Agencja Nieruchomości Rolnych: Agencyjne pro publico bono

Agencja Nieruchomości Rolnych, realizując zadania ustawowe o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa, nie skupia się jedynie na kreowaniu polityki rolnej państwa. Agencja bowiem prowadzi również szereg działań wspierających społeczności lokalne. Przekazuje nieodpłatnie na ich rzecz nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, którymi zarządza. *Od początku swej działalności do chwili obecnej ANR przekazała nieodpłatnie na rzecz lokalnych społeczności ok. 362 tys. ha gruntów o wartości 14 mld zł oraz wypłaciła ponad 1 mld zł w ramach bezzwrotnej pomocy finansowej. Oprócz wsparcia rzeczowego Agencja również finansowo pomaga uprawnionym podmiotom.

Komu i jakie wsparcie

Do grona wspieranego przez Agencję zaliczają się m.in. jednostki samorządu terytorialnego, spółdzielnie mieszkaniowe z terenów popegeerowskich oraz inne upoważnione podmioty. Obok wymienionych organizacji na wsparcie z ANR mogą też się liczyć osoby prywatne. Pod warunkiem jednak, że są osobami bezrobotnymi bez prawa do zasiłku, które co najmniej przez pięć lat były pracownikami państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej. W odróżnieniu od np. samorządów, osoby prywatne mają prawo do nieruchomości rolnej o powierzchni nie większej niż dwa hektary i to jedynie z przeznaczeniem na cele związane z zalesianiem.

Natomiast samorządom Agencja może nieodpłatnie przekazać nieruchomości w postaci gruntów czy obiektów (w tym zabytki) pod różne inwestycje publiczne. Agencja w drodze umowy może też nieodpłatnie przekazać niektóre urządzenia w ramach sieci energetycznych, wodnokanalizacyjnych, ciepłowniczych oraz telekomunikacyjnych wraz z niezbędnymi gruntami, na własność jednostkom prowadzącym działalność w tym zakresie.

Lista celów publicznych, na które Agencja przekazuje nieodpłatnie nieruchomości, jest całkiem długa. Od inwestycji przeciwpowodziowych po tereny zajęte pod drogi gminne, powiatowe i wojewódzkie oraz grunty przeznaczone na te cele w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań. W przypadku gruntów pod drogi krajowe, stanowiących własność skarbu państwa, z mocy prawa stają się nieodpłatnie przedmiotem trwałego zarządu ustanowionego na rzecz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Odbudowana partia rynku w Boguchwale

Przekazywane samorządom nieruchomości z Zasobu mogą posłużyć też odbudowie, remontom i rozbiórkom obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu, umożliwiając realizację miejscowego planu odbudowy. Mogą być również przekazane na cele związane z realizacją inwestycji infrastrukturalnych służących wykonywaniu zadań własnych w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

Najczęściej przekazywane przez Agencję nieruchomości pozwalają samorządom na realizację zadań w zakresie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej, kultury i kultury fizycznej, a nawet zakładania lub rozszerzania cmentarzy komunalnych.

Aktywne samorządy

Od początku swej działalności Agencja przekazała nieodpłatnie prawie 362 tys. ha gruntów, z czego najwięcej (154 tys. ha) trafiło do Lasów Państwowych. Drugie pod względem wielkości przekazanych gruntów są kościelne osoby prawne różnych wyznań. Im ANR przekazała ponad 89 tys. ha. Nie zabrakło też licznych podmiotów naukowych, które również stały się beneficjentami nieodpłatnego przekazania gruntów. Wśród nich Polska Akademia Nauk, Parki Narodowe, Izby Rolnicze, niektóre państwowe szkoły wyższe, państwowe jednostki badawczo-rozwojowe oraz liczne fundacje i organizacje pożytku publicznego, do których Agencja przekazała ponad 61,5 tys. ha.

Jednym z najważniejszych beneficjentów nieodpłatnego przekazywania gruntów przez ANR są jednostki samorządu terytorialnego różnego szczebla, które otrzymują grunty na realizację zadań własnych. Działania te w swojej istocie mają wpływać na poprawę życia ludzi zamieszkałych na terenach wiejskich, a szczególnie popegeerowskich. Od początku istnienia Agencja przekazała nieodpłatnie samorządom w całym kraju już 57,5 tys. ha gruntów. Na nich powstają obiekty służące całym społecznościom, zaczynając od dzieci i młodzieży, m.in.: szkoły, boiska sportowe, place zabaw i tereny rekreacyjne, po seniorów, dla których budowane lub modernizowane są ośrodki opiekuńcze, a także i inne obiekty naukowo-rekreacyjne, w tym uniwersytety trzeciego wieku.

Szpital w Stabłowicach powstał na gruntach przekazanych przez ANR

Oddziały Agencji w całym kraju przekazują też grunty pod obiekty użyteczności publicznej i infrastrukturę techniczną, w tym: hydrofornie, studnie głębinowe, przepompownie i oczyszczalnie ścieków oraz drogi dojazdowe. Od 2012 r. także nekropolie.

Urzędnicy ANR mają również na uwadze dziedzictwo kulturowe Polski. Agencja skutecznie wspiera je, przekazując na rzecz lokalnych społeczności obiekty zabytkowe, które odrestaurowane służyć mogą m.in. pogłębianiu wiedzy o rodzimej historii.

Finansowanie bez zwracania

Przekazywanie nieruchomości na cele publiczne nie jest jedyną formą pomocy, jakiej Agencja udziela uprawnionym podmiotom. Obok wsparcia rzeczowego jest też finansowe. Od początku swojego istnienia ANR kieruje do gmin czy spółdzielni mieszkaniowych środki finansowe w postaci bezzwrotnej pomocy. Od roku 2009 pomoc ta udzielana jest w ramach Programu Pomocy Środowiskom Popegeerowskim (PPŚP). Rok później do grona beneficjentów finansowego wsparcia z Agencji dołączyły też jednostki państwowe i komunalne, które wcześniej przejęły m.in. urządzenia, obiekty i sieci energetyczne, wodno-kanalizacyjne, ciepłownicze oraz telekomunikacyjne. W tym finansowym wsparciu chodzi o doprowadzenie obiektów, przekazanych wcześniej beneficjentom przez Agencję, do stanu technicznego umożliwiającego ich sprawną i bezpieczną eksploatację.

Bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przez Agencję może objąć też remonty lub przebudowy budynków, lokali i obiektów infrastruktury technicznej, w tym przejętych dróg osiedlowych (dojazdowych). Mniej zamożnym podmiotom umożliwia także podłączenia otrzymanych wcześniej budynków, lokali i infrastruktury technicznej do istniejącej bądź budowanej gminnej infrastruktury technicznej lub budowę nowych, zastępujących je, gdy remont przekazanych jest ekonomicznie nieuzasadniony. Innymi słowy, wsparcie z Agencji realizowane jest na dwóch poziomach: rzeczowym, polegającym na przekazaniu konkretnych nieruchomości, a także finansowym, który pozwala jak najlepiej zagospodarować beneficjentowi te nieruchomości.

Nie dziwi więc, że chętnych na tak kompleksowe wsparcie nie brakuje. Tylko w ubiegłym roku w ramach PPŚP Agencja realizowała 216 wniosków o udzielenie bezzwrotnej pomocy finansowej na łączną kwotę blisko 40 mln zł. Pieniądze te trafiły głównie do gmin i spółdzielni mieszkaniowych, a także innych podmiotów, w tym: ośrodków akademickich i jeździeckich, prowadzących działalność wydawniczą, badania naukowe, szkolenia, seminaria, konferencje i konkursy.

Muzeum w Szreniawie

Warto dodać, że beneficjenci pomocy finansowej w 44 proc. przeznaczyli ją na budowę i remont dróg i chodników, w 32 proc. na inwestycje wodno-kanalizacyjne, zaś pozostałe 24 proc. na remonty budynków, sieci ciepłowniczych i oświetlenie.

W bieżącym roku Agencja na bezzwrotną pomoc finansową przeznaczyła 60 mln zł. Do wykorzystania jest jeszcze znaczna część tych środków. Dlatego ANR zachęca samorządy, spółdzielnie mieszkaniowe i inne upoważnione podmioty do składania wniosków. Pieniądze czekają.

