Osiem ruchów, które przywrócą do życia rynek kapitałowy

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie po roku 2010 pogrążyła się w marazmie. Jak odbudować znaczenie rynku kapitałowego w Polsce i jego należytą pozycję w gospodarce?

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie po okresie fenomelnanego rozwoju w latach 1991-2007 w dużej mierze porzuciła ambicje pełnienia roli silnika realnie napędzającego polską gospodarkę. To skutek wszystkim nieprzemyślanych zmian regulacyjno-instytucjonalne wdrażane w czasie bardzo niekorzystnych szoków zewnętrznych (kryzys finansowy 2008, kryzys strefy euro) - taką diagnozę formułuje dr Maciej Bukowski z think tanku WiseEuropa, autor raportu „Odnowa. Polski rynek kapitałowy – odbudowa znaczenia i pozycji w gospodarce”, który powstał przy wsparciu pomysłodawcy Fundacji Przyjazny Kraj.

W raporcie przedstawiono diagnozę strukturalnych słabości krajowego rynku kapitałowego m.in.: niechęci spółek do pozyskiwania kapitału z ofert publicznych i debiutów na giełdzie, rosnącej liczby rezygnacji spółek z obecności na parkiecie GPW, słabości kapitałowej krajowych instytucji finansowych po reformie OFE, niskich standardów corporate governance w upolitycznionych spółkach skarbu państwa, niedostatecznej ochrony inwestorów mniejszościowych, wysokich kosztów dla emitentów i inwestorów, wzrostu wymogów regulacyjnych oraz scentralizowanego nadzoru finansowego.

Dr Maciej Bukowski z think tanku WiseEuropa stwierdza jasno: te niekorzystne zmiany i tendencje mogą i powinny zostać naprawione pod warunkiem przeprowadzenia kilku kluczowych reform.

Rekomenduje podjęcie działań w ośmiu obszarach.

1. Klarowne priorytety rozwojowe

Rozwój giełdy wymaga w nowych okolicznościach politycznych aktualizacji ram strategicznych, w jakich funkcjonuje polski rynek kapitałowy i uzupełnienie ich o jasne priorytety rozwojowe.

Rekomendacja: Aktualizacja Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego, skupiająca się na działaniach, mających nacelu wzrost gospodarczej roli GPW poprzez zdecydowane powekszenie liczby debiutów, IPO oraz relacji kapitalizacji spółek giełdowych do PKB.

2. Wyspecjalizowana państwowa instytucja nadzoru rynku kapitałowego

Rozwój giełdy wymaga jasno określonego gospodarza w postaci dedykowanej państwowej instytucji zajmującej się nadzorem nad rynkiem kapitałowym.

Rekomendacja: Rozdzielenie funkcjonalne UKNF na część poświęconą rynkowi kapitałowemu oraz część poświęconą reszcie sektora finansowego. Część poświęcona rynkowi kapitałowemu powinna dysponować budżetem umożliwiającym jej wykonywanie zadań w sposób adekwatny do nowego zakresu obowiązków, w którym powinna znaleźć się troska o rozwój GPW jako kluczowego mechanizmu finansującego rozwój polskich firm w zgodzie z zapisami SRRK.

3. Samodzielna kapitałowa część systemu emerytalnego

Rozwój giełdy wymaga rozwoju części kapitałowej systemu emerytalnego i jej jasnego rozdzielenia od części repartycyjnej.

Rekomendacja: Jasne zdefiniowanie systemowej roli dobrowolnego filara kapitałowego jako filara służącego umożliwieniu elastycznego kształtowania aktywności zawodowej osób po 60. roku życia w tym przejścia na częściową lub całkowitą emeryturę wcześniejszą w zgodzie z indywidualnymi preferencjami.

4. Prosty i powszechny produkt emerytalny

Gospodarka skorzysta na reformach emerytalnych, jeśli nowa część kapitałowa systemu będzie powszechna. By tak się stało musi być ona maksymalnie prosta, a przez to zrozumiała dla Polaków tak, by uczestnictwo w niej było masowe.

Rekomendacja: Integracja OFE, IKZE i IKE w jeden produkt funkcjonujący na zasadach analogicznych do IKE – produkt ten byłby skierowany do wszystkich, w tym do rolników indywidualnych i przedsiębiorców. OFE uległyby likwidacji, a ich aktywa zostałyby przekazane do IKE.

