Czy wynagrodzenie finansowane ze środków funduszy unijnych jest objęte zwolnieniem z podatku PIT?
Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy PIT, wolne od podatku dochodowego są dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli spełnią one dwie zasadnicze przesłanki. Obydwie przesłanki muszą być spełnione kumulatywnie by podatnik mógł skorzystać ze zwolnienia. Pierwszą z nich jest finansowanie ich (dochodów) z środków bezzwrotnej pomocy przez podmiot zewnętrzny. Aby najlepiej zdefiniować czym jest podmiot zewnętrzny w tym przypadku najlepiej jest przywołać lit. a wyżej wskazanego artykułu.
Dochody korzystają ze zwolnienia jeżeli:
a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów w ramach ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym również w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy
Istnieje ustalona linia orzecznicza sądów administracyjnych, należy w tym miejscu przywołać wyroki NSA II FSK 1573/07 i II FSK 1609/10 , która wskazuje, iż sposób przekazania środków bezzwrotnej pomocy jest nieistotny przy ocenie prawa do zwolnienia danego dochodu. Czy przekazywanie środków odbywa się przez finansowanie czy refinansowanie z punktu widzenia art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy PIT nie ma znaczenia. Istotną kwestią jest pochodzenie środków od podmiotu zewnętrznego. W sprawach, które trafiają do sądów administracyjnych pierwsza przesłanka nie jest jednak często elementem spornym.
O wiele większe kontrowersje wywołuje lit. b wcześniej przytaczanego artykułu, która stanowi zarazem drugą przesłankę, która także musi zostać spełniona przez podatnika jeśli chce on skorzystać z prawa do zwolnienia. Zwolnione są dochody pochodzące ze środków bezzwrotnej pomocy pochodzące od podmiotów wymienionych w lit. a, jeżeli:
b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca - bez względu na rodzaj umowy - wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem.
Naczelny Sąd Administracyjny konsekwentnie stoi na stanowisku, iż podatnikiem spełniającym drugą przesłankę jest jedynie osoba, będąca bezpośrednim beneficjentem tych środków. Czyli tym samym nie podlegają zwolnieniu z podatku od osób fizycznych przychody pracowników czy osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej u podmiotów będących bezpośrednimi beneficjentami środków bezzwrotnej pomocy. Osoby te otrzymują wynagrodzenia za pracę, która z natury swej jest uniezależniona od rodzaju wykonywanej przez zatrudniającego działalności oraz źródeł jej finansowania. W uzasadnieniu wyroku NSA II FSK 3052/11, sąd podniósł, iż jedynie za podatnika mogącego skorzystać z zwolnienia można : „uznać wyłącznie osobę, która wykonując czynności z tym programem związane, otrzymała na ten cel środki od podmiotu wymienionego w art. 21 ust. 1 pkt 46 u.p.d.o.f., a więc jest bezpośrednim beneficjentem tych środków.” Ponadto w wyroku II FSK 3019/11 NSA stwierdził, iż: „Podatnikiem bezpośrednio realizującym cel programu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 46 lit. a p.d.o.f., może być jedynie ten podmiot, któremu powierzono w sensie ekonomicznym i technicznym realizację konkretnego projektu i który ponosi pełną odpowiedzialność za prawidłowe jego wykonanie. Bezpośrednia realizacja nie jest równoznaczna z obowiązkiem osobistego wykonania przez tego podatnika czynności w ramach programu, których wykonanie może powierzyć innym podmiotom.”
Z analizy orzecznictwa wynika, że pomimo możliwości skorzystania z prawa do zwolnienia dochodów uzyskanych ze środków bezzwrotnej pomocy przewidzianej w art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy PIT jest to w praktyce niemożliwe dla pracowników, ponieważ podmioty wymienione w powyższym przepisie raczej nie zawierają umów z osobami fizycznymi, a jedynie z instytucjami. Z kolei pracownicy zatrudnieni w instytucjach realizujących programy finansowane ze środków bezzwrotnej pomocy w ramach stosunku pracy nie spełniają wszystkich przesłanek wymaganych do skorzystania z prawa do zwolnienia o czym świadczy szereg wyroków NSA.
