Wyraźnie wyższy poziom marż przedsiębiorstw w kluczowych branżach
Poziom marż w ostatnich dwóch latach był wyraźnie wyższy w 7 sektorach – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Czy spirala marżowo-płacowa jest źródłem inflacji?”. Spośród przebadanych przez Instytut 6 565 spółek, 72 proc. w latach 2021-2022 utrzymało marże w przedziale średnich wartości notowanych historycznie.
Wyraźnie wyższy poziom marż zauważono w 7 sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo i hodowla; nieruchomości; oprogramowanie komputerowe; przemysł drzewny, meblarski i papierniczy; handel hurtowy i detaliczny; bankowość i usługi finansowe; usługi biznesowe.
„Podwyższone poziomy marż w okresie 2021-2022 mogły wynikać ze splotu kilku czynników. Można do nich zaliczyć: wzrost kosztów energii i kosztów pracy, problemy podażowe, wzrost cen na rynkach międzynarodowych czy zmiany zachowań konsumenckich. W każdej z analizowanych przez nas branż można wskazać potencjalne dodatkowe czynniki, które mogły przełożyć się na kształtowanie marż. Pokazuje to, że nie są one wynikiem domniemanego efektu spirali marżowo-cenowej” – mówi Paweł Leszczyński, kierownik zespołu strategii PIE.
Jak wynika z badania, w zdecydowanej większości przedsiębiorstw marże były wyższe, jednak nie przekraczały najwyższych poziomów w badanym okresie (2014-2022). Najczęstsze wzrosty obserwowano wśród firm średnich: jedno na dwa przedsiębiorstwa.
W małych i średnich firmach, w których zatrudnienie nie przekracza 150 osób, obroty nie są wyższe niż 10 mln euro, a aktywa są poniżej 20 mln euro, w latach 2021-2022, obserwowano podwyższone poziomy marż względem wartości średnich za lata 2014-2020. Firmy tej wielkości charakteryzowały się skłonnością do podwyższania marż, jednak – jak piszą analitycy PIE - „podwyżki te nie wykraczały poza przedział charakteryzujący daną branżę w poprzednich latach, tj. odchylenie wartości marży od średniej w latach 2021 i 2022 zawiera się w przedziale odnotowanym w latach 2014-2020”.
Wyjątkiem w sektorze małych i średnich firm są m.in. poniższe branże:
• Rolnictwo, ogrodnictwo i hodowla – średnia marża za lata 2014-2020 dla branży w sektorze małych przedsiębiorstw wynosiła 19 proc., w średnich zaś 15 proc. W 2021 r. wynosiła odpowiednio 28 proc. i 24 proc., a w 2022 r. 24 proc. i 28 proc.;
• Nieruchomości – średnie firmy charakteryzowały się podwyższonymi wartościami: w latach 2021 i 2022 ich poziom osiągnął 21 i 22 proc. (w latach 2014-2020 było to 15 proc.);
• Oprogramowanie komputerowe – branża odnotowała wyższe poziomy marż w firmach małych i średnich. W małych - w latach 2014-2020 - średnia marża wynosiła 8 proc., w 2021 r. było to 16 proc. (w 2022 r. – 13 proc.), sektor średnich firm wykazywał średnią marżę w latach 2014-2020 na poziomie 9 proc., w 2022 r. – 13 proc. (w 2021 r. – 12 proc.);
• Handel detaliczny – w średnich przedsiębiorstwach marża w latach 2014-2020 wynosiła 4 proc., a w latach 2021-2022 było to 5 proc. i 4,3 proc.;
• Bankowość i usługi finansowe – w małych przedsiębiorstwach średnia marża w latach 2014-2020 wynosiła 13 proc., natomiast w latach 2021-2022 obserwowano podwyższony poziom 28 proc. i 26 proc.
Jak wskazują analitycy PIE, w przypadku dużych firm, zatrudniających powyżej 150 osób, o obrotach ponad 10 mln euro i aktywach ponad 20 mln euro również można obserwować podwyższoną skłonność do wyższych marż, jednak podobnie jak w sektorze małych i średnich firm, wartości te pozostawały w zdecydowanej większości w zakresach notowanych historycznie.
Wyjątkiem są m.in.:
• Usługi biznesowe – średnia marża w latach 2014-2020 wynosiła około 6 proc., a w latach 2021 i 2022 jej utrzymywała poziomy kolejno 10 proc. i 8 proc.;
• Handel hurtowy – branżę cechowała w latach 2014-2020 utrzymywanie marży na poziomie 4,5 proc., a w 2021 r. i 2022 r. jej poziom przekroczył próg 6 proc.;
„Chociaż w przypadku większości przedsiębiorstw marża pozostaje w zakresie wartości obserwowalnych historycznie lub niższych w latach 2021-2022 (72 proc. badanych firm), to ponad połowa (58 proc.) firm ze wszystkich kategorii wielkościowych znajdowała się bliżej górnego poziomu tego przedziału niż w latach 2014-2020” – czytamy w podsumowaniu wyników raportu PIE.
Wśród czynników, które – zdaniem analityków Instytutu – mogły istotnie wpłynąć na podniesienie marż przez wybrane branże w Polsce można wymienić:
1. Oczekiwania co do zmian kosztów prowadzenia działalności, w szczególności zmian kosztów pozyskiwania produktów, kosztów energii oraz kosztów pracowniczych.
2. Optymalizacja prowadzonych działalności w odpowiedzi na zmiany zachowań konsumenckich podczas kryzysu pandemicznego (np. zmniejszenie powierzchni pracy i handlu, wprowadzenie usług i sprzedaży zdalnej);.
3. Wzrost cen wybranych produktów na rynkach międzynarodowych (w szczególności na rynkach rolnych czy rynku drzewa);
4. Akceptację trendów wzrostowych cen produktów konsumpcyjnych przy ogólnych wzrostach cen obserwowalnych w gospodarce;
5. Ograniczenie kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa poprzez zmniejszenie zakresu jej działalności (np. budownictwo i spadek rozpoczynanych inwestycji).
Jak wskazują analitycy PIE, obserwowany w Polsce wzrost płac nie był głównym czynnikiem napędzającym inflację. Dynamika kosztów pracy, w odniesieniu do dynamiki pozostałych kosztów przedsiębiorstw w Polsce, jest niższa o ponad 20 pkt. proc. w ostatnich dwóch latach. To wskazuje, że obserwowany wzrost cen jest w większym stopniu podyktowany wzrostem kosztów pozostałych niż wzrostem płac. W zależności od branży obserwowany jest wyraźny wpływ różnego rodzaju kosztów, np. energii i innych kosztów operacyjnych na zachowania przedsiębiorstw.
PIE przyjął, że podwyższona marża indywidualna oznacza marżę, która jest odchyleniem od średniej wartości dla wyników z lat 2014-2020. Dynamikę kierunku zmian marż w branżach można porównać na podstawie stosunku liczby przedsiębiorstw odnotowujących podwyższone marże w latach 2021-2022 w stosunku do przedsiębiorstw z tego samego sektora odnotowujących marże poniżej historycznych obserwacji na poziomie indywidualnym.
Czytaj także: Dyskonty kontrolują ponad jedną trzecią rynku spożywczego w Polsce
rb