Anna Szymczak

CZTERY KROKI DO POMOCY

Oto lista warunków, które musi spełnić samorząd, jeśli chce ubiegać się o nieodpłatne pozyskanie gruntów z Zasobu Skarbu Państwa

1. Posiadanie aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego albo studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy;

2. Określenie zadania z katalogu zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego, na które Agencja może przekazać nieodpłatnie nieruchomości zgodnie z ustawą;

3. Wystosowanie pisemnego wniosku jednostki samorządowej do właściwego oddziału terenowego lub filii ANR;

4. Precyzyjne wykorzystywanie nieruchomości zgodnie z celem, na jaki została przekazana przez ANR.

AGENCYJNE WSPARCIE

ANR oprócz zarządzania gruntami z Zasobu Skarbu Państwa, skutecznie wspiera samorządy w realizacji ich zadań własnych, które służą polepszaniu życia społeczności lokalnych – mówi dr Waldemar Humięcki, prezes ANR

Anna Szymczak, „Gazeta Bankowa”: W jaki sposób Agencja wspiera społeczności lokalne?

Dr Waldemar Humięcki: Przede wszystkim przekazujemy nieodpłatnie nieruchomości, które gminy wykorzystują do realizacji inwestycji publicznych. Na działkach otrzymanych od Agencji powstają m.in. szkoły, przedszkola, boiska sportowe, ogródki jordanowskie, szpitale, domy kultury, świetlice. Ale mogą to być także oczyszczalnie ścieków, wodociągi, drogi dojazdowe i wiele innych. Są to nieruchomości o znacznej wartości. Dzięki temu, że gminy nie musiały wydawać na te działki własnych środków, zaoszczędzone w ten sposób pieniądze mogły przeznaczyć na inne cele.

Jakie warunki musi spełnić nabywca, aby otrzymać nieodpłatnie grunt od ANR?

Nieodpłatne przekazanie gruntów może nastąpić na wniosek np. jednostki samorządowej, skierowany do właściwego oddziału terenowego lub filii ANR. Ale aby Agencja mogła przekazać nieodpłatnie grunty samorządy muszą spełnić kilka warunków. Jednym z nich jest posiadanie aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego albo studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Poza tym na otrzymanych gruntach samorządy muszą realizować zadania precyzyjnie określone w umowie z Agencją.

Co, jeśli samorząd z jakiś ważnych powodów zmieni przeznaczenie otrzymanego gruntu?

Jeśli nieruchomość w ciągu 10 lat od przekazania przez Agencję zostanie sprzedana lub zagospodarowana w inny sposób niż określony w umowie, Agencja zażąda zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości. W niektórych szczególnych sytuacjach ANR może odstąpić od żądania aktualnej wartości pieniężnej od jednostki samorządu terytorialnego, ale pod pewnymi warunkami. Po pierwsze: jeśli nieruchomość zostanie wykorzystana przez jednostkę samorządu terytorialnego na inny cel niż określony w umowie, ale cel ten mieści się w ustawowym katalogu zadań własnych uzasadniających nieodpłatne przekazanie. Po drugie: jeśli nieruchomość zostanie przekazana na cele publiczne, nieodpłatnie albo za odpłatnością stanowiącą równowartość poniesionych przez jednostkę samorządu terytorialnego udokumentowanych nakładów na przekazaną nieruchomość. Po trzecie: jeśli nastąpi zwrot do Zasobu nieruchomości będącej przedmiotem nieodpłatnego przekazania.

Czy wsparcie Agencji dotyczy tylko bezpłatnego przekazania gruntów?

Nie tylko. Samorządy jak również spółdzielnie mieszkaniowe, powstałe na majątku byłych PGR-ów mogą ubiegać się, i robią to bardzo skutecznie, o bezzwrotną pomoc finansową. Na ten cel przeznaczyliśmy już ponad miliard złotych. Rocznie w formie pomocy bezzwrotnej, głównie na tereny gdzie było najwięcej państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, trafia kilkadziesiąt milionów złotych i jest realizowanych kilkaset projektów. Otrzymane środki najczęściej przeznaczano na dofinansowanie projektów infrastrukturalnych: sieci wodociągowe i kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków, remonty budynków, kotłowni i oświetlenia. Dzisiaj w Polsce trudno znaleźć gminę, która z takiej pomocy by nie skorzystała.