Pięć lat po krachu – USA contra UE
Minęło ponad pięć lat od krachu finansowego i można się pokusić o ocenę skutków przyjętej w USA i UE polityki gospodarczej mającej na celu jego przezwyciężenie. Dane jednoznacznie wskazują na to, że USA szybko pokonały trudności, zaś UE, szczególnie strefa euro, dopiero obecnie wychodzi z kryzysu. Fakt ten obrazuje poniższy wykres i tabela (dane Eurostatu).
Na koniec 2013 r. USA będą mieć PKB o 5,9% wyższy niż w roku 2007, a strefa euro niższy o 1,6%. Nawet najlepiej spisujące się Niemcy notują wyniki gorsze od Ameryki, natomiast Grecja, Hiszpania i Irlandia jeszcze przez długie lata będą odrabiać poniesione straty. Niewiele lepiej mają się sprawy w zakresie stopy bezrobocia, w strefie euro osiąga ona rekordowy poziom, podczas gdy w USA spada. Nie ma zatem żadnych wątpliwości co do tego, że polityka pobudzania popytu całkowitego przyniosła bez porównania lepsze skutki niż polityka zaciskania pasa.
W obliczu krachu z 2008 r. amerykański rząd federalny skorzystał ze swej wiarygodności na rynkach finansowych i zaciągnął długi, zaś środki w ten sposób pozyskane między innymi przekazał rządom stanowym, bezpośrednio w postaci subwencji i pośrednio poprzez wzrost wydatków, dzięki czemu nie nastąpiło załamanie popytu całkowitego i gwałtowny spadek produkcji. Bez tego pobudzenia gospodarki najprawdopodobniej mielibyśmy do czynienia z powtórką z lat 1929–1933. O ile Niemcy nieustannie wspominają inflację z lat 1923–1924, o tyle dla Amerykanów nie ma nic gorszego niż lata Wielkiego Kryzysu, albowiem dla przeciętnego Amerykanina długi okres bezrobocia jest praktycznie równoważny z całkowitą ruiną.
Gdy tylko stało się oczywiste, że mamy do czynienia z zapaścią całego systemu finansowego i, co za tym idzie, kredytu inwestycyjnego oraz produkcji, Kongres uchwalił cały szereg ustaw mających na celu zapobieżenie rozszerzeniu się kryzysu. Na przykład w czerwcu 2008 r. uchwalono przedłużenie zasiłków dla bezrobotnych o dodatkowe 13 tygodni (emergency benefits). Kolejny taki program został zatwierdzony w listopadzie roku następnego, przedłużył on taką pomoc w stanach szczególnie dotkniętych kryzysem o dalsze 13 tygodni (extended benefits). W najtrudniejszym okresie z obu tych programów korzystało około 5 mln. bezrobotnych, a w okresie między późną jesienią 2008 r. a późną jesienią 2010 r. programami tymi było objętych w sumie 14 mln. pracowników, a licząc także członków ich rodzin – około 40 mln. osób.
Kolejnym krokiem milowym na drodze do wyjścia z kryzysu był program nadzwyczajnych wydatków rządowych (American Recovery and Reinvestment Act – ARRA) na ogólną kwotę $787 mld. uchwalony w lutym 2009 r. Z powyższej sumy $246 mld. zostało przekazane stanom lub wydane za ich pośrednictwem, z czego $135 mld. było w postaci funduszów do dowolnego wykorzystania. Ponadto, wszystkie stany otrzymały subwencję w wysokości $103 mld. na pokrycie wydatków na ochronę zdrowia dla najuboższych, tradycyjnie stanowiących ogromną część wydatków rządów stanowych. Bez pomocy rządu federalnego, który był w stanie wypuszczać dług oprocentowany na rekordowo niskim poziomie, zapewne wiele stanów podzieliłoby los Grecji, Irlandii, Portugalii, Hiszpanii i Cypru.
W strefie euro we wczesnym stadium kryzysu też zastosowano konwencjonalną politykę pobudzania popytu, tyle że na dużo mniejszą skalę. Coenen i inni szacują, że w latach 2009 i 2010 w USA zwiększenie wydatków państwa (zakupy towarów i usług oraz zwiększenie wydatków na zasiłki dla bezrobotnych, itp.) oraz obniżka podatków (ekspansywna polityka fiskalna) stanowiły równowartość, odpowiednio 2,0% i 1,8% PKB, podczas gdy w całej Unii te wartości wyniosły tylko 0,8% i 0,7% PKB. Stąd też, w latach 2010–2011 strefa euro notowała dodatnie tempo przyrostu PKB, choć niższe niż w USA. Sprawy nabrały zupełnie innego biegu, gdy na przełomie lat 2010–2011 na kilku państwach tego regionu zostały wymuszone drakońskie oszczędności w zamian za pakiety pomocowe. Wówczas wielu ekonomistów przestrzegało przed zgubnymi skutkami tego zwrotu, dziś szkodliwość tej polityki została już dowiedziona.
(Fragment artykułu, który ukaże się w 114 numerze dwumiesięcznika „Arcana”)
-----------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------
Szukasz prezentu dla najbliższych?
Zajrzyj tutaj:wSklepiku.pl
------
