NIK po kontroli stawek podatkowych w gminach

W nieco ponad połowie skontrolowanych gmin stosowano niższe stawki podatkowe lub ulgi podatkowe dla przedsiębiorców. Niemal połowa gmin nie wykupowała gruntów z myślą o inwestycjach - wynika z raportu pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli.

NIK badała wsparcie gmin dla przedsiębiorczości w latach 2014-2017. Jednocześnie przeprowadziła badanie kwestionariuszowe w gminach poniżej 100 tys. mieszkańców, zasięgała też opinii przedsiębiorców na temat ich doświadczeń i oczekiwań wobec gminy. Z badania wynika, że blisko 80 proc. skontrolowanych gmin podejmowało działania dla pozyskania nowych inwestorów.

Oglądaj więcej w telewizji wPolsce.pl:

W opublikowanym w środę raporcie NIK podkreśliła, że gmina wtedy skutecznie wspiera przedsiębiorczość, gdy aktywnie i umiejętnie korzysta z narzędzi prawno-administracyjnych, planistycznych, infrastrukturalnych, ekonomiczno-finansowych, instytucjonalno-organizacyjnych i innych. „Wachlarz i wybór tych instrumentów nie jest ograniczony ani narzucony przepisami prawa. Tymczasem w blisko połowie urzędów nie zainicjowano wielu działań wspierających przedsiębiorczość określonych w strategiach. Część gmin nie inicjowała wsparcia dla przedsiębiorców, nie poznawała ich oczekiwań co do działań związanych z rozwojem gospodarczym, m.in. co do wsparcia ich działalności czy kierunków kształcenia zawodowego” - napisano w raporcie.

Jak wynika z raportu, gminy najczęściej ograniczały się do realizacji inwestycji poprawiających infrastrukturę mogącą pośrednio służyć wspieraniu przedsiębiorczości. „W ocenie NIK gminy przejawiały zbyt małą aktywność w korzystaniu z dostępnych narzędzi pozainwestycyjnych wspierających przedsiębiorczość. W dokumentach strategicznych określano wprawdzie zadania służące rozwojowi i wspieraniu przedsiębiorczości, ale najczęściej nie wyznaczano w nich oczekiwanych rezultatów. W konsekwencji nie wszystkie gminy wiedziały, jaka jest skuteczność prowadzonych działań i czy trzeba zmodyfikować cele w związku ze zmieniającymi się warunkami ich realizacji” - napisano.

NIK uznała, że w badanym okresie gminy nie w pełni korzystały z narzędzi instytucjonalno-organizacyjnych. W 73 proc. skontrolowanych urzędów gmin i w 80 proc. urzędów objętych badaniem kwestionariuszowym nie utworzono komórek organizacyjnych odpowiedzialnych wprost za realizację zadań na rzecz wspierania przedsiębiorczości.

Z kontroli wynikło, że w około 48 proc. gmin komisje rady gminy nie interesowały się sprawami wspierania przedsiębiorczości. Tylko 20 proc. urzędów gmin dostosowało szkolnictwo zawodowe do potrzeb przedsiębiorców lokalnych. Gminy tłumaczyły się m.in. niezgłaszaniem przez przedsiębiorców wniosków w tych sprawach. W latach 2014-2017 tylko 12 proc. gmin objętych badaniem kwestionariuszowym zbierało opinie przedsiębiorców na temat dostosowania szkolnictwa zawodowego do ich potrzeb. Jedynie 27 proc. skontrolowanych gmin i 15 proc. gmin objętych badaniem kwestionariuszowym podejmowało działania, by tworzyć instytucje otoczenia biznesu, tj. fundusze pożyczkowe, parki technologiczne i przemysłowe, inkubatory przedsiębiorczości i agencje rozwoju lokalnego.

NIK zbadała też, w jaki sposób gminy korzystały z narzędzi planistycznych i prawno-administracyjnych do wspierania przedsiębiorczości. W 92 proc. skontrolowanych gmin i w 68 proc. gmin objętych badaniem kwestionariuszowym zadania z zakresu wspierania przedsiębiorczości zawierały wieloletnie strategie rozwoju. W ponad 80 proc. skontrolowanych urzędach NIK stwierdziła nieprawidłowości lub sformułowała uwagi dotyczące organizacji systemu wdrażania i monitorowania przyjętych dokumentów. Ponad 65 proc. gmin nie sporządzało okresowych raportów lub sprawozdań o stanie realizacji strategii i stopniu osiągania planowanych efektów, co wyjaśniano głównie przeoczeniem. Brak takiego monitorowania zwiększa ryzyko, że przez kolejne lata obowiązujące strategie będą zawierały zadania, których realizacja nie jest możliwa. Z kolei 12 proc. skontrolowanych gmin i 3 proc. gmin objętych badaniem kwestionariuszowym miało programy wspierania przedsiębiorczości jako odrębne dokumenty planistyczne.

NIK podała, że w blisko 96 proc. skontrolowanych gmin opracowało studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, obejmujące od kilku do 100 proc. powierzchni całkowitej gminy. Plany te uwzględniały tereny pod działalność inwestycyjno-gospodarczą.

Gminy w niewielkim stopniu korzystały z narzędzi ekonomiczno-finansowych i infrastrukturalnych do tworzenia warunków rozwoju gospodarczego i wspierania przedsiębiorczości. Tylko 27 proc. gmin podejmowało działania i przedsięwzięcia inwestycyjne, z założenia bezpośrednio wspierające przedsiębiorczość, a 38 proc. gmin wyznaczało lub uzbrajało nowe tereny inwestycyjne. Stwierdzono też przykłady skutecznego wspierania inwestorów w pozyskaniu gruntów pod inwestycje od właścicieli prywatnych. Z badania kwestionariuszowego wynika, że w okresie najbliższych 3 lat niemal dwie trzecie gmin planuje realizację inwestycji, które mogą wpłynąć w sposób pośredni bądź bezpośredni na rozwój przedsiębiorczości.

zdecydowana większość (81 proc.) nie wprowadzała ulg i preferencji dla przedsiębiorców, w tym w opłatach za najem i dzierżawę nieruchomości. Gminy wiejskie i część gmin miejsko-wiejskich posiadało skromny zasób nieruchomości przeznaczonych pod działalność gospodarczą. Zdaniem NIK zwiększanie zasobów gminy o lokale przeznaczone do działalności gospodarczej i stosowanie w szerszym zakresie ulg czynszowych dla przedsiębiorców może skłaniać mieszkańców do podejmowania aktywności gospodarczej. W 65 proc. skontrolowanych gmin i w ponad 70 proc. gmin objętych badaniem kwestionariuszowym stosowano niższe od maksymalnych stawki podatku od nieruchomości i środków transportu lub wprowadzono ulgi w tych podatkach, a w 6 proc. skontrolowanych gmin stwierdzono nieprawidłowości w udzielaniu zwolnień podatkowych.

56 proc. gmin korzystało z możliwości zakupu gruntów od prywatnych właścicieli i innych podmiotów z przeznaczeniem na inwestycje gminne pośrednio mogące mieć wpływ na rozwój przedsiębiorczości (budowa dróg, instalacji wodno-kanalizacyjnych bądź w celach poszerzenia oferty inwestycyjnej).

Jednocześnie blisko 80 proc. skontrolowanych gmin podejmowało działania dla pozyskania nowych inwestorów, ale tylko 6 proc. realizowało inwestycje gminne w formie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP).

40 proc. przedsiębiorców, u których NIK zasięgała informacji w trakcie kontroli, znało działania gminy dotyczące wsparcia przedsiębiorczości.

PAP/ as/