Zyski z zabytków

Agencja Nieruchomości Rolnych obok bogatej oferty gruntów rolnych i inwestycyjnych ma w „zarządzie” kilkaset zabytkowych dworków i pałaców. Dla części z nich szuka nabywców

Po zmianie ustroju w latach 90. do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP) trafiło łącznie 2348 obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Na koniec czerwca bieżącego roku w Zasobie pozostało 645 zabytków, przy czym zdecydowana większość z nich znajduje się w dzierżawie, wieczystym użytkowaniu lub zarządzie. Najwięcej zabytków z zasobu ANR zlokalizowanych jest na Dolnym Śląsku, Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce.

Spa w pałacu

Odebranymi Polakom po II wojnie światowej przez komunistyczną władzę majątkami ziemskimi wraz z zabytkowymi nieruchomościami w większości podzieliły się ówczesne resorty: oświaty, zdrowia, kultury i rolnictwa. Dworki i pałace zaczęły pełnić funkcję bibliotek, szkół i przedszkoli, placówek ochrony zdrowia czy domów kultury. Zabytki, które znalazły się w „zarządzie” Ministerstwa Rolnictwa, przekazano pod tworzone państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej (tzw. PGR-y) i utworzono w nich biura, świetlice, lokale mieszkalne, a niekiedy hotele. Obecnie Agencja stara się sprzedać zabytkowe nieruchomości inwestorom, którzy zobowiążą się przywrócić pięknym nierzadko budynkom dawny blask. Nie jest to sprawa łatwa dla potencjalnego nabywcy zabytkowego obiektu, bo wymaga sporo pracy i zaangażowania dużych środków finansowych, i oczywiście aktywnej współpracy z konserwatorem zabytków. Kluczowy jest jednak pomysł dotyczący wykorzystania w przyszłości zabytkowej nieruchomości, bowiem kameralny dworek czy okazały pałac mogą być dobrym interesem, pod warunkiem, że inwestor ma pomysł na biznes lub na zagospodarowanie obiektu. Jednak zdecydowana większość kupujących zabytkowe mury chce na nich zarabiać wzorem zachodnich arystokratów, którzy wynajmują swoje rodzinne posiadłości turystom, firmom czy choćby nowożeńcom na przyjęcia weselne. W różnych częściach Polski znajdziemy wiele przykładów udanego zagospodarowania obiektów zabytkowych. Odrestaurowane pałace i dworki stają się popularnymi centrami hotelowymi, spa, ośrodkami konferencyjnymi, miejscami, w których organizowana jest działalność kulturalna, jak np. wystawy plenerowe czy galerie.

Na specjalnych warunkach

Co do zasady ANR sprzedaje obiekty zabytkowe w przetargach nieograniczonych i w formie bezprzetargowej – na zasadach pierwszeństwa w nabyciu. Sama procedura przetargowa polega na tym, że po wcześniejszym przygotowaniu zabytku do sprzedaży następuje ogłoszenie przetargu, w którym każdy może wziąć udział. Komisja przeprowadza przetarg, jeżeli w terminie i miejscu przetargu stawi się chociażby jeden uczestnik. Następnie odbywa się licytacja ustna, aż do trzykrotnego potwierdzenia najwyższej deklarowanej ceny. Przetarg wygrywa osoba, która zgłosi najwyższą cenę. Wielkim atutem dla kupującego obiekt zabytkowy od Agencji jest możliwość uzyskania obniżenia ceny sprzedaży do 50 proc., nie więcej jednak niż do 200 tys. euro, stosownie do obowiązujących przepisów prawa. Aby jednak nabywca mógł skorzystać z bonifikaty, musi wcześniej, we współpracy z konserwatorem zabytków, określić zakres prac, jakie zostaną przeprowadzone w zabytkowej nieruchomości. Przy czym wartość prac zaplanowanych w obiekcie powinna odpowiadać wysokości co najmniej równej upustowi w cenie sprzedaży nieruchomości. Ponadto nabywca zabytku zobowiązany jest do przedłożenia właściwemu oddziałowi terenowemu Agencji w terminie ustalonym w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem, nie dłuższym niż pięć lat od dnia zawarcia umowy sprzedaży, dokumentów potwierdzających rzeczowe i finansowe nakłady. Jest to o tyle ważne, że jeśli nabywca w określonym terminie nie dokona zadeklarowanych prac, jest zobowiązany w ciągu 30 dni zwrócić Agencji kwotę obniżki ceny wraz z ustawowymi odsetkami.

Nie wszystko na sprzedaż

Choć Agencja Nieruchomości Rolnych stara się znaleźć najlepszych nabywców dla zabytkowych dworków i pałaców z zasobu, nie wszystkie są na sprzedaż. Niektóre z tych obiektów stanowią część majątku spółek, nad którymi ANR sprawuje nadzór. Przykładów udanego zagospodarowania zabytków nie brakuje. Jednym z nich jest XVIII-wieczny Pałac w Sieniawie w województwie podkarpackim. Sieniawa była ukochanym miejscem księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. W XIX w. miasto odgrywało rolę centrum życia politycznego i kulturalnego Galicji, a sam pałac był systematycznie przekształcany na misternie zdobioną budowlę w stylu wersalskim. Po II wojnie światowej pozbawiony opieki pałac uległ daleko posuniętej dewastacji. Jego obecnym właścicielem jest Agencja Nieruchomości Rolnych, która przywróciła obiekt do dawnej świetności, a dzięki gruntownej renowacji budynku i rewitalizacji okalającego go parku zabytkowy kompleks stał się ekskluzywnym miejscem spotkań, konferencji i wypoczynku. Obiekt jest wydzierżawiony, a dzierżawca prowadzi w nim między innymi hotel i restaurację. Kolejnym sposobem zagospodarowania zabytków jest nieodpłatne przekazywanie ich jednostkom samorządu terytorialnego. Tak się stało między innymi z tzw. „Andersówką”, czyli budynkiem w Krośniewicach w województwie łódzkim, w którym urodził się generał Władysław Anders, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944-1945. Obiekt został przekazany samorządowi 12 maja 2009 r., co zbiegło się z 39. rocznicą śmierci generała Andersa oraz 65. rocznicą bitwy pod Monte Cassino. Budynek przez lata wykorzystywany był w celach mieszkalnych, obecnie pełni funkcję izby pamięci po generale. Niewątpliwą zaletą przekazywania tego rodzaju nieruchomości samorządom jest to, że mają one większą wiedzę o potencjale nieruchomości, a także większą swobodę w angażowaniu prywatnych inwestorów do projektu rewitalizacji obiektów zabytkowych. Jeszcze innym przykładem nieodpłatnego przekazania – tym razem na potrzeby kulturalne – stał się kompleks działek o łącznej powierzchni 3,8 ha wraz z zabytkową zabudową (której wartość sięga 10 mln zł), oddany na potrzeby Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie (województwo wielkopolskie). Wcześniej Muzeum było wieloletnim dzierżawcą tych nieruchomości, aż do 7 marca 2014 r., kiedy to na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Agencją a marszałkiem województwa wielkopolskiego teren został przekazany tej instytucji. Wśród zabudowy znalazły się wpisane do rejestru zabytków budynki folwarczne, obora, spichlerz i wiata, które zostały adaptowane na potrzeby wystawiennicze i nie tylko. Muzeum prowadzi w nich działalność kulturalno-naukową, która służy społeczności lokalnej, podnosząc walory turystyczne okolicy. Bez względu jednak na to, czy zabytki z zasobów Agencji, znajdując nowych właścicieli, będą atrakcją turystyczną czy kulturalną, najważniejsze, aby przetrwały.