III RP przez 14 lat niszczyła tego człowieka. Teraz on walczy o swoje dobre imię

Żądanie b. generalnego konserwatora zabytków Aleksandra Brody, który domaga się 14 mln zł zadośćuczynienia i 100 tys. odszkodowania za niesłuszne aresztowanie, jest najwyższe w historii częstochowskiego sądu w takiej sprawie – podał dziś rzecznik sądu Bogusław Zając.

Po 14 latach procesów Broda został oczyszczony z zarzutów. Katowicka prokuratura zarzucała mu m.in. korupcję przy odbudowie zabytkowego spichlerza.

Sędzia Zając, który w piątek poinformował PAP o wpłynięciu tej sprawy, powiedział, że wniosek rozpozna wkrótce wydział karny, terminu jeszcze nie wyznaczono.

W marcu br. Sąd Najwyższy ostatecznie oczyścił Brodę z zarzutów, oddalając kasację katowickiej prokuratury, którą uznał za "oczywiście bezzasadną". SN uznał, że Broda robił wszystko, by uratować zabytek, a jego formalne uchybienia można rozpatrywać nie w kategoriach odpowiedzialności karnej, ale jedynie dyscyplinarnej jako urzędnika.

Po decyzji SN Broda - który był przez rok aresztowany - zapowiedział, że skorzysta z możliwości wystąpienia o zadośćuczynienie od Skarbu Państwa za bezpodstawny areszt, utratę dobrego imienia i pracy. Dodał też, że pozwie też o ochronę dóbr osobistych katowicką prokuraturę, która - jego zdaniem - oskarżyła go bez podstawy.

Broda został zatrzymany w listopadzie 2001 r. przez policję w swym gabinecie wiceministra kultury. Premier Leszek Miller odwołał go ze stanowiska. Innym podejrzanym, a później oskarżonym był Krzysztof S., jeden z częstochowskich biznesmenów. Kupił on za symboliczne pieniądze niszczejący w Borownie zabytkowy spichlerz z XVIII wieku, rozebrał go i przewiózł w częściach na swą działkę pod Częstochową. Później sprzedał go innemu przedsiębiorcy, który udanie zrekonstruował budowlę. Prokuratura oskarżyła Brodę, że wbrew prawu przyznał S. 140 tys. zł dotacji na remont spichlerza (w ocenie śledczych z 2001 r. była to "bezużyteczna kupa desek").

Zarzucono mu, że mimo braku zgody na lokalizację spichlerza oraz niewskazania wykonawcy robót remontowych, wydał S. zezwolenie na prowadzenie prac konserwatorskich, a potem podpisał wniosek o dofinansowanie z firmą S., mimo że jeszcze formalnie nie istniała. Miał to uczynić za 16 tys. zł łapówki od S. Miał też jakoby otrzymać 50 tys. zł za obietnicę załatwienia w częstochowskim magistracie zezwolenia dla S. na budowę centrum handlowego. Broda, któremu groziło do 10 lat więzienia, mówił że jest niewinny. Tłumaczył, że chciał ratować zabytek.

W 2007 r. Sąd Rejonowy w Częstochowie uniewinnił go od zarzutów korupcyjnych - prokuratura nie odwoływała się od tej części wyroku, który się uprawomocnił. SR skazał zaś Brodę na rok więzienia za niedopełnienie obowiązków przy udzielaniu dotacji (nie było m.in. książki budowy, a kierownik robót nie miał odpowiednich kwalifikacji). S. skazano na dwa lata więzienia, m.in. za wyłudzenie dotacji. W 2009 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie utrzymał ten wyrok. W 2010 r. SN uwzględnił kasację obrony i nakazał ponowny proces, bo sądy pominęły dowody korzystne dla oskarżonych.

W lutym 2014 r. SR uniewinnił Brodę i S. Sędzia Mateusz Przesłański dziwił się, że wcześniej sąd w ogóle przyjął akt oskarżenia; areszt Brody i jego przedłużanie uznał za bezpodstawne. Sąd uznał działania prokuratury za "godzące w podstawowe zasady porządku prawnego". W sierpniu 2014 r. wyrok utrzymał SO, który oddalił apelację prokuratury.

W kasacji prokuratura wniosła o uchylenie wyroku SO. Jej zdaniem SO dopuścił się rażącego naruszenia prawa, bo m.in. nie uchylił wyroku SR - mimo iż stwierdził naruszenie przez niego przepisów prawa. "Za nieuprawnione SO uznał m.in. stwierdzenie sądu I instancji, iż zachowania prokuratora w sprawie były niegodziwe. Za niewłaściwą uznał postawę sądu I instancji związaną z przesadną krytyką oskarżyciela publicznego w uzasadnieniu wyroku, w sytuacji gdy krytyka ta mogła okazać się niesłuszną" - mówiła rzeczniczka prokuratury Marta Zawada-Dybek.

SN uznał, że przy "wyjątkowo dobrym" uzasadnieniu wyroku SO tak napisana kasacja "nie miała jakichkolwiek szans powodzenia". SN uznał, że wbrew kasacji nie ma podstaw, by uznać, że uchybienia formalne na etapie przenoszenia spichlerza były przestępstwem.

Broda mówił dziennikarzom, że zarzut korupcji był prokuraturze potrzebny po to, by można było go "spektakularnie zatrzymać w ministerstwie w świetle jupiterów". Dodał, że główną podstawą korupcyjnych zarzutów była kobieta, która w śledztwie początkowo obciążała podejrzanych - co potem odwołała. Okazało się, że kobieta leczyła się psychiatrycznie i miała być przesłuchiwana nawet po przyjęciu znacznej ilości środków psychotropowych.

Sprawę dotacji badała Najwyższa Izba Kontroli, która nie dopatrzyła się nieprawidłowości. Dziś spichlerz stoi w Olsztynie pod Częstochową; mieści się w nim restauracja. Obiekt dostał nagrodę ministra kultury dla najlepiej odrestaurowanego zabytku.

PAP/ as/