RPO bezradny wobec dyskryminacji w "Żabce"?

Rzecznik Praw Obywatelskich nie ma kompetencji do podejmowania czynności przewidzianych w ustawie w sytuacji, gdy do naruszenia zasady równego traktowania doszło pomiędzy podmiotami prywatnymi - odpowiada wGospodarce.pl Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich w związku ze sprawą sklepu sieci „Żabka” w Ostrowie Wielkopolskim.

Przypomnijmy - w ostatnią niedzielę niehandlową w Ostrowie Wielkopolskim w sklepie Żabka (który w wyniku zastosowania prawnego kruczka omija zakaz handlu) odczytać można było karteczkę z informacją: „W związku z niedzielą niehandlową członków i sympatyków PiS nie obsługuje, ponieważ nie pozwalam mi na to klauzula sumienia” (pisownia oryginalna)

CZYTAJ TEŻ: Zwolennik PiS bez obsługi w sklepie Żabka?

Informacja pojawiła się w sklepie przy ul. Kaliskiej w Ostrowie Wielkopolskim. Jak dodaje serwis NaTemat powołując się na stronę TubaOstrawa za kasą stał mężczyzna w charakterystycznej koszulce z napisem „Konstytucja”.

CZYTAJ KONIECZNIE: Żabka zbyt łagodna dla dyskryminacji politycznej

Wszystko wskazuje jednak na to, że sklepikarza nie spotkają żadne konsekwencje. Wczoraj w przesłanym nam oświadczeniu sieć „Żabka” poinformowała, że franczyzobiorca zostanie wezwany do „zaprzestania” tego typu działań.

Niezależnie od faktu, że poglądy polityczne naszych partnerów handlowych są ich prywatną sprawą, w naszym przekonaniu ich manifestowanie powinno się odbywać z poszanowaniem innych, a sklep nie jest właściwym miejscem dla takich manifestacji. Jakiekolwiek przejawy dyskryminacji wobec potencjalnych i obecnych klientów sieci Żabka są niedopuszczalne i będą przez nas piętnowane - czytamy w przesłanym oświadczeniu.

Teraz do sprawy odniosło się Biuro Rzecznika Praw obywatelskich. Pytane przez redakcję wGospodarce.pl o ewentualne działania, Biuro odpowiedziało:

Rzecznik Praw Obywatelskich nie ma kompetencji do podejmowania czynności przewidzianych w ustawie w sytuacji, gdy do naruszenia zasady równego traktowania doszło pomiędzy podmiotami prywatnymi – tak jak w tym przypadku: pomiędzy franczyzobiorcą a osobą prywatną (klientem). Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2017 r. poz. 958, z późn. zm.), w zakresie realizacji zasady równego traktowania między podmiotami prywatnymi Rzecznik może wskazać wnioskodawcy przysługujące mu środki działania lub przekazać sprawę według właściwości.

Jak dodano klient, który byłby w takim sklepie dyskryminowany od rzecznika otrzyma jedynie informację co do przysługujących mu środków działania:

Oznacza to, że jeżeli klient, który nie zostałby obsłużony w sklepie ze względu na poglądy, zwróciłby się do Rzecznika, RPO mógłby jedynie wskazać przysługujące mu środki działania lub przekazać sprawę według właściwości do organu posiadającego kompetencje w tym zakresie.

Czy sklepikarz pozostanie bezkarny?

Poniżej pełna treść odpowiedzi Biura Rzecznika Praw Obywatelskich:

Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji, nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Zakaz dyskryminacji wyrażony w Konstytucji jest bardzo szeroki – obejmuje zakaz nierównego traktowania ze względu na jakąkolwiek przesłankę i we wszystkich obszarach życia politycznego, społecznego i gospodarczego.

Rzecznik Praw Obywatelskich, zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. z 2016 r. poz. 1219, tj.) wykonuje zadania dotyczące realizacji zasady równego traktowania. Rzecznik Praw Obywatelskich pełni zatem funkcję niezależnego organu do spraw równego traktowania, którego obowiązek wyznaczenia nakładały na Polskę dyrektywy unijne. Jego zadaniem jest m.in. świadczenie niezależnej pomocy ofiarom dyskryminacji.

Rzecznik Praw Obywatelskich nie ma kompetencji do podejmowania czynności przewidzianych w ustawie w sytuacji, gdy do naruszenia zasady równego traktowania doszło pomiędzy podmiotami prywatnymi – tak jak w tym przypadku: pomiędzy franczyzobiorcą a osobą prywatną (klientem). Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2017 r. poz. 958, z późn. zm.), w zakresie realizacji zasady równego traktowania między podmiotami prywatnymi Rzecznik może wskazać wnioskodawcy przysługujące mu środki działania lub przekazać sprawę według właściwości.

Rzecznik może ponadto badać działalność instytucji lub organów, do których ustawowych zadań należy przeciwdziałanie dyskryminacji i które mają jednocześnie kompetencje do podejmowania działań w sytuacji, gdy sprawcą dyskryminacji jest podmiot prywatny. Zapewniając przestrzeganie zasady równego traktowania w relacjach horyzontalnych Rzecznik Praw Obywatelskich jest również uprawniony do występowania do innych organów, np. Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych czy Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w celu zbadania, czy organy te właściwie wykonują lub wykonały swoje kompetencje.

Oznacza to, że jeżeli klient, który nie zostałby obsłużony w sklepie ze względu na poglądy, zwróciłby się do Rzecznika, RPO mógłby jedynie wskazać przysługujące mu środki działania lub przekazać sprawę według właściwości do organu posiadającego kompetencje w tym zakresie.

W ocenie Rzecznika dyskryminacja w obszarze dostępu do usług, może i powinna być rozpatrywana pod kątem przepisów zakazujących naruszania tzw. zbiorowych interesów konsumentów. Przepisy te znajdą zastosowanie nawet w sytuacji, gdy poszkodowany dyskryminacją jest tylko jeden konsument oraz gdy nie został naruszony jego bezpośredni interes ekonomiczny. Organem najlepiej umocowanym do przeciwdziałania dyskryminacji ze strony przedsiębiorców jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Prezes UOKiK, w przeciwieństwie do Rzecznika, został wyposażony w kompetencje do podejmowania interwencji w przypadku dyskryminacji, do której doszło między podmiotami prywatnymi. Aby przeciwdziałać naruszeniom zbiorowego interesu konsumentów organ ten, na mocy art. 48 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2018 r. poz. 798, z późn.zm.), dysponuje narzędziami prawnymi do prowadzenia postępowania wyjaśniającego i zakończenia go stosowną decyzją administracyjną.

Ponadto pragnę zaznaczyć, że odmowa świadczenia usługi może wyczerpywać znamiona wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny. W przypadku rzeczywistej odmowy świadczenia usługi z nieuzasadnionych przyczyn, klient powinien rozważyć złożenie na Policji zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia.

Dyskryminacja w dostępie do dóbr i usług jest niezgodna z prawem, a niezależnie od możliwości ukarania usługodawcy grzywną za popełnienie wykroczenia z art. 138 Kodeksu wykroczeń, osoba, która doświadczyła dyskryminacji, może domagać się odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. z 2010 r. Nr 254, poz. 1700, z późn. zm., dalej: ustawa o równym traktowaniu) lub ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380, z późn. zm.).

Ustawa o równym traktowaniu umożliwia jednakże wyłącznie dochodzenie odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w dostępie do usług ze względu na płeć, rasę pochodzenie etniczne lub narodowość (art. 6 ustawy), a więc w sprawie odmowy świadczenia usług ze względu na poglądy polityczne jej przepisy nie znajdą zastosowania.

CZYTAJ TAKŻE: Bodnar o Żabce: „To jest niedopuszczalne”