Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad wywłaszczy, a Minister Finansów odszkodowanie opodatkuje podatkiem CIT

Praktyką GDDKiA jest proponowanie ofert zbycia nieruchomości na cele publiczne, które są tak naprawdę ofertami „nie do odrzucenia”, ponieważ w przypadku odmowy sprzedaży nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 ze zm.) zostanie wszczęte postępowanie wywłaszczeniowe w trybie art. 15 ww. ustawy. Zapewnienie zawarte w takich ofertach, że przeznaczenie nieruchomości na cele publiczne zwalnia z opodatkowania podatkiem CIT okazuje się niezgodne z rzeczywistością.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego (w wyroku o sygn. II FSK 920/11) brak normy prawnej regulującej zwolnienia z opodatkowania odszkodowania ze środków budżetu państwa w ustawie CIT wyklucza możliwość stosowania takiego zwolnienia.

Przypomnijmy, że takie zwolnienie przewidywał uchylony art. 17 ust. 1 pkt 11 ustawy CIT, jednocześnie osoby fizyczne są zwolnione z opodatkowania w tożsamych sytuacjach na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy PIT. Można by się więc powoływać na równość wobec prawa gwarantowaną przez Konstytucję RP. Skoro osoby fizyczne są zwolnione z opodatkowania to dlaczego osoby prawne w analogicznej sytuacji podlegają opodatkowaniu?

NSA w wyżej wskazanym wyroku stwierdził powołując się na Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt SK 11/01, OTK–A 2002/1/2), iż istotą zasady równości wobec prawa nie jest traktowanie wszystkich jednakowo, a tylko – równe traktowanie określonej grupy obywateli, wyróżnionej ze względu na cechę prawnie relewantną.

Powyższe twierdzenie ewidentnie różnicuje sytuację podmiotów gospodarczych ze względu na wybór formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej. Na przykład osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą podlega zwolnieniu, a już sp. z o.o. jest opodatkowana podatkiem dochodowym w sytuacji uzyskania odszkodowania za wywłaszczenie.

Kolejnym argumentem, który by przemawiał za zwolnieniem osób prawnych z opodatkowania w opisywanej sytuacji jest treść art. 17 ust. 1 pkt 48 ustawy CIT, który przewiduje zwolnienie kwot otrzymanych od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli agencje otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa, z wyjątkiem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach. Ratio legis powyższego przepisu było wykluczenie sytuacji, gdy środki pochodzące z budżetu państwa będą z powrotem do niego wracały jako podatek. Aby skorzystać z zwolnienia na mocy art. 17 ust. 1 pkt 48 ustawy CIT należy ustalić, więc czy Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad jest agencją. GDDKiA spełnia wszystkie ustawowe przesłanki do uznania jej za agencję rządową: jest osobą prawną utworzoną na podstawie odrębnych ustaw (nie wskazano, że musi to być ustawa o finansach publicznych), jest powołana w celu wykonania zadań publicznych, nie jest bankiem, przedsiębiorstwem ani spółką prawa handlowego.

Jednak zdaniem NSA (w wyroku o sygn. II FSK 920/11) GDDKiA nie jest agencją rządową ani wykonawczą, a jej dyrektor jest centralnym organem administracji rządowej (art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.), który przejął zadania zlikwidowanej Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad.

Podsumowując po wszczęciu postępowania i następnie wywłaszczeniu nieruchomości, osoba prawna musi zapłacić podatek dochodowy CIT od kwoty odszkodowania otrzymanej od GDDKiA za wywłaszczenie.