znajduje się na stronie internetowej www.zus.pl. Sam wniosek składa osoba, która nie prowadziła pozarolniczej działalności w dniu 1 września 2012 r. oraz w dniu złożenia wniosku o umorzenie. Natomiast osoba, która prowadziła taką działalność w dniu 1 września 2012 r. oraz/lub w dniu złożenia wniosku o umorzenie do musi dodatkowo przedłożyć:
- wszystkie zaświadczenia (lub oświadczenie) o pomocy de minimis, którą wnioskodawca otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc oraz w ciągu dwóch poprzedzających go lat albo oświadczenie, że takiej pomocy nie otrzymał w tym okresie,
- wypełniony "Formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis",
- wypełniony "Formularz informacji przedstawianych przez wnioskodawcę" - w przypadku ubiegania się o pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie,
- oświadczenie zawierające informacje niezbędne do ustalenia kategorii ratingowej.

Składek pracowniczych abolicja nie dotyczy

Umorzeniu podlegają nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe, ale tylko za osoby podlegające obowiązkowo tym ubezpieczeniom z racji prowadzonej pozarolniczej działalności. Umorzeniu podlegają też odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne.

Co ważne, umorzenie należności, o których mowa powyżej, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres. Ponadto umorzeniem objęte są należności, które do dnia wejścia w życie ustawy zostały rozłożone na raty i nie zostały opłacone do dnia złożenia wniosku o umorzenie (podlegają wyłączeniu z umowy o rozłożeniu należności z tytułu składek na raty).

Umorzeniu nie podlegają natomiast składki ubezpieczeniowe należne w związku z zatrudnieniem innych osób np. pracowników czy zleceniobiorców.

Umorzenie tylko dla spełniających wymagania

Aby ZUS mógł wydać decyzję o umorzeniu, należy spełnić określone warunki. Wnioskodawca nie może mieć zaległości w niepodlegających umorzeniu składkach na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Niedopuszczalna jest również zaległość w składkach na własne ubezpieczenia należne za okres po dniu 28 lutego 2009 r.

Przedawnione czy nie?

Do końca 2011 roku obowiązywał czas przedawnienia składek ZUS wynoszący 10 lat. Tak długi okres został wprowadzony w roku 2003 (przed tą datą okres przedawnienia składek wynosił 5 lat). Od 1 stycznia 2012 r., tak jak do końca 2002 r., okres przedawnienia to ponownie 5 lat, licząc od dnia, w którym składki stały się wymagalne.

W nowych przepisach przewidziano jednak wyjątki. I tak, jeśli składki stały się wymagalne przed dniem 1 stycznia 2012 r., to nowy 5-letni bieg przedawnienia zaczyna się dopiero od dnia 1 stycznia 2012 r. Nie dotyczy to sytuacji, w której składki wymagalne przed dniem 1 stycznia 2012 r., zgodnie ze starym 10-letnim biegiem przedawnienia, wcześniej ulegają „przeterminowaniu”. Następuje ono bowiem z upływem tego wcześniejszego terminu, a nie zgodnie z nowymi przepisami, ponieważ jest to korzystniejsze dla dłużnika.Oznacza to, że przedawnieniu uległy składki, które stały się wymagalne do końca 2002 r.

Jeśli chodzi na przykład o składki wymagalne w latach 2003 i 2004 - przedawnią się one odpowiednio w 2013 i 2014 r. W takim przypadku zasadne wydaje się wstrzymanie się ze złożeniem wniosku o umorzenie, bowiem można złożyć go w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. do 14.01.2015 r. (art. 1 ust. 4 ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność).

Należy jednak pamiętać, że do złożenia wniosku możemy zostać przymuszeni, w sytuacji, gdy po dniu 15 stycznia 2013 r. ZUS wyda decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub o wysokości zadłużenia z tytułu składek na nie. Wówczas termin na złożenie wniosku wynosić będzie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, przy czym termin na złożenie wniosku nie będzie mógł się skończyć przed 15 stycznia 2015 r.

Wojciech Popławski, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Kowalski, Popławski i Wspólnicy w Legnicy.