Wzrost cen gruntów rolnych został zastopowany
Zmiany w obrocie ziemią rolną zahamowały tempo wzrostu cen ziemi rolnej i spowodowały zmniejszenie liczby transakcji sprzedaży oraz obniżenie wysokości czynszu dzierżawnego gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa - wynika z ustaleń kontrolerów NIK.
NIK przeprowadził w ostatnich latach osiem kontroli dotyczących obrotu i gospodarowania państwowymi gruntami rolnymi. W czterech sprawdzono sprzedaż i dzierżawę nieruchomości rolnych należących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP). Trzy kontrole dotyczyły gospodarowania mieniem Zasobu, a jedna ochrony gruntów rolnych przed nieuprawnionym wykorzystaniem - informuje raport NIK „Obrót nieruchomościami rolnymi”. Kontrole przeprowadzono od 1 stycznia 2016 r. do 30 czerwca 2018 r.
W badanym okresie w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP) znajdowało się ok. 10 proc. użytków rolnych w Polsce. Agencja Nieruchomości Rolnych od początku swojej działalności w 1992 r. przejęła ze wszystkich źródeł do ZWRSP nieco mniej niż 5 mln ha. W tym głównie z byłych PGR-ów - prawie 4 mln ha, 80 proc. Na koniec 2018 r. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) dysponował 1,4 mln ha. Z tego w dzierżawie znajdowało się około 73 proc., czyli 1 mln ha.
W ciągu 26 lat, tj. od 1992 do końca 2018 r. z ZWRSP sprzedano prawie 3 mln ha gruntów, tj. 57 proc. powierzchni przejętej do Zasobu od czasu jego utworzenia. Największa sprzedaż gruntów Zasobu nastąpiła w 1996 r. Sprzedano prawie 193 tys. ha. W 2016 r. sprzedano 17 tys. ha ziem należących do Skarbu Państwa, w 2017 r. sprzedaż spadła do 3,5 tys. ha, a w 2018 r. do 2,5 tys. ha.
W latach 1992-2018 cena gruntów rolnych ZWRSP wzrosła ponad 50-krotnie, od 500 zł za ha w 1992 r. do ponad 32 tys. zł za ha w 2016 r. Ograniczenie sprzedaży w 2017 r. sprawiło, że cena gruntów rolnych ZWRSP, w porównaniu do 2016 r., spadła w 2018 r. o 15 proc., do nieco ponad 26 tys. zł za ha.
Na koniec I półrocza 2018 r. ponad 18 tys. ha nieruchomości ZWRSP użytkowano bez tytułu prawnego. W okresie objętym kontrolą powierzchnia ta zwiększyła się o ponad 50 proc. Bezumowni użytkownicy nieruchomości ZWRSP to przede wszystkim byli dzierżawcy, którzy uchylali się od wydania nieruchomości o łącznej powierzchni 18 tys. ha po wygaśnięciu bądź rozwiązaniu umów dzierżawy. Druga grupa to osoby zajmujące, zazwyczaj w dobrej wierze, niewielkie działki o nieuregulowanym stanie prawnym - łącznie około 200 ha.
W badanym okresie wszczęto prawie 1700 spraw dotyczących korzystania z nieruchomości ZWRSP bez tytułu prawnego. Działania te owocowały odzyskaniem 12,5 tys. ha.
Kontrolę obrotu nieruchomościami rolnymi w 2018 r. NIK podjęła - jak informuje raport - m.in. w odpowiedzi na doniesienia prasowe, według których zmiany przepisów, wprowadzone w 2016 r., stwarzały zagrożenie dla prywatnego obrotu nieruchomościami rolnymi. NIK ocenia w raporcie, że zmiany w obrocie ziemią rolną zahamowały tempo wzrostu jej cen. Spowodowały też zmniejszenie liczby transakcji sprzedaży oraz obniżenie wysokości czynszu dzierżawnego gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
W ocenie NIK zmiany były potrzebne, jednak ograniczenia poszły za daleko. Izba wskazuje, że ograniczenia nałożone na uczestników obrotu ziemią muszą się równoważyć z uprawnieniami KOWR, który kontroluje obrót nieruchomościami rolnymi” - czytamy w raporcie.
9 maja 2019 r. Senat RP nie zgłosił poprawek do ustawy z 26 kwietnia 2019 r o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz o zmianie niektórych ustaw. Łagodzi ona ograniczenia wprowadzone ustawą z 2016 r. Obecnie czeka na podpis prezydenta. Dzięki nowej ustawie obrót gruntami rolnymi ma się odbywać na bardziej zliberalizowanych zasadach.
Z zapisów wynika, że działki rolne do hektara i znajdujące się w obrębie miast będą mogły być kupowane przez osoby niebędące rolnikami. Nowelizacja zakłada też, że nie będzie ograniczeń co do liczby kupowanych działek w mieście. Natomiast na terenie wiejskim na cele nierolne będzie można kupić tylko jedną działkę. Gdy powierzchnia nabytej ziemi, czyli działek przekroczy 1 ha, musi być na niej prowadzona działalność rolnicza. Takiej nieruchomości nie będzie można zbyć przez pięć lat.
SzSz (PAP)