Integracja PPE i PPK w jeden produkt funkcjonujący na zasadach analogicznych do PPK – produkt ten byłby skierowany do pracowników etatowych.

5. Preferencje podatkowe i elastyczne formy inwestowania na emeryturę

Rynek kapitałowy i gospodarka skorzystają na reformach emerytalnych, o ile część kapitałowa systemu stanie się atrakcyjniejsza finansowo dla większości Polaków od innych – alternatywnych form oszczędzania – w tym zwłaszcza inwestycji w nieruchomości. Dotychczasowe reformy burzyły zaufanie do państwa jako gwaranta prywatnych oszczędności emerytalnych, co także przekłada się na niską partycypację.

Rekomendacja: Atrakcyjne warunki podatkowe zarówno samego procesu przekształceń (zmiana OFE i IKZE w IKE oraz PPE w PPK byłaby nieopodatkowana) jak i oszczędzania w całym filarze kapitałowym (brak podatku od zysków kapitałowych niezależnie od formy wypłaty oszczędności).

Elastyczne warunki oszczędzania w filarze kapitałowym ułatwiające decyzję o przystąpieniu do niego przedsiębiorcom, rolnikom, lepiej zarabiającym pracownikom najemnym, w tym osobom po 40. roku życia. Możliwość elastycznego składkowania (roczny limit równy 12-krotności średniego wynagrodzenia), możliwość zawieszania składki, zmiana skali itp.

6. Prywatyzacja SSP i ich upaństwowienie w jednym

Rynek kapitałowy potrzebuje nowych spółek oraz wycofania się Skarbu Państwa z uczestnictwa w rynku jako współwłaściciela. Zarazem pożądane jest zachowanie kluczowych spółek, w których dziś większość funkcjonalną ma Skarb Państwa w rękach krajowych.

Rekomendacja: Uwłaszczenie obywateli na ich majątku poprzez prywatyzację większości SSP notowanych już na GPW oraz większości pozostałych SSP poprzez giełdę przy użyciu przekształconych funduszy emerytalnych (OFE+IKE+IKZE oraz PPE i PPK), tak by większość udziałów w nich została w rękach instytucji krajowych. W okresie przejściowym zmiany polityki własnościowej i corporate governance w SSP poprzez zaprzestanie praktyk uderzających w wycenę notowanych na giełdzie spółek w wyniku działań preferujących Skarb Państwa kosztem akcjonariuszy mniejszościowych.

7. Zmiana roli GPW

Mimo postępów w tym zakresie w ostatnich kilku latach barierą dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce pozostają relatywnie wysokie koszty inwestowania ponoszone przez inwestorów. Ich zmniejszenie wymaga działań skierowanych zarówno do uczestników rynku (TFI, instytucje brokerskie, fundusze emerytalne) jak i samej GPW.

Rekomendacja: Przekształcenie GPW w spółkę infrastrukturalną na podobieństwo KDPW, której zadaniem nie będzie zarabianie dla jej akcjonariuszy lecz rozwój samego rynku we współpracy ze zreformowanym nadzorem finansowym. W nowej formie instytucjonalnej GPW miałoby za zadanie uczynienie z niej najtańszego rynku w Europie dla inwestorów i emitentów

8. Rynek atrakcyjny dla inwestorów

Koncentracja na atrakcyjności rynku dla inwestorów, tak by preferować ich napływ na rynek po latach dekoniunktury, podnieść wyceny akcji i tą drogą zachęcić „nowe” spółki do IPO a „stare” do SPO.

Rekomendacja: Zawieszenie na trzy lata podatku Belki od zysków kapitałowych (ale także od lokat bankowych, aby przynajmniej częściowo zrekompensować gigantyczny podatek inflacyjny ostatnich lat) oraz maksymalizacja benefitów podatkowych dla emitentów, w tym zachęty do wypłat dywidend kwartalnych.

Szeroka dostępność analityki notowanych spółek finansowana przez spółki infrastrukturalne (GPW, KDPW) w celu zmiany w strukturze wagi SSP na korzyść firm prywatnych.

Raport „„Odnowa. Polski rynek kapitałowy – odbudowa znaczenia i pozycji w gospodarce” powstał przy wsparciu Fundacji Przyjazny Kraj (pomysłodawca projektu). Dokument do bezpłatnego pobrania w formacie PDF na stronach:www.wise-europa.eu, www.przyjaznykraj.pl