Nieprawidłowości w biznesie - jakie są narzędzia pracowników?
Wewnętrzne kanały do zgłaszania nieprawidłowości przez pracowników posiada 45 proc. prywatnych firm i 49 proc. instytucji publicznych. W 9 na 10 przypadków nie zapewniają one anonimowości - wynika z badania ARC Rynek i Opinia przeprowadzonego na zlecenie polskiej spółki informatycznej braf.tech.
Z badania przeprowadzonego przez ARC Rynek i Opinia wynika, że 38 proc. firm prywatnych i 35 proc. instytucji publicznych posiada procedury zgłaszania nieprawidłowości w organizacji. Zaledwie w co 3 firmie i w połowie instytucji mają one wymiar formalny; częściej zaś są to ustalenia nieoficjalne.
„45 proc. prywatnych firm i 49 proc. instytucji publicznych posiada wewnętrzne kanały do zgłaszania nieprawidłowości przez pracowników” - czytamy. Dodano, że w 9 na 10 przypadków nie zapewniają one anonimowości.
Jednocześnie, jak zwrócono uwagę, 71 proc. firm i 58 proc. instytucji uważa, że zachęcenie pracowników do zgłaszania nieprawidłowości w organizacji to szansa na identyfikowanie problemów i unikanie ryzyka. Aż 48 proc. respondentów z firm prywatnych i 56 proc. z instytucji publicznych jest zdania, że możliwość dokonywania zgłoszeń anonimowo zachęci sygnalistów do działania.
Jak przypomniano w opracowaniu, do wdrożenia unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów zostało mniej niż sześć miesięcy. Nowe przepisy obejmą kilkanaście tysięcy podmiotów w Polsce, w tym - instytucje publiczne, firmy z sektora finansowego, a także średnie i duże przedsiębiorstwa prywatne.
Z badania ARC Rynek i Opinia wynika jednak, że tylko co trzecia firma z sektora prywatnego zatrudniająca co najmniej 50 osób słyszała o nowej dyrektywie. 69 proc. spółek nie posiada wystarczającej wiedzy na temat jej podstawowych założeń, a jedynie 21 proc. jest w stanie wskazać prawidłowy termin wdrożenia - stwierdzono.
Prawie 60 proc. firm deklaruje, że nie zna znaczenia terminu „sygnalista” - dodano w raporcie. Tylko w 45 proc. firm prywatnych istnieją kanały dla sygnalistów, jednak przeważnie są to rozwiązania mające charakter zwyczajowy, nieoficjalny, niezapewniający ochrony tożsamości sygnalisty lub obsługi anonimowych zgłoszeń. Tym samym - są to kanały niezgodne z założeniami dyrektywy.
W 56 proc. badanych podmiotów zgłoszenia sygnalistów przyjmowane są pisemnie, w formie tradycyjnego listu lub drogą mailową. W przypadku 36 proc. zaś możliwe zgłoszenia przyjmowane są osobiście. Jak wskazano w badaniu, podobnie sytuacja wygląda w przypadku instytucji publicznych - 49 proc. z nich posiada rozwiązanie spełniające rolę kanałów komunikacji do zgłaszania przypadków naruszeń, ale to przeważnie kanały nieformalne (zgłoszenia pisemne - 59 proc., rozmowy osobiste 48 proc.).
Około połowa wszystkich ankietowanych podmiotów (55 proc. instytucji publicznych i 48 proc. firm prywatnych) oceniła, że podstawową cechą systemu do raportowania nieprawidłowości powinna być możliwość wprowadzania zgłoszeń anonimowych.
Dyrektywa PE i Rady UE 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (tzw. dyrektywa o ochronie sygnalistów) zobowiązuje wskazane w niej firmy oraz instytucje do podjęcia szeregu działań dostosowujących do nowych przepisów. Oznacza to m.in. podjęcie działań organizacyjnych, takich jak stworzenie wewnętrznych procedur, zapewnienie komunikacji, szkoleń czy przypisanie zadań i odpowiedzialności, oraz wdrożenie narzędzi technicznych, czyli utworzenie wewnętrznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości.
Zgodnie z dyrektywą kanały te mają być zaprojektowane i obsługiwane w sposób zapewniający ochronę poufności tożsamości osoby zgłaszającej (sygnalisty), a także umożliwiać obsługę zgłoszeń anonimowych.
Badanie „Ochrona sygnalistów - świadomość pracowników i praktyki w firmach w Polsce” na zlecenie braf.tech zostało przeprowadzone przez ARC Rynek i Opinia w kwietniu 2021 r. Ankietowano w nim 205 firm prywatnych i instytucji publicznych zatrudniających ponad 50 pracowników, firm z sektora finansowego zatrudniających ponad 10 osób, a także innych instytucji (w tym firm państwowych) objętych przepisami dyrektywy.
PAP/ as/
