Zanim zaczniemy eksmitować za niespłacane kredyty hipoteczne musimy mieć prawdziwą upadłość konsumencką

Hiszpańskie banki pod namową rządu wstrzymały eksmisje komornicze właścicieli najbardziej zadłużonych nieruchomości. Przypadki dwóch samobójstw właścicieli zagrożonych utratą dachu nad głową skłoniły władze do pertraktacji z bankami, aby na okres dwóch lat wstrzymać eksmisje. Nie oznacza to jednak zmiany prawa. Istotą kredytu hipotecznego jest to, że sama hipoteka przymusowa obciążająca nieruchomość jest najważniejszą, choć nie jedyną częścią tego kredytu.

Rozwiązania hiszpańskie są podobne do polskich. Kredyt hipoteczny opiera się, jak sama nazwa wskazuje, na zabezpieczeniu hipoteką. Odzwierciedla ona wierzytelność pieniężną, której finalna wysokość nie jest, bo nie może być znana, w chwili ustanawiania -  niemożliwe do przewidzenia są przyszłe koszty kredytu hipotecznego, wrażliwe na poziom stóp procentowych i inflacji oraz politykę kredytową banków.

Po przeprowadzeniu licytacji nieruchomości przez komornika, środki uzyskane z tej licytacji stanowią tylko część całej wierzytelności, reszta jest egzekwowana w dalszym ciągu przez wierzyciela, którym może być nie tylko bank, ale także inny podmiot, który kupił wierzytelność.

Licytacja nieruchomości, których obciążenie kredytowe nie jest spłacane, a w następstwie eksmisja mieszkańców, obwarowana jest w różnych krajach dodatkowymi obostrzeniami, uniemożliwiającymi nadmierne jej stosowanie. W Polsce do ubiegłego roku prawo faworyzowało właścicieli - dłużników, utrudniając w znacznym stopniu możliwość stosowania eksmisji. Zmienione w ubiegłym roku przepisy pozwalają na jej stosowanie w znacznie łatwiejszy sposób.

Czy oznacza to, że w Polsce możemy mieć do czynienia z falą eksmisji w następstwie wypowiadania kredytów hipotecznych i licytacji komorniczych? Skala zjawiska w naszym kraju i Hiszpanii jest nieporównywalna - w ciągu ostatnich czterech lat w Hiszpanii dokonano na wniosek banków ponad 350 tys. eksmisji, w Polsce w tym roku na początku marca na oficjalnej witrynie internetowej Krajowej Rady Komorniczej widniało nieco ponad 1000 ogłoszeń dotyczących licytacji domów i mieszkań. Licytacja, to zaledwie początek drogi do eksmisji mieszkańców.

Istotne znaczenie ma połączenie utraty nieruchomości w wyniku licytacji komorniczej z przepisami o upadłości konsumenckiej. Na ogół obciążenie wierzytelnością z tytułu niespłaconego do końca kredytu hipotecznego ciągnie się ciemną smugą przez całe lata za właścicielem – zastosowanie upadłości konsumenckiej, podobnie, jak w Stanach Zjednoczonych, dawałoby szansę ponownego startu, w Polsce przepisy o upadłości konsumenckiej są fikcją, skorzystało z nich do tej pory zaledwie kilka osób.

Wiesław Sędzicki, publicysta i wykładowca Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku