Hiszpania: Wybory, które mogą podzielić kraj

Nawet jeśli rządzącej w Katalonii partii umiarkowanych nacjonalistów z CiU zabraknie kilku głosów do absolutnej większości w parlamencie regionalnym, co przewidują sondaże, niedzielne wybory są trudnym wyzwaniem dla walczącego z kryzysem rządu w Madrycie.

Jeśli większość wyborców zagłosuje na zwolenników secesji Katalonii od Hiszpanii, w ciągu czterech lat ma się tam odbyć referendum w tej sprawie. Rządząca w Katalonii partia Konwergencja i Związek (Convergencia i Unio - CiU) doprowadziła do ogłoszenia wyborów na dwa lata przed terminem po tym, jak rząd centralny odmówił Katalończykom rozszerzenia ich autonomii budżetowej.

Mariano Rajoy, premier i przywódca rządzącej w Hiszpanii od roku konserwatywnej Partii Ludowej (PP), skłonny do ograniczania w imię walki z kryzysem autonomicznych uprawnień poszczególnych regionów kraju, alarmuje, że "Katalonia idzie w stronę secesji".

Artur Mas, ambitny premier Katalonii i przywódca największej partii katalońskiej CiU, dowodził w telewizyjnej debacie na cztery dni przed wyborami, że samodzielna Katalonia potrafi skuteczniej walczyć z kryzysem, niż jako kraj wchodzący w skład państwa hiszpańskiego. "Katalonia domaga się pieniędzy, które wypracowuje!" - powtarzały w swych nagłówkach katalońskie dzienniki postulat premiera.

"Z tytułu podatków Katalonia odprowadza co roku do Madrytu 70 miliardów euro. Z tych pieniędzy powraca do Katalonii tylko 28 miliardów euro, podczas gdy (podobnie, jak w całym państwie) 50 proc. młodych ludzi nie ma pracy (...), 225 0000 katalońskich dzieci może liczyć tylko na jeden posiłek dziennie" - oświadczył w kampanii sojusznik CiU, kandydat do regionalnego parlamentu z ramienia ruchu Katalońskiej Solidarności na rzecz Niepodległości, Alfons Lopez Tena.

Artur Mas, który odrzuca zasadę hiszpańskiej solidarności międzyregionalnej, przedstawiał w czasie kampanii wyborczej wizję Katalonii jako niezależnego państwa "prawdziwie europejskiego". "Naszym parasolem jest Europa, a nie państwo (hiszpańskie) - mówił. - Hiszpania nie wypromuje nas w świecie, Europa - tak".

Sugerował też, że jako najnowocześniejsza część Hiszpanii, samodzielne państwo katalońskie ma szanse znaleźć się w czołówce "najbardziej konkurencyjnych gospodarek świata", takich jak  Szwajcaria, Szwecja, Finlandia i Dania. Rządząca Partia Ludowa, którą politycy CiU oskarżali w toku kampanii wyborczej o prowadzenie w kraju kampanii dyskredytacji towarów katalońskich, nie pozostaje dłużna.

Spot telewizyjny sfinansowany przez PP ostrzega Hiszpanów zamieszkałych w Katalonii, że ich kastylijskie nazwiska znikną i zostaną "skatalonizowane". Partia Rajoya wysuwa wobec administracji katalońskich "secesjonistów" długą listę zarzutów: Generalitat de Catalunya (rząd kataloński)zmarnował miliony euro w związku z bankructwem linii lotniczych Spanair, wyrzucał pieniądze na finansowanie prywatnych, francuskich szkół, jakby mu nie wystarczyło to, że szkolnictwo w regionie jest w większości katalońskie, a język kataloński uznany został tam za oficjalny. "Zamykacie szpitale i sale operacyjne, a wydajecie miliony euro na otwieranie na świecie katalońskich ambasad" - pisał pod adresem Generalitat monarchistyczny, konserwatywny dziennik madrycki "ABC".

Od kilku miesięcy atmosfera sporu między Barceloną a Madrytem rozgrzewa się z dnia na dzień. Kampania na rzecz usamodzielnienia się Katalonii nabrała rozmachu od czasu gigantycznej demonstracji zwolenników niepodległości Katalonii 11 września tego roku. Od 800 tysięcy do półtora miliona ludzi (według różnych szacunków), pod trójkolorowymi, pasiastymi sztandarami katalońskimi i z wypisanymi na transparentach hasłami  "Catalunya is not Spain" i - w języku katalońskim - "Jesteśmy nowym państwem Europy" - zablokowało centrum Barcelony. Organizatorem było formalnie Katalońskie Zgromadzenie Narodowe, ruch powołany do życia zaledwie dwa miesiące wcześniej z inicjatywy CiU.

Po tej demonstracji ogromne pieniądze zaczęło zarabiać dwóch katalońskich przedsiębiorców, którzy wylansowali nową modę: linię  "patriotycznej" odzieży, m.in. koszulki z katalońskim herbem na piersiach i napisem "Freedom". Sondaże przedwyborcze oceniają przywódcę CiU Artura Masa jako najpopularniejszego katalońskiego polityka: 4,95 pkt w pięciopunktowej skali. Przewodnicząca katalońskiej organizacji Partii Ludowej (PP), jeden z najbardziej doświadczonych polityków hiszpańskich, Alicia Sanchez Camacho, uzyskała 2,14 pkt.

Sondaż przeprowadzony przez CIS, Rządowe Centrum Studiów Socjologicznych, na kilkanaście dni przez wyborami dawał CiU 63-64 mandaty, podczas gdy absolutna większość parlamentarna to 68 mandatów. Drugie miejsce, z 19 mandatami, może uzyskać Zjednoczona Socjalistyczna  Partia Katalonii. Po wewnętrznym kryzysie postanowiła poprzeć w wyborach tendencję do dalszego uniezależniania się Katalonii, wskazując jednak jako najlepszą opcję "federalizację państwa hiszpańskiego". Republikańska Lewica Katalonii może liczyć na 17 mandatów, a rządząca w Madrycie PP - na 16-17 miejsc. Partia Iniciativa de Catalunya zdobyłaby 11 mandatów, antysecesjonistyczne ugrupowanie Ciutadans (Obywatele) - 7, a  niezależni z partii Solidaritat - 1 mandat.

Bodaj najlepiej ilustruje poczucie przynależności narodowej mieszkańców Katalonii ankieta przeprowadzona w tych dniach przez CIS. 49,4 proc. jej uczestników deklaruje się jako "bardziej katalońscy niż hiszpańscy", albo "tylko katalońscy". "Równie Katalończykami jak Hiszpanami" czuje się 37,6 proc. wyborców katalońskich. Tylko 5 proc. uważa siebie za "bardziej Hiszpanów niż Katalończyków". 5,8 proc. to w Katalonii wyborcy, którzy czują się "wyłącznie Hiszpanami".

Na parę dni przed wyborami katalońscy politycy z PP sugerowali w rozmowach z CiU, iż rząd centralny gotów jest rozważyć ewentualność zmniejszenia o połowę wkładu Katalończyków do budżetu centralnego. Być może więc zarysowuje się możliwość kompromisu.

Bardziej umiarkowani katalońscy politycy przyznawali zaś w przeddzień głosowania, że po wyborach wiele będzie zależało od tego, czy Madryt zasygnalizuje chęć powściągnięcia swych dążeń do ponownego centralizowania władzy. Polityka ta - ostrzegali - zagraża bowiem jednej z najważniejszych zdobyczy "defrankizacji Hiszpanii": szerokiej autonomii uzyskanej przez regiony w toku 35-letniego procesu transformacji demokratycznej zapoczątkowanego po śmierci gen. Franco.

(PAP)

ik/ ro/