Rozpoznać rozsądek u młodych ludzi to zadanie

Rozmawiamy z prof. Elżbietą Ostrowską, ekonomistką, profesorem nauk ekonomicznych na Uniwersytecie Gdańskim, byłą rektor Wyższej Szkoły Finansów i Administracji w Gdyni (2005–2010).

wGospodarce.pl: Pani profesor, ma pani możliwość od lat obserwować finały Mistrzostw Polski Młodych Ekonomistów organizowane przez Stowarzyszenie Edukacji Finansowej. Za nami uroczystość wręczenia nagród w 19. Konkursie. Jak pani ocenia poziom prac i wiedzy finalistów? Czy jest tak, że ten poziom się zmienia?

Prof. Elżbieta Ostrowska, ekonomistka: Trzeba przypomnieć, że co roku Mistrzostwa odbywają się pod innym, zmieniającym się tematem przewodnim. Rok temu było to „100-lecie polskich reform gospodarczych źródłem edukacji ekonomicznej”. W tym roku postawiliśmy przed uczestnikami hasło związane ze zmianami w technologii i pytania dotyczyły m.in. „Edukacji finansowej i cyberbezpieczeństwa”. To nowy temat, który ma coraz większe znaczenie, a teraz, w ostatnim roku, ze względu na bardzo szybki rozwój sztucznej inteligencji, szczególnie. To jest duża różnica, co było rok temu, o czym się mówiło, a jak dziś działa wiele nowych systemów AI. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że w tym roku bardzo szybko były oddawane prace uczestników. Jedna osoba oddała pracę po 17 minutach! I przy sprawdzaniu okazało się, że nie wpłynęło to na poziom tych prac. Bo pytania dotyczyły właśnie nowych technologii, nowych technik posługiwania się produktami na rynku finansowym. I młodzież jest doskonale obyta z tymi terminami. Z tymi tematami. I to jest coś pozytywnego.

»» O konkursie dla młodych ekonomistów czytaj tutaj:

Jak mistrzowie ekonomii nauczyli się działać i unikać błędów

Postawiłbym też taką tezę, że młodzież nie dość, że jest obyta, to bardzo często lepiej, łatwiej, sprawniej porusza się w tym cyfrowym świecie, również w cyfrowym bankowaniu. To jest problem edukacji cyfrowej, że bardzo często przychodzi nauczyciel, który wie mniej niż uczniowie.

Bo nauczyciele i starsi mają pewne nawyki i nie są może tak bardzo zainteresowani tym „klikaniem” w poznawaniu, w praktyce, nie są tak mocno zainteresowani, jak te świeże, młode umysły, które już żyją w innej rzeczywistości, w cybernetycznej rzeczywistości. Uczestnicy otrzymali oczywiście pewne materiały, takie wskazania, jakieś źródła, żeby się zapoznać, przygotować do Mistrzostw. I widać było, że się z tego przygotowali, niezależnie od tej samowiedzy, wynikającej z obsługi smartfonów, z tego „klikania”, bo żyjemy w takiej „erze klikania” właśnie. I oni w tym się dobrze czują, w związku z tym zapamiętują różne rzeczy.

To skąd czerpiemy informacje na temat produktów finansowych wpływa też na nasze bezpieczeństwo w tym finansowym świecie. Czy pani zdaniem młodzi ludzie mają świadomość zagrożeń, niebezpieczeństw?

Postawiłabym raczej na popularyzację szans i zagrożeń, popularyzację etyki i zaufania na rynkach finansowych – to jest bardzo ważne. Bo jest takie powiedzenie: Tyle popularyzacji, etyki, a nawet bezpieczeństwa, ile odwagi. Instytucje finansowe są coraz mniej etyczne. I popularyzacja etycznych zachowań wymaga takiej odwagi, bo nie wszyscy dobrze reagują na etykę. A przecież, mamy wszędzie kodeksy etyki, regulaminy, ustawy, ale czy to rzeczywiście wszyscy stosują, czy to ktoś się tym naprawdę przejmuje? Ja dwa lata temu napisałam książkę „Etyka na rynkach finansowych. Homo oeconomicus i homo neuropsychologicus”. Jak właśnie ten człowiek rzeczywisty, ekonomiczny, a jak psychologia i neurobiologia na to wszystko oddziałują. Teraz po dwóch latach staram się to propagować. Cztery lata temu napisałam książkę „Behawioralny Portfel Inwestycyjny. Mózg, emocje, luka behawioralna”, czyli połączyłam finanse z psychologią i neurobiologią. Trzeba patrzeć na te procesy. Behawioralne, czyli irracjonalne… tak jak zachowuje się młodzież, niezgodnie z logiką, wbrew zasadom. Naśladują też swoich rówieśników. Dlatego opisałam też działalność piramid finansowych. I można się dziwić, że wciąż, mimo naszej wiedzy, ludzie się nabierają, nie wyciągają wniosków z afer, o których mówi cały świat… To jest to bezpieczeństwo i edukacja na rynkach, prawda? Nikt się nie przejmuje i ludzie ciągle się nabierają na to samo. A trzeba się uczyć, mówić, pisać… To dlatego powstała książka „Sztuczna inteligencja i etyka w sektorze finansowym”. Chciałam się dowiedzieć, byłam zainteresowana, jak to jest. I wiem już, że to jest temat, który musi być popularyzowany.

»» O tegorocznej edycji konkursów dla młodych ekonomistów czytaj tutaj:

Młodzi mistrzowie ekonomii nagrodzeni

Pytanie, jak zbudować autorytety, by podsuwać młodym ludziom takie materiały, tematy, książki… To jest wyzwanie.

Zawsze mówię studentom, że ta wiedza nie jest potrzebna tylko na egzaminie, żeby ukończyć studia, ale też w życiu osobistym. Nie tylko w życiu zawodowym, gdy będą finansistami, ale też ich gospodarstwo domowe będzie małą firmą i trzeba będzie nią zarządzać. Będzie konieczność zarządzania własnym portfelem emerytalnym…

A jak mówić im o wartości pieniądza, polskiego złotego… w kontekście powstającego pieniądza cyfrowego i cyfrowego bankowania?

Mam kolekcję starych oryginalnych papierów wartościowych - to akcje, obligacje. Najstarsza akcja została wydana w 1768 roku w Warszawie i była dziwnym, staropolskim językiem pisana, czyli ma 257 lat. I pokazuję je studentom, bo niektóre są prawdziwymi dziełami sztuki, żeby przekonać ich, że mamy piękną historię papierów wartościowych i pieniądza. To jest duma. Nie tylko wartość finansowa, to dzieła sztuki. Gdy pytam o najstarsze akcje, to słyszę najczęściej, że to pewnie 1991 rok i początek GPW. A przecież mamy piękną historię polskich papierów wydawanych również pod zaborami… Oczywiście są kraje zafascynowane wprowadzeniem tylko płatności bezgotówkowych, na przykład Szwecja. Tam trudno nawet do toalety wejść bez telefonu, czy karty. I teraz oni się też obudzili. Szwecja i Finlandia boją się agresji Rosji i nawet rząd namawia, żeby mieć tą gotówkę w razie czego. Przypomnieli sobie o bezpieczeństwie. Jak będą ataki cybernetyczne na banki, na instytucje finansowe, na źródła prądu. No to nie ma do dostępu do bankomatów, nie ma obsługi elektronicznej. Więc trzeba mieć przy sobie pieniądze. Uczy nas tego historia. To argument, który do wielu trafia.

Choć świat się zmienia, powiedzą młodzi…

Świat idzie do przodu i staje się nieobliczalny i fascynujący. Ja się najbardziej obawiam zachowań nieprzewidywalnych. Mieliśmy takie tąpnięcia – zamachy terrorystyczne, potem był Covid, wojna, te perypetie ze stopami procentowymi… żyjemy w erze takiego ryzyka systemowego, globalnego. To wywołuje strach. Stany Zjednoczone od 2001 roku zaczęły zarządzać strachem. A potem kolejne kraje. Popularne jest dziś właśnie zarządzanie strachem. Budowanie takiej atmosfery zagrożenia. Ale czasami strach nas chroni przed błędami na rynkach finansowych. I ten strach jest potrzebny młodym ludziom, bo oni chcą szybko wszystko mieć. Często wszystko mają już na starcie w dorosłe życie. Generalnie, gdy wzrasta chciwość jest potrzebny strach jako ostrzeżenie przed robieniem błędów.

Tym bardziej cieszę, że jest ta ciekawość świata wśród młodych ludzi i właśnie rozsądek, który w czasie tych Mistrzostw możemy rozpoznać.

Dziękuję za rozmowę i do zobaczenia za rok, na kolejnych Mistrzostwach Młodych Ekonomistów.

Rozmawiał Maciej Wośko

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje

»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:

Szokujące ceny używanych aut! Tyle zapłacisz za samochód w Polsce

Prezes NBP: przyjęcie euro dziś szkodliwe dla Polski

Polacy zapłacą krocie za prąd. Wraca opłata mocowa

»»Karol Nawrocki z uchwałą PKW na prezydenta RP – uroczystość na Zamku Królewskim – oglądaj na antenie telewizji wPolsce24!