Ponad 12 mld euro na walkę z kryzysem

Polska jest w czołówce krajów unijnych, gdy chodzi o wydatki na wsparcie społeczeństwa i biznesu w kryzysie energetycznym

Polskie władze przeznaczyły w sumie 12,4 mld euro na różne programy m.in. poprzez obniżkę podatków, ograniczenie wzrostu cen energii, gazu i ciepła - tak wynika z danych, opublikowanych dziś przez niezależny think tank ekonomiczny Bruegel z Brukseli.

To plasuje Polskę na ósmym miejscu wśród państw członkowskich Unii Europejskiej. Bruegel w raporcie o reakcji poszczególnych krajów na kryzys podsumował koszty, jakie poniosła Unia Europejska, pomagając swoim obywatelom i firmom począwszy od programów wsparcia jeszcze z jesieni 2021 roku, gdy już pojawiły się pierwsze problemy z zapasami gazu i wysokimi cenami, aż do końca stycznia b.r. W sumie kraje Wspólnoty przeznaczyły na wsparcie 681 mld euro, a w podsumowaniu wymieniono także Wielką Brytanię (z kwotą 103 mld euro) oraz Norwegię (8,1 mld euro).

Kluczowe decyzje rządu

Bruegel wymienia chronologiczne poszczególne decyzje polskiego rządu, które miały ograniczyć wzrost cen i ochronić społeczeństwo i firmy przed kryzysem.

Oto pełna lista, począwszy od 22 października 2021 r. , gdy pojawił się projekt ustawy, którego celem jest ochrona najbardziej narażonych gospodarstw domowych na skutki wzrostu cen energii.

Następnie pod koniec listopada 2021 r. rząd ogłosił pakiet ulg podatkowych i składek dla najsłabszych o wartości ponad 2 mld euro. Druga tarcza antyinflacyjna została ogłoszona 11 stycznia 2022 r. i w efekcie wprowadzono na 6 miesięcy zerową stawkę VAT na żywność, gaz i nawozy został a na benzynę i olej napędowy obniżono do 8 proc., zaś na ogrzewanie do 5 proc., dla sześć miesięcy. Kolejny krok to zasiłki dla gospodarstw domowych borykających się z wysokimi rachunkami za energię (blisko 7 mln gospodarstw domowych) i na ten cel przeznaczono 870 mln euro.

Bruegel wymienił także program „Moje ciepło” z budżetem w wysokości 130 mln euro czyli system dotacji na zakup i montaż pomp ciepła w nowych domach o podwyższonym standardzie energetycznym dla ich właścicieli lub współwłaścicieli.

Od 1 lutego 2022 r. Polska obniżyła na pół roku stawkę podatku od paliw - na benzynę i olej napędowy z 23 do 8 proc. Jednocześnie gaz i nawozy były również całkowicie zwolnione z podatku VAT w tym samym okresie.

Bruegel przypomina, że 27 kwietnia 2022 r. sekretarz stanu Piotr Naimski poinformował, że rząd przedłuża do 2027 r. ochronę taryfową odbiorców indywidualnych i tzw. odbiorców wrażliwych – np. szpitali czy przedszkoli.

Natomiast w maju rząd zapowiedział rozszerzenie tzw. „tarczy antyputinowskiej” w celu wsparcia kredytobiorców.

Dwa miesiące później wprowadzono dotacje do paliw grzewczych - jednorazową wypłatę w wysokości 3000 złotych (636 euro), aby pomóc gospodarstwom domowym w pokryciu rosnących kosztów węgla w związku z rosnącymi cenami energii, jak również do oleju opałowego (2000 zł).

W sierpniu premier Mateusz Morawiecki oszacował koszt obniżenia kosztów energii w Polsce na blisko 10,6 mld euro, z czego część ciężaru spadnie na firmy energetyczne i podatników.

Natomiast 13 września ub.r. rząd ogłosił plany ograniczenia cen energii elektrycznej w 2023 r. do poziomu z 