30 lat Grupy Wyszehradzkiej: różne interesy, ale współpraca
Pomimo różnic interesów od 30 lat trwa współpraca między Polską, Czechami, Węgrami a Słowacją, wzmocniona przez udane odrzucenie przymusowej relokacji uchodźców w Unii Europejskiej w 2015 roku. Obecnie polega ona głównie na koordynowaniu stanowisk w ramach Wspólnoty
Czytaj też: Katalonia się oderwie? Separatyści triumfują w wyborach!
Grupa Wyszehradzka jest jednym z owoców upadku komunizmu i transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Za umowną datę jej powstania przyjmuje się 15 lutego 1991 roku, kiedy ówcześni prezydenci Polski Lech Wałęsa i Czechosłowacji Vaclav Havel oraz premier Węgier Jozsef Antall podpisali deklarację określającą cele i warunki wzajemnej współpracy. Miało to miejsce w węgierskim Wyszehradzie, gdzie w XIV wieku spotykali się królowie Polski, Czech i Węgier na negocjacje gospodarcze i polityczne.
Cele Grupy zmieniały się w kolejnych latach i określały współpracę początkowo trzech, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku czterech krajów. Wraz z ich osiągnięciem współpraca ta słabła i po jakimś czasie była wznawiana, tak jak po przyjęciu w 1999 roku Polski, Czech i Węgier do NATO oraz po wstąpieniu Polski, Czech, Węgier i Słowacji do UE w 2004 roku.
Chociaż członkowie V4 rywalizowali ze sobą podczas negocjacji warunków akcesji, to sama akcesja do UE była osiągnięciem celu deklaracji założycielskiej Trójkąta Wyszehradzkiego. Kwestionowano wtedy w różnych środowiskach sens dalszego kontynuowania tej formuły współdziałania, okazało się jednak, że może ona być skutecznym narzędziem w walce o własne interesy i miejsce na arenie europejskiej.
Szczególnie istotna dla istnienia Grupy jest współpraca sektorowa w ramach UE. Jej instrumentem są konsultacje przywódców politycznych V4 i poszczególnych ministrów przed posiedzeniami różnych gremiów europejskich, co często pozwala uzgodnić wspólne stanowisko i wzajemnie się wspierać podczas wspólnotowych negocjacji.
Czytaj też: Bix Aliu: będziemy kontynuować dialog z krajami V4
W ostatnich latach jeden temat szczególnie połączył kraje V4 - polityka migracyjna UE. Wszystkie cztery państwa kategorycznie odrzuciły niekorzystne według nich stałe kwoty rozdzielenia uchodźców i odejście Wspólnoty od tego mechanizmu potwierdziło zasadę, że w ramach Unii Grupa Wyszehradzka ma większe znaczenie jako sojusz niż należące do niej kraje osobno.
Państwa V4 dzielą jednak indywidualne interesy. Według analiz PISM dla Republiki Czeskiej Grupa Wyszehradzka to platforma budowy regionalnych więzi gospodarczych oraz wzmacniania współpracy w dziedzinie rozwoju infrastruktury czy bezpieczeństwa, a w mniejszym stopniu trwały alians polityczny.
Słowacja nie zamierza zacieśniać więzów politycznych w V4 kosztem integracji w ramach UE, m.in. dlatego jako jedyny kraj Grupy należy do strefy euro. Jak pisze ekspert PISM Łukasz Ogrodnik, kraj ten chce korzystać z regionalnego ugrupowania w celu realizacji narodowych interesów, jak np. w przypadku walki z podwójnymi standardami jakości żywności w UE.
Z kolei Węgry w czasie konfliktu wokół przyjmowania uchodźców miały narzucić partnerom z V4 własną wizję współpracy -, twierdzi analityczka Veronika Jóźwiak. Dzięki dobrym stosunkom z Polską Węgry mogą tworzyć opozycję polityczną wewnątrz UE dążąc do raczej „Europy ojczyzn” niż zacieśnionej unii politycznej.
Czytaj też: Premier: V4 chce pomóc Unii Europejskiej w jej transformacji
Kraje V4 próbują prowadzić politykę unijną w opozycji do polityki Niemiec czy Francji. Jednak jeśli chodzi o relacje pozaunijne porozumienie Polski, Czech, Węgier i Słowacji jest trudne - jak w przypadku Rosji, z którą utrzymują pozytywne relacje jedynie Węgry - lub nieistniejące - jak np. w przypadku współpracy z Chinami.
Ważnym osiągnięciem V4 jest nie tylko platforma polityczna, ale również kulturalna. Pierwszą instytucją powołaną przez V4 był powstały w 2000 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. Jego założeniem jest wspieranie inicjatyw kulturalnych, naukowych, edukacyjnych i turystycznych w krajach Grupy oraz sąsiednich – głównie postsowieckich i byłej Jugosławii. Do budżetu Funduszu wchodzi 8 milionów euro pochodzących ze składek państw V4 oraz dodatkowe kwoty od innych państw-darczyńców.
PAP/mt
