Split payment od 1 kwietnia 2018 r.
Sejm przyjął ustawę wprowadzającą mechanizm podzielnej płatności podatku VAT (z ang. split payment), która jest jednym z najistotniejszych kroków w stronę uszczelnienia systemu podatkowego. Jak wynika z opracowań publikowanych przez ekspertów luka w podatku VAT pod koniec rządów kolacji PO-PSL wyniosła nad 40 miliardów złotych rocznie. Skala działalności grup przestępczych nad Wisłą była jedna z największych w Unii Europejskiej.
Uszczelnienie systemu podatkowego, a zwłaszcza podatku od towarów i usług, który stanowi podstawę polskiego budżetu, było kluczowym punktem programu ekonomicznego Prawa i Sprawiedliwości. Do tej pory rząd już wprowadził kilka istotnych regulacji znacznie ograniczających możliwości defraudowania podatku VAT, w tym pakiet paliwowy, odwrócony VAT w budownictwie oraz nowy rodzaj sprawozdania podatkowego w formacie Jednolitego Pliku Kontrolnego.
Rozwiązania przyjęte przez włoski rząd są uważane za przykład klasycznego wprowadzenia split paymentu, gdzie mechanizm funkcjonuje od 1 stycznia 2015 roku. Sama zasada działania mechanizmu jest zbliżona do rozwiązań czeskich, ale transakcje zawierane przez podmioty prawa publicznego są obowiązkowo objęte mechanizmem split paymentu. Podstawową przesłanką do wprowadzenie przez włoski rząd podzielnej płatności, była rekordowa w Unii Europejskiej luka w podatku w sektorze podatku od towarów i usług. W pierwszych dwóch latach funkcjonowania podzielnej płatności do włoskiego budżetu wpłynęło dodatkowo ponad 15 mld euro. Od pierwszego lipca br. obowiązek stosowania podzielnej płatności został rozszerzony na również spółki zależne od włoskiego rządu oraz jednostek samorządowych, a także ich spółki-córki. Obowiązkiem zostaną również objęte największe spółki notowane na mediolańskiej giełdzie.
Drugim krajem UE gdzie wprowadzono mechanizmu podzielnej płatności są Czechy. Do wprowadzenie podzielnej płatności VAT przymierza się również Rumunia.
Projekt zaproponowany przez resort Mateusza Morawieckiego w podstawowych założeniach przypomina rozwiązanie przyjęte we Włoszech. Mechanizm będzie stosowany tylko w odniesieniu do transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (tzw. biznes to biznes).
Podstawowym założeniem mechanizmu podzielnej płatności VAT jest sztywne rozdzielenie kwoty netto i podatku VAT. Płatność w ramach transakcji zawieranych w ramach wprowadzanego mechanizmu, będzie dzielona na dwie części. Pierwsza w wysokości kwoty netto będzie przekazywana na konto kontrahenta, natomiast część odpowiadająca podatkowi od towarów i usług, będzie przelewana bezpośrednio na specjalnie utworzony rachunek VAT. Środki zgromadzone na rachunku podatku VAT oraz sam rachunek bankowy, cały czas będą własnością przedsiębiorstwa. Jednak ich wydatkowanie będzie ograniczone do możliwości uiszczenia podatku do urzędu skarbowego, albo zapłaty kwoty VAT z faktury przedstawianych przez inne przedsiębiorstwa.
W przypadku rozwiązań przyjętych we Włoszech i Czechach, rachunek VAT był prowadzony bezpośrednio przez urzędy skarbowe. W Polsce w cały mechanizm zostanie włączony do systemu sektor bankowy, gdzie będą składowane środki z towaru od towarów i usług. Przyjęcie takiego rozwiązania ma pozwolić na unikniecie utrudnień z korzystania, ze środków zgromadzonych na rachunku VAT, które wystąpiły w przypadku Włoch.
Projekt rządowy zakłada zasadę dobrowolności stosowania mechanizmu podzielnej płatności w do każdej, konkretnej faktury. Przy czym to postronnie kupującego towar lub usługę będzie leżała decyzja, czy chce skorzystać z mechanizmu podzielonej płatności. Wykonawca będzie musiał się dostosować do decyzji swojego kontrahenta, co podważa deklarowaną przez ministerstwo dobrowolność w stosowaniu mechanizmu, która ogranicza się tylko do jednej strony transakcji, nie dając żadnego wpływu na rodzaj rozliczania faktury dla dostawców.
Takie zakreślenie decydowania o stosowaniu podzielnej płatności może spowodować wykorzystywanie mechanizmu jako jednego z argumentów w negocjacjach przy zawieraniu umów. Nabywca będzie mógł wymusić na sprzedających korzystniejszą cenę, używając możliwości zastosowania podzielnej płatności, na jego konto tylko kwota netto. Mówiąc wprost sprzedający straci stawkę odpowiednią dla podatku VAT za sprzedany towar lub usługę, która zostanie przelana na rachunek VAT.
Mechanizm podzielnej płatności VAT zdaniem części ekspertów spowoduje znaczne perturbacje w polskiej gospodarce. Wyłącznie z pełnej dyspozycji firmy kwoty podatku VAT, może być największą niedogodnością dla przedsiębiorców. Wiele podmiotów stosuje kwoty podatku VAT jako swoistą poduszkę finansową, umożliwiającą finansowanie bieżącej działalności. Przekazywanie kwoty podatku na rachunek VAT może oznaczać dla wielu firm, szczególnie tych mniejszych, utratę płynności. Jak podkreślił minister Gruza w jednym z wywiadów radiowych firmy, które musiał z podatku VAT płacić pensje czy inne zobowiązania, powinny zastanawiać się na swoją własną kondycją finansową. Niemniej rząd planuje w ramach ustawy o podzielonej płatności VAT powstanie mechanizmu wsparcia dla firm, które w wyniku zastosowanie split paymentu utracą płynność. Jak podkreślił prof. Modzelewski brak pełnego dostępu do środków z podatku VAT, będzie powodować że większość firm, szczególnie tych mniejszych, będzie trzymać się do mechanizmu podzielonej płatności jak najdalej.
Dlatego ministerstwo postanowiło stworzyć szereg zachęt dla przedsiębiorców, którzy zdecydują się na korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności VAT. MF przewidziało również specjalny program pomocowy dla firm, które utracą płynność w wyniku split paymentu. Zdaniem ministerstwa finansów, sam mechanizm podzielonej płatności nie zlikwiduje w całości przestępczości w zakresie wyłudzania podatku VAT, jednak razem z innymi zaproponowanymi zamianami w prawie podatkowym, znacząco ograniczy skalę luki podatkowej.
Wybieranie pieniędzy z konta VAT przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności jest praktycznie wyeliminowane, a to jest bolączką obecnego systemu, gdzie kwoty należne podatku VAT są przelewane za granicę. Ten mechanizm ogranicza łatwe okradanie państwa – podkreślał z mównicy sejmowej wiceminister Paweł Gruza.
Ustawa w pełnym wymiarze wejdzie w życie 1 kwietnia 2018 roku.
