To nie lanie wody! Potrzebujemy leczniczych wód, ale...

Woda stanowi podstawowy składnik organizmu człowieka i jest niezbędna do utrzymania homeostazy. Jej rola wykracza jednak poza funkcję fizjologicznego nawodnienia. W zależności od pochodzenia i składu mineralnego może wykazywać zróżnicowany wpływ na zdrowie.

Szczególną kategorię stanowią wody lecznicze, charakteryzujące się wysokim stężeniem składników mineralnych, których nadmierne spożycie niesie ryzyko działań niepożądanych. W związku z tym powinny być traktowane nie jako napoje codzienne, lecz jako naturalne środki wspomagające terapię żywieniową i wymagające kontroli specjalisty.

Klasyfikacja wód

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w Polsce wyróżnia się cztery główne kategorie wód przeznaczonych do spożycia:

• Woda źródlana – pochodząca z podziemnych ujęć, pierwotnie czysta chemicznie i mikrobiologicznie. Jej skład mineralny jest zbliżony do zwykłej wody pitnej. Stanowi bezpieczny wybór do codziennego nawadniania w każdej grupie wiekowej;

• Woda mineralna – zawiera co najmniej 500 mg/l rozpuszczonych minerałów, a jej wpływ na organizm zależy od stopnia mineralizacji (średnia: 500–1500 mg/l, wysoka: >1500 mg/l). Może stanowić istotne źródło elektrolitów w diecie i wspierać gospodarkę wodno-elektrolitową;

• Woda stołowa – produkt technologiczny powstały poprzez dodanie składników mineralnych do wody źródlanej lub oczyszczonej. Nie posiada udokumentowanych właściwości prozdrowotnych, a jej rola ogranicza się do funkcji nawadniającej;

• Woda lecznicza – surowiec leczniczy, niewliczany do wód butelkowanych. Charakteryzuje się wysoką mineralizacją i specyficznym składem, takim jak dodatek siarczanów, chlorków, jodków, wodorowęglanów czy żelaza, warunkujących jej działanie farmakologiczne i fizjologiczne. Stosowana jest głównie w uzdrowiskach w postaci kuracji pitnych, kąpieli leczniczych czy inhalacji.

Kiedy sięgać?

Wody lecznicze wykorzystywane są w profilaktyce i terapii wielu schorzeń, zwłaszcza w kontekście dietetyki klinicznej.

• Zaburzenia trawienne – wody wodorowęglanowo-siarczanowe wspomagają wydzielanie żółci i soku trzustkowego, ułatwiając trawienie tłuszczów. Mogą łagodzić objawy dyspeptyczne i wspierać leczenie przewlekłych zaparć;

• Kamica nerkowa – wody szczawowe oraz wapniowo-magnezowe zwiększają diurezę i ułatwiają eliminację drobnych złogów, co zmniejsza ryzyko nawrotów choroby;

• Osteopenia i osteoporoza – wody wysokowapniowe (>150 mg Ca/l) stanowią cenne uzupełnienie diety w wapń, szczególnie u kobiet po menopauzie i osób starszych;

• Zespół metaboliczny i nadciśnienie – zaleca się wody niskosodowe (<20 mg Na⁺/l), wspierające kontrolę ciśnienia tętniczego i korzystnie oddziałującego na układ sercowo-naczyniowy;

• Przewlekłe zaparcia – wody siarczanowo-magnezowe wykazują działanie przeczyszczające i stymulują perystaltykę jelit.

Kto powinien uważać?

Ze względu na wysoką mineralizację wody lecznicze zbliżone są swoim działaniem do środków farmakologicznych. Ich niekontrolowane spożycie wiąże się z ryzykiem powikłań, jak w przypadku:

• Pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, niewydolnością serca, marskością wątroby czy nadciśnieniem, u których może dochodzić do przewodnienia, zaburzeń elektrolitowych oraz nasilonej retencji sodu;

• Osób zdrowych nadmierne spożycie może prowadzić do biegunek, hipernatremii oraz nadmiernego obciążenia nerek;

• Interakcji – wody magnezowe mogą nasilać działanie leków przeczyszczających;

• Seniorów – z uwagi na częste choroby współistniejące, oraz zwiększoną podatność na zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Rola dietetyka klinicznego

Dietetyk kliniczny pełni kluczową funkcję w ocenie zasadności stosowania wód leczniczych. Jego zadaniem jest analiza składu mineralnego, identyfikacja potencjalnych przeciwwskazań oraz edukacja pacjenta w zakresie dawkowania i czasu trwania kuracji. Profesjonalne podejście umożliwia bezpieczne włączenie wód leczniczych do terapii żywieniowej, przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka działań niepożądanych.

Filip Siódmiak

Źródła:

• Minister Zdrowia. (2011). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych (Dz.U. 2011 nr 85 poz. 466).

• https://www.pgi.gov.pl/geotermia-2/przydatne/wody-lecznicze.html

• Rosinger, Asher Y et al. “Drinking water salinity is associated with hypertension and hyperdilute urine among Daasanach pastoralists in Northern Kenya.” The Science of the total environment vol. 770 (2021).

• Kulikov, A. G., & Turova, et al. „Drinking mineral waters: Problematic issues and prospects of use in treatment and rehabilitation. Voprosy Kurortologii, Fizioterapii i Lechebnoi Fizicheskoi Kultury, 98(6), 54–60, (2021).

»» Inne porady dotyczące zdrowia i diety czytaj tutaj:

Co dzieje się, kiedy sięgasz po wodę w trakcie posiłku?

Przegotowana woda na czczo? Dietetyczka odpowiada czy warto

Woda z kranu – czy można ją pić?

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje