Oszczędzać prosto i skutecznie

PPK są perspektywicznym rozwiązaniem, mającym na celu mobilizację rodaków do długoterminowego oszczędzania, które realistycznie widzi cel: gromadzenie środków na emeryturę.

W 2017 r. rząd przyjął Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, której ważną częścią jest Program Budowy Kapitału. Jednym z jego filarów będą Pracownicze Plany Kapitałowe, które po podpisie prezydenta złożonym pod ustawą 19 listopada stały się oficjalnie instrumentem bezpiecznego oszczędzania.

Nie będzie zapewne brakowało Polaków mających zastrzeżenia do „łagodnego przymusu”, z jakim będzie się łączyć oszczędzanie w ramach PPK (sprowadzające się w istocie do automatycznego zapisania do planu każdej osoby płac, z możliwością rezygnacji z uczestnictwa). To rozwiązanie nie byłoby niezbędne, gdyby m.in. system emerytalny wprowadzony w 1999 r. był mądrze nadzorowany i modyfikowany, a nie demontowany; gdyby udział Polaków w jednej z trzech wcześniejszych form dobrowolnego oszczędzania w ramach tzw. III filaru (Pracowniczych Programów Emerytalnych, Indywidualnych Kont Emerytalnych czy Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego) był znacznie bardziej aktywny. Tymczasem tylko niecałe 12 proc. pracujących obywateli zdecydowało się korzystać z takich produktów finansowych.

Kto i kiedy

Do PPK pierwsi uczestnicy zostaną włączeni 1 lipca 2019 r. Do 2021 r. nowa forma oszczędzania obejmie wszystkich pracowników podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym (w wieku 18–55 lat). Będą to m.in. osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia i są zatrudnione na umowę o pracę, a także ci, którzy wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Do tych osób należy również zaliczyć tych, którzy wykonują pracę nakładczą, o których mowa w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 303 § 1 Kodeksu pracy, także członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, o których mowa w art. 138 i 180 Prawa spółdzielczego.

Jak wynika z ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych, zatrudniający we współpracy z wybraną instytucją finansową utworzy dla każdego pracownika indywidualny rachunek PPK. Będzie on zasilany przez comiesięczne wpłaty z trzech źródeł. Pierwsze będzie pochodzić od samego zatrudnionego. Do tego dojdą pieniądze wpłacane przez jego pracodawcę. Państwo przekaże na konto PPK jednorazową wpłatę powitalną oraz regularne roczne dopłaty.

Zakład pracy, w porozumieniu z zakładową organizacją związkową działającą i reprezentującą załogę, wybierze instytucję finansową, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK. Wyboru będzie można dokonać na podstawie analizy historycznej efektywności zarządzania kapitałami, czasu działalności na rynku, wiedzy eksperckiej etc.

Ustawodawca określił precyzyjnie, jaka instytucja będzie mogła zarządzać oszczędnościami uczestników planów kapitałowych. Mogą to być jedynie Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, Fundusze Emerytalne zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne, Pracownicze Towarzystwa Emerytalne, Zakłady Ubezpieczeń, które mają co najmniej trzyletnie doświadczenie w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi typu otwartego, a w przypadku towarzystw ubezpieczeń na życie – co najmniej trzyletnie doświadczenie w prowadzeniu ubezpieczeń z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK), oraz dysponują odpowiednią ofertą subfunduszy. Kapitał własny firmy zarządzającej (a w przypadku TUnŻ środki własne) muszą wynosić co najmniej 25 mln zł, w tym 10 mln zł w środkach płynnych.

Kolegialne decyzje

Jeżeli w firmie nie ma organizacji związkowej (co jest mało prawdopodobne, ponieważ na pierwszy ogień idą zakłady zatrudniające powyżej 250 osób), w porozumieniu z reprezentacją pracowników zostanie wybrana instytucja finansowa, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie aktywami planów kapitałowych.

Podejmowanie decyzji inwestycyjnych zostało przez ustawodawcę scedowane na ekspertów. Gromadzone na rachunkach PPK pieniądze będą inwestowane w fundusze inwestycyjne, tzw. fundusze zdefiniowanej daty (FZD). Każda instytucja finansowa, która zdecyduje się oferować PPK, będzie miała obowiązek utworzyć Fundusze Zdefiniowanej Daty. Ważne! Każdy uczestnik zostanie automatycznie przypisany do określonego FZD w zależności od daty urodzenia.

Polityka inwestycyjna Funduszy Zdefiniowanej Daty ma być dostosowywana do wieku uczestnika, aby minimalizować ryzyko spadku wartości portfela przed osiągnięciem przez uczestnika ustawowego wieku emerytalnego, tj. 60 lat (im młodszy uczestnik, tym ryzykowniejsze lokowanie pieniędzy, a tym samym szansa na większy zysk, ale też stratę). Na przykład: osoba urodzona w 1970 r. zostanie automatycznie zapisana do funduszu, którego cykl zakończy się w 2030 r., ponieważ w tym czasie ubezpieczony osiągnie wiek emerytalny, itp.

Wyważona polityka inwestycyjna

Podmiot zarządzający aktywami uczestników będzie miał obowiązek utworzenia pięciu funduszy o zróżnicowanej polityce inwestycyjnej, a tym samym ryzyku. Dotyczy to wszystkich środków, które znajdują się na rejestrze uczestnika (składek, dopłat rocznych).

I tak:

• część udziałowa funduszy to inwestycje m.in. w akcje, prawa poboru czy tytuły uczestnictwa instytucji wspólnego inwestowania, które lokują co najmniej 75 proc. aktywów w instrumenty udziałowe;

• część dłużna to aktywa inwestowane w papiery o charakterze dłużnym, np. obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, certyfikaty depozytowe lub inne zbywalne instrumenty wartościowe.

Fundusze zdefiniowanej daty będą mogły inwestować aktywa uczestników PPK za granicą. Co najmniej 20 proc. aktywów netto części udziałowej mogą stanowić akcje zagranicznych spółek notowane w krajach OECD. Jednocześnie łączna wartość takich lokat nie może przekroczyć 30 proc. aktywów FZD. Jak wynika z ustawy, pieniądze uczestników planów kapitałowych mogą również zostać ulokowane w fundusze nieruchomości czy fundusze venture capital (inwestycje w przedsiębiorstwa niepubliczne będące we wczesnej fazie rozwoju). Łączna wartość takich inwestycji nie może przekroczyć 10 proc. aktywów netto FZD.

W zależności od wieku uczestnika stosunek części udziałowej do dłużnej będzie się zmieniał: im młodszy uczestnik PPK, tym większa będzie część udziałowa jego portfela (patrz tabela).

Warto pamiętać, że uczestnik PPK może złożyć wniosek o zmianę na inny fundusz niż właściwy dla jego wieku. Osoby o dużej tolerancji ryzyka mogą być zainteresowane wysokim udziałem akcji w ich portfelu, również gdy będą starsze. Natomiast młodsi pracownicy mogą chcieć zaoszczędzić na wkład własny w związku z planem zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego.

Gdy porównamy zaproponowaną przez ustawodawcę politykę inwestycyjną zarządzających aktywami otwartych funduszy emerytalnych (OFE) z propozycją dotyczącą inwestowania aktywów PPK, to zauważymy znaczne ograniczenia mające na celu zapewnienie należytego poziomu bezpieczeństwa finansowego posiadaczy planów kapitałowych. O tego typu rozwiązanie, tj. subfundusze o zróżnicowanej polityce inwestycyjnej w zależności od wieku członka OFE, władze powszechnych towarzystw emerytalnych ubiegały się przez lata. Nie doczekały się takiej korekty systemu emerytalnego z 1999 r. Odpowiedzią rządu PO-PSL był demontaż systemu i transfer części obligacyjnej (dłużnej) portfela członków OFE do ZUS, na pokrycie wypłat bieżących emerytur. Obecny rząd ma w związku z tym niełatwe zadanie: odbudować nadszarpnięte zaufanie i przekonać Polaków, że tym razem żadna władza nie zabierze ich oszczędności emerytalnych.

Za tydzień kolejny odcinek cyklu o PPK jako nowej formie oszczędzania długoterminowego