W trosce o polskie lasy

Lasy należące do Skarbu Państwa są dobrodziejstwem nas wszystkich. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy każdy z nas chce decydować o tym, jak zarządzać tym wspólnym dobrem.

Las i polityka

Po II wojnie światowej na podstawie dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 roku przeprowadzono nacjonalizację i przejęto prywatne majątki leśne o powierzchni powyżej 25 hektarów. Tereny leśne włączono w struktury Lasów Państwowych, a większość właścicieli nigdy nie otrzymała rekompensaty z tytułu poniesionych strat. W tamtym okresie lesistość, czyli powierzchnia leśna pokrywająca obszar naszego kraju wynosiła 20,8 proc..

Przez 80 lat od tamtych wydarzeń powierzchnia lasów w Polsce nieustannie wzrastała i obecnie wynosi ponad 9,2 mln ha, co odpowiada prawie 30 proc. powierzchni kraju. Główna w tym zasługa leśników zatrudnionych w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (PGL LP), których zadaniem jest nie tylko produkcja surowca drzewnego, ale także ochrona i powiększanie zasobów przyrodniczych.

Zdecydowana większość lasów w Polsce, bo 7,4 mln ha, jest własnością Skarbu Państwa i niemal w całości są one zarządzane przez PGL LP. Z tego też względu coraz częściej jest słyszana opinia „skoro lasy należące do Skarbu Państwa są lasami nas wszystkich, to chciałbym decydować jak nimi zarządzać”. W przestrzeni medialnej pojawiało się ostatnio wiele propozycji dotyczących m.in. zakazu pozyskiwania drewna. Politycy sprawujący obecnie władzę w Ministerstwie Klimatu i Środowiska uznali, że skoro „Vox populi, vox Dei”, to należy wysłuchać tych najbardziej głośnych, czy wręcz hałaśliwych opinii wyrażanych przez aktywistów i wdrażać ich postulaty.

Minister Klimatu i Środowiska Paulina Hennig-Kloska bez uzgodnień z naukowcami czy leśnikami nadzorującymi lasy, bez wyraźnie zdefiniowanego celu, bez wyszczególnienia zasad i kryteriów, bez analizy konsekwencji gospodarczych czy społecznych, pismem z dnia 8 stycznia 2024 r. (bez sygnatury, ale na papierze firmowym Ministerstwa) wydała Dyrektorowi Generalnemu Lasów Państwowych polecenie wstrzymania pozyskania drewna na wskazanych obszarach. Niekonsultowana i niespodziewana decyzja spowodowała ogromny chaos zarówno wśród leśników, zakładów usług leśnych, ale także tartaków czy firm meblarskich. By uspokoić nieco sytuację kolejnym pismem z dnia 23.01.2024 r. (bez sygnatury, ale na papierze firmowym Ministerstwa) Pani Minister napisała, że oczekuje rozwiązania zaistniałych problemów, choć nie wskazała jak to należy zrobić. Niestety, te niezgodne z prawem decyzje przyniosły straty finansowe, niezadowolenie społeczne i protesty, a także zablokowały realizację niektórych zadań z zakresu ochronny przyrody, zwłaszcza wtedy, gdy w celu utrzymania rzadkich zbiorowisk roślinnych konieczne było usunięcie niektórych drzew.

Bezradność leśników

Współczesne leśnictwo to spełnianie oczekiwań społecznych i to zarówno tych materialnych (np. dostarczanie surowca drzewnego), jak i niematerialnych (np. turystyka i wypoczynek) z jednoczesną dbałością o bogactwo przyrodnicze. Aby realizować tak trudne i często sprzeczne ze sobą zadania na wysokim poziomie merytorycznym leśnicy kształcą się w technikach leśnych, a także na studiach inżynierskich, magisterskich i w szkołach doktorskich. Na podstawie wiedzy zebranej przez lata nauki i praktyki wypracowano system zarządzania zasobami leśnymi w Polsce. Całą powierzchnię naszego kraju podzielono na ponad 400 nadleśnictw i dla każdego z nich specjaliści z Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej opracowują 10-letnie Plany Urządzenia Lasu (PUL). Gdy projekt PUL jest gotowy, wtedy rozpoczyna się proces konsultacji społecznych i każdy z nas, każda organizacja pozarządowa może wziąć w nim udział, proponując zmiany np. ograniczenia w aktywności gospodarczej. Ostatecznie PUL jest zatwierdzany przez ministra do spraw środowiska, a realizacja zadań w nim zawartych podlega ścisłemu nadzorowi i kontroli. Nieprzestrzeganie przez leśników obowiązków wyszczególnionych w tym dokumencie jest równoznaczne z łamaniem prawa. Dlatego polecenia wydawane przez ministra ds. klimatu i środowiska nie mogą być sprzeczne z zadaniami gospodarczo-ochronnymi zatwierdzonymi w PUL.

Obowiązujący w Polsce system zarządzania lasami należącymi do Skarbu Państwa jest transparentny, oparty na wiedzy naukowej i doświadczeniu zdobytym przez dziesiątki lat. Jednak ze względu na potrzeby polityczne rozpoczęto prace nad tzw. „lasami społecznymi”, powołując zespoły, które miały wypracować zasady ograniczania gospodarki leśnej. W skład tych zespołów powołano wiele osób nie mających wykształcenia przyrodniczego, a tym bardziej wiedzy specjalistycznej z zakresu zarządzania zasobami leśnymi. Sytuacja taka spowodowała zaniepokojenie ponad 130 naukowców, którzy z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Leśnego, w liście otwartym napisali m.in. „… z dużym niepokojem obserwujemy decyzje podejmowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które ignorują wiedzę z zakresu nauk leśnych, odrzucają naukowe argumenty i w myśl idei lansowanych przez aktywistów rozpoczynają zmiany polskiego modelu leśnictwa i sprawdzonych metod ochrony przyrody.”

Walka o profesjonalizm

Po objęciu Ministerstwa Klimatu i Środowiska przez przedstawicieli Polski 2050 Szymona Hołowni, ze środowiska leśników pojawiły się głosy, że w resorcie nie ma osób kompetentnych, znających się na problematyce sektora leśno-drzewnego czy ochronie przyrody. W tym samym czasie szef Gabinetu Politycznego Ministra uzasadniał, że celem resortu jest zaspokajanie oczekiwań wyborów, a tymi są głównie aktywiści. Dlatego realizacja celów politycznych nie uwzględniała potrzeb gospodarczych opartych na surowcu drzewnym, co spowodowało obniżenie kondycji finansowej np. zakładów usług leśnych i niezadowolenie społeczne. Jeśli do tego dodamy nieudolność spowodowaną brakiem wiedzy specjalistycznej w realizacji zadań z zakresu ochrony przyrody, to można mówić o kompromitujących porażkach resortu klimatu i środowiska.

Skoro potrzeby i oczekiwania sektora leśno-drzewnego zostały zasłonięte przez cele polityczne, to czy osoby przyjmujące taką strategię odniosły sukces? Najlepszą miarą sukcesu politycznego jest oczywiście wynik wyborczy. Nadzorujący Lasy Państwowe wiceminister Mikołaj Dorożała startował w czerwcu 2024 roku w wyborach do europarlamentu uzyskując wynik na poziomie 0,24 proc. głosów. W maju 2025 roku w wyborach prezydenckich wystąpił lider partii Polska 2050 Szymon Hołownia uzyskując poparcie nie przekraczające 5 proc. głosów. Takie wyniki wyborcze można uznać za porażkę, tak samo jak za porażkę można uznać decyzje Ministerstwa zmierzające do niszczenia polskiego leśnictwa.

Osiągnięcie celu politycznego i dobry wynik wyborczy jest wypadkową wielu czynników, a jednym z nich jest z pewnością zadowolenie tych, którzy głosują. Niekompetencja, brak elementarnej wiedzy przyrodniczej i arogancja obecna w Ministerstwie Klimatu i Środowiska doprowadziła do niezadowolenia wszystkich tych, którzy korzystają z dobrodziejstw środowiska przyrodniczego i skutecznie je chronią. W trosce o nasze wspólne dobro jakim są lasy, powinniśmy domagać się tego, aby zarządzali nimi profesjonaliści, osoby wykształcone w tym zakresie, posiadające wiedzę i doświadczenie, a nie politycy realizujący ideologiczne hasła wyborcze.

Prof. dr hab. Dariusz J. Gwiazdowicz

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje