Pozytywny trend. Sądy pracują szybciej. Liczby nie kłamią

Po problemach związanych z pandemią sądy znacznie przyśpieszyły. Średni czas postępowań w 2022 r. skrócił się o prawie dwa miesiące. Zainicjowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany, by usprawnić i uprościć procedury sądowe i zwiększyć efektywność pracy sądów, przynoszą efekty – poinformował resort sprawiedliwości.

Dane statystyczne wskazują, że praca sądów przyspieszyła. Było to możliwe dzięki wprowadzeniu nowoczesnych technologii do polskiego sądownictwa oraz zmian, które uprościły zwłaszcza sprawy cywilne – powiedział Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro na konferencji prasowej. Dodał, że informacje te napawają optymizmem.

Chcemy jeszcze intensywniej zmieniać polskie sądownictwo, unowocześniać je mimo blokad uniemożliwiających nam wprowadzanie reform organizacyjnych i strukturalnych – ocenił minister Zbigniew Ziobro.

Podkreślił, że resort prowadzi kolejne działania na rzecz poprawy efektywności i skuteczności polskiego sądownictwa. Na pozytywne wyniki, jak zauważył, nie wpływa upolitycznienie sądownictwa, które wyraża się w zaangażowaniu części sędziów w spór polityczny, zamiast w rozstrzyganie spraw sądowych, do czego są powołani.

Do sądów w 2021 r. wpłynęło ponad 14 milionów 200 tys. spraw, sądy załatwiły ponad 14 milionów 400 tys. spraw. To liczby, które naprawdę muszą robić wrażenie. Wpływ spraw został opanowany – informowała wiceminister sprawiedliwości Katarzyna Frydrych. Zaznaczyła, że na szybkość postępowań wpłynęła informatyzacja sądów.

Raporty statystyczne potwierdzają, że usprawnienie procedur sądowych i wprowadzenie z sukcesem nowoczesnych rozwiązań jak e-KRS czy elektroniczne doręczenia, znaczne poprawiło jakość pracy wymiaru sprawiedliwości. Mimo torpedowania reform przez część środowiska sędziowskiego, sądy pracują szybciej. W pierwszym kwartale br. średni czas trwania postępowań w wybranych kategoriach spraw wyniósł 5,5 miesiąca. To o 1,6 miesiąca krócej niż w 2021 r. Natomiast jeśli wziąć pod uwagę wszystkie postępowania w I instancji, wynik jest jeszcze lepszy: średni czas to 4,2 miesiąca. W sądach rejonowych sprawy gospodarcze przyspieszyły o prawie dwa i pół miesiąca, a sprawy cywilne o dwa miesiące.

Z kolei wskaźnik opanowania wpływu spraw karnych (stosunek spraw załatwionych do spraw wpływających) zwiększył się o prawie 21 proc. W pierwszym kwartale br. wyniósł ok. 121% co oznacza, że na każde 100 spraw karnych, które wpłynęły do sądu, załatwionych zostało 121 spraw. Sądy załatwiły więcej spraw karnych niż wpłynęło, a zatem również część spraw z poprzednich lat.

Najnowsze dane potwierdzają pozytywny trend, który wyraźnie zaznaczył się już w 2021 roku. W sądach okręgowych średni czas trwania spraw cywilnych skrócił się wtedy o ponad pół miesiąca w stosunku do 2020 r. W sądach rejonowych przyśpieszyły postępowania w wielu kategoriach szczególnie ważnych dla obywateli. Czas postępowania w sprawach o ustalenie opłaty użytkowania wieczystego skrócił się o 175 dni.

Roszczenia z umowy o roboty budowlane były rozpatrywane o 103 dni szybciej, a roszczenia z umowy o dzieło – o 84 dni szybciej. Przyśpieszyły również rozstrzygnięcia co do aktów stanu cywilnego – o 45 dni, a także postępowania o zabezpieczenie spadku – o 25 dni. W sprawach z zakresu prawa pracy krócej o 121 dni trwały dotyczące kobiet sprawy o odszkodowania z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.

Szybciej zapadały orzeczenia także w sprawach gospodarczych. Średni czas ich trwania w 2021 r. w sądach okręgowych był o 2 miesiące krótszy niż w 2020 r.

Średni czas trwania spraw karnych w sądach okręgowych wyniósł 8,7 miesiąca. To o 1,6 miesiąca krócej niż w 2015 r. W sądach tych szybciej zapadały wyroki w sprawach karnych procesowych w drugiej instancji. Postępowania te były o prawie 12% krótsze niż w 2020 r. Natomiast w sądach rejonowych sprawy karne wykroczeniowe przyśpieszyły w 2021 r. w porównaniu z 2020 r. o 3,2 proc., a sprawy rodzinne o 5,4 proc.

Dzięki działaniom Ministerstwa Sprawiedliwości, m.in. coraz szerszemu zastosowaniu nowoczesnych technik teleinformatycznych i wprowadzeniu rozpraw zdalnych, udało się nawet w najtrudniejszym okresie zapewnić stały dostęp obywateli do sądów. Sądy załatwiły w 2021 r. o 77 tys. spraw więcej niż w 2020 r.

Liczba spraw pozostałych do załatwienia na następny rok spadła o 4,9 proc., to jest o ponad 197 tys. spraw. Z kolei średni czas wyznaczenia pierwszej rozprawy skrócił się o 7,7 proc.

Świetny efekt przyniosło wdrożenie nowoczesnych systemów: Elektronicznego Postępowania Upominawczego, Elektronicznych Ksiąg Wieczystych czy e-KRS (elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy). W rezultacie w 2021 r. aż 30,7 proc. spraw zostało załatwionych w sądach za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. To wzrost w porównaniu z 2020 r. o 7,0 proc. – podkreśla Ministerstwo Sprawiedliwości.

Sukcesem okazała się pełna informatyzacja Krajowego Rejestru Sądowego. Od 1 lipca 2021 r. wszystkie wnioski do rejestru przedsiębiorców KRS są składane elektronicznie. To koniec papierowej biurokracji. Od początku lipca przez Portal Rejestrów Sądowych obsługujący e-KRS złożono już 157 tys. wniosków oraz ponad 57 tys. pism. W 2021 roku za pomocą e-KRS załatwiono 92 tys. spraw, co stanowi wzrost o 41 proc. w porównaniu z 2020 r. Korzystając z nowej możliwości przedsiębiorcy zarejestrowali przez e-KRS ponad 500 prostych spółek akcyjnych.

Do usprawnienia postępowań przyczyniają się również e-doręczenia. Po wprowadzeniu na początku lipca 2020 r. nowego systemu, do profesjonalnych pełnomocników dotarło poprzez Portal Informacyjny sądów już 13,5 mln dokumentów, w tym ok. 3,4 mln doręczeń. W ciągu 24 godzin od zatwierdzenia dokumentu przez sąd pełnomocnik prawny otrzymuje e-doręczenie, co znacząco przyśpiesza postępowanie. Dlatego coraz więcej prawników korzysta z tej możliwości. Tylko od listopada do końca grudnia 2021 r. liczba użytkowników Portalu Informatycznego będących profesjonalnymi pełnomocnikami wzrosła o ponad 17% - do 50 350 osób.

Dzięki inwestycjom w wyposażenie sal rozpraw możliwe stało się uruchomienie rozpraw zdalnych w bardzo krótkim czasie. Od lipca 2020 r. w trybie zdalnym odbyło się łącznie ok. 146 tys. rozpraw. Na rekordowym poziomie utrzymuje się wskaźnik spraw załatwianych w drodze mediacji, który od 2015 r. wzrósł aż o 130 proc. Zwiększyła się także rola e-mediacji, która daje możliwość sprawnego zakończenia sporu bez konieczności osobistych spotkań, dzięki czemu nie tylko mediator, lecz przede wszystkim strony oszczędzają swój czas.

Poprawa sprawności polskiego sądownictwa znajduje potwierdzenie w europejskim Wskaźniku Sprawności Postępowań (CEPEJ), który oparty jest na relacji między sprawami załatwionymi, a tymi, które pozostają do załatwienia. Poprawił się on w 2021 r. w porównaniu z 2020 r. o 5,4 proc.

PR/RO