Czy właściciele nieruchomości ruszą po odszkodowania?

Jeśli od wielu lat masz słup energetyczny lub telekomunikacyjny na działce, albo przebiega przez nią duży gazociąg lub ropociąg i dotychczas nie dostałeś za to pieniędzy, to w efekcie dzisiejszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego możesz mieć też szanse na odszkodowanie.

Trybunał rozpatrywał sprawę zgodności z Konstytucją oraz ze standardami ochrony własności wynikającymi z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka kwestii zasiedzenia służebności gruntowej (odpowiadającej treścią służebności przesyłu). Choć brzmi to bardzo zawile, to w praktyce chodzi o ważne dla setek tysięcy ludzi w Polsce rozstrzygnięcie - czy firma przesyłowa może zasiedzieć taką służebność bez postepowania wywłaszczającego i nie martwiąc się o odszkodowanie dla właściciela nieruchomości. Trybunał uznał - w odpowiedzi na pytania Sądów Rejonowych w Grudziądzu i Brodnicy (właśnie dotyczące zasiedzenia służebności przesyłu) - że taka praktyka naruszała konstytucyjne gwarancje ochrony własności.

„Wyrok Trybunału jednoznacznie potwierdza, że w Polsce prawo własności korzysta z wyjątkowej ochrony, a wszelkie ingerencje w jego zakres muszą wynikać bezpośrednio z ustawy i respektować samą istotę tego prawa. Tymczasem wcześniejsza linia orzecznicza, dopuszczająca zasiedzenie służebności o charakterze zbliżonym do służebności przesyłu jeszcze sprzed 2008 roku, pozostawała w sprzeczności z konstytucyjną zasadą zamkniętego katalogu praw rzeczowych oraz z zakazem retroaktywności prawa”- komentuje radca prawny Agnieszka Madej, Kancelaria Łebek, Madej i Wspólnicy

Jak dodaje, „kluczowy jest tu również aspekt pewności i przejrzystości prawa: obywatel powinien mieć jasność co do momentu, w którym zaczynają biec istotne dla jego własności terminy, oraz znać środki prawne, które pozwalają mu reagować. Sytuacja, w której właściciel nieruchomości nie ma świadomości, że trwa proces prowadzący do możliwej utraty części uprawnień, jest nie do zaakceptowania w państwie prawa”.

„Choć w sprawie zgłoszono dwa zdania odrębne, dotyczyły one głównie kwestii proceduralnych. Sędziowie formułujący odmienną opinię nie podważali samej oceny konstytucyjnej sytuacji właścicieli nieruchomości, lecz wskazywali na – ich zdaniem – formalne ograniczenia dla wydania takiego rozstrzygnięcia”- podsumowuje radca prawny

Opinia Trybunału otwiera drogę do walki o odszkodowania dla właścicieli tych gruntów, na  których ułożono czy to rurociągi (gazowe, naftowe, paliwowe), sieci ciepłownicze czy też ustawiono słupy energetyczne i telekomunikacyjne. Spraw mogą być tysiące, bo też niemal masowo firmy wykorzystywały dotychczas przepisy, interpretując je na własną korzyść. Problemem nie będzie jednak tylko spodziewane „oblężenie w sądach”, lecz koszty, jakie będą musiały ponieść przedsiębiorstwa, do których należy infrastruktura. Trudno przewidzieć, jak wysoka może być wartość odszkodowań, bo w dużej mierze zależeć będzie zapewne od czasu, w jakim firma wykorzystuje czyjś grunt. Ale może okazać się, że w skali kraju będą to wypłaty nawet miliardów złotych. Inna kwestia to, skąd przedsiębiorstwa przesyłowe wezmą na te cele pieniądze oraz w jakim stopniu te wydatki „przerzucą” na swoich klientów. Może okazać się, że znajdą one odzwierciedlenie na przykład w opłacie dystrybucyjnej za prąd czy gaz, którą płacą odbiorcy albo w abonamencie telefonicznym.

Agnieszka Łakoma