Rzecznik Praw Obywatelskich po stronie pracowników

Przepisy siedmiu ustaw - w tym Kodeksu pracy - w sprawie rekompensowania pracownikom pracy wykonywanej w godzinach nadliczbowych do Trybunału Konstytucyjnego skierowała Rzecznik Praw Obywatelskich. Jej zdaniem są one niezgodne z Europejską Kartą Społeczną.

W skierowanym do TK i podpisanym przez zastępcę RPO Stanisława Trociuka wniosku wskazano, że zgodnie z ratyfikowaną przez Polskę Europejską Kartą Społeczną (EKS) pracownikom przysługuje prawo do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. EKS jest podstawowym aktem Rady Europy, który odnosi się do polityki społecznej i praw pracowniczych.

Tymczasem - jak zaznaczono we wniosku RPO - Komitet Rządowy Rady Europy kilkukrotnie zwracał Polsce uwagę na niezgodność ustaw krajowych z wymaganiami EKS dotyczącymi rekompensaty za pracę w czasie nadliczbowym. "Komitet powtórzył ostatnio w styczniu 2015 r. swoje stanowisko, stwierdzając, że sytuacja w Polsce nie jest zgodna z Kartą na takiej podstawie, że pracownicy zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym nie są uprawnieni do zwiększonego wymiaru czasu wolnego z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych" - przypomniała RPO.

"Podejmowane próby przyjęcia rozwiązań dotyczących dostosowania zasad rekompensowania pracy wykonywanej w godzinach nadliczbowych w sektorze prywatnym (Kodeks pracy) i publicznym (służba cywilna) do wymogów wynikających z ratyfikowanej przez Polskę EKS do obecnej pory nie znalazły odzwierciedlenia w obowiązujących przepisach" - wskazała RPO.

Jak zaznaczyła, Kodeks pracy przewiduje wprawdzie - oprócz normalnego wynagrodzenia - dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych. "Inaczej sprawa przedstawia się w przypadku rekompensowania pracy nadliczbowej poprzez udzielenie pracownikowi czasu wolnego" - dodała Rzecznik.

We wniosku wskazano, że zwiększony wymiar czasu wolnego w zamian za godziny nadliczbowe nie przysługuje bowiem w sytuacji, kiedy z inicjatywą udzielenia wolnego występuje pracownik.

"Ograniczenie możliwości rekompensowania zwiększonym wymiarem czasu wolnego w stosunku do liczby przepracowanych godzin nadliczbowych tylko do sytuacji udzielania czasu wolnego z inicjatywy pracodawcy i brak podstaw do zastosowania tej zasady w sytuacji, kiedy o skorzystanie z takiego czasu wolnego wnioskuje pracownik, nie odpowiada standardom przyjętym przez organy kontrolne Rady Europy" - uznała RPO.

We wniosku zaskarżono także przepisy o pracy w godzinach nadliczbowych zawarte w ustawach odnoszących się do pracowników: samorządowych, służby zagranicznej, służby cywilnej, urzędów państwowych, Najwyższej Izby Kontroli oraz Państwowej Inspekcji Pracy.

RPO szczególnie podkreśliła kwestię obecnych przepisów z ustawy o służbie zagranicznej. "Ustawodawca przyjął w tym przypadku regulację najbardziej dolegliwą spośród rozwiązań prawnych przyjętych w zaskarżonych pragmatykach pracowniczych" - uznała Rzecznik.

"Członek służby zagranicznej nie ma bowiem w ogóle prawa do jakiejkolwiek rekompensaty za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych w dzień powszedni, a także za pracę w niedzielę i święta. Nie przysługuje mu zatem za ten czas dodatkowe wynagrodzenie lub czas wolny, nie mówiąc już o zwiększonym wymiarze każdej z tych form rekompensaty" - podkreślono we wniosku i dodano, iż taka regulacja pozostaje w "jaskrawej sprzeczności" z EKS.

Sprawa została już zarejestrowana w TK, obecnie swe stanowiska powinny przedstawić: Sejm i Prokuratura Generalna.

PAP/ as/