Rada Fiskalna ma patrzeć ministrowi finansów na ręce

Ministerstwo Finansów przygotowało pakiet przepisów o nazwie „Przejrzystość finansów publicznych”. Jego głównym elementem jest powołanie niezależnej instytucji fiskalnej. W UE i na świecie instytucje te mają za zadanie monitorowanie oraz opiniowanie polityki budżetowej rządu, zapewniając w ten sposób ekspercki głos w debacie o finansach publicznych. W Polsce rolę takiej niezależnej instytucji miałaby pełnić Rada Fiskalna.

Zgodnie z propozycją resortu finansów, zadania Rady będą polegać na opiniowaniu najważniejszych dokumentów budżetowych, w tym rocznych i wieloletnich prognoz makroekonomicznych sporządzanych na potrzeby: ustawy budżetowej i wymaganych przez prawo UE średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych.

Rada zaopiniuje projekt ustawy budżetowej

Ponadto Rada miałaby oceniać projekt ustawy budżetowej pod kątem zgodności z regułami fiskalnymi, a także przeprowadzać analizy, publikować raporty dotyczące finansów publicznych i zabierać głos w debacie publicznej.

Ekspercki skład

Rada Fiskalna ma się składać z osób wybieranych na podstawie wiedzy i doświadczenia (minimum to wyższe wykształcenie drugiego stopnia oraz 10 lat doświadczenia w przynajmniej dwóch kategoriach: makroekonomii, finansach publicznych lub zarządzaniu finansami jednostek sektora finansów publicznych). Siedmioosobowa Rada będzie więc organem skupiającym ekspertów i praktyków legitymizujących się niezbędnymi kwalifikacjami w dziedzinie finansów publicznych.

Członków Rady Fiskalnej wskaże szerokie grono podmiotów, w tym przedstawiciele strony społecznej. Kandydaci na członków będą przy tym musieli spełnić kryteria niezależności, zarówno względem podmiotów publicznych, jak i prywatnych, w tym w szczególności partii politycznych – tak aby Rada podejmowała wszystkie działania w sposób niebudzący wątpliwości co do bezstronności jej członków.

Wsparcie Biura analiz

Radę w jej działaniach ma wspierać kilkunastoosobowe Biuro analiz, którego pracownicy będą zatrudniani na podstawie przejrzystych zasad, tak jak w naborze do korpusu służby cywilnej. Tak skonstruowana niezależna instytucja fiskalna powinna przyczynić się do poprawy funkcjonowania systemu finansów publicznych oraz zwiększyć jego transparentność.

Rada ma zacząć działać od 2026 roku. Trwają prace nad stosowną ustawą. Powołanie tego nowego w polskim systemie prawnym ciała ma się zająć specjalny pełnomocnik. Rada będzie prezentować swoje opinie Radzie Ministrów, ale nie będą one dla rządu wiążące.

Obecna procedura budżetowa przewiduje konsultowanie wielkości makroekonomicznych, na których opiera się budżet z Radą Dialogu Społecznego, ale RDS nie proponuje innych scenariuszy makro. Prognozy makroekonomiczne, na których opiera się budżet, mają wpływ na jego podstawowe wielkości – od poziomu inflacji zależy prognoza wpływów i wydatków zapisanych w budżecie.

Zmiany w stabilizującej regule wydatkowej

Ministerstwo Finansów zaproponowało również zmiany dotyczące stabilizującej reguły wydatkowej (SRW). Mają one związek z wdrażaniem nowych unijnych przepisów, które weszły w życie z końcem kwietnia br. Uwzględniają także uwagi zgłaszane przez Najwyższą Izbę Kontroli oraz wnioski z przeglądu funkcjonowania SRW przeprowadzonego przez Ministerstwo Finansów i Międzynarodowy Fundusz Walutowy . Dzięki planowanej nowelizacji ustawy o finansach publicznych, do zakresu SRW włączone zostaną kolejne jednostki sektora finansów publicznych – w sumie niemal 90 wszystkie jednostki, w tym m.in. ZUS, agencje wykonawcze czy państwowe osoby prawne.

Istotnym elementem nowelizacji jest również wprowadzenie okresowych przeglądów funkcjonowania przepisów stabilizującej reguły wydatkowej, odbywających się nie rzadziej niż co 5 lat. Ich założeniem jest ocena skuteczności obowiązujących przepisów pod kątem stabilności finansów publicznych oraz realizacji celów numerycznych reguł fiskalnych.

Źródło: PAP

Grzegorz Szafraniec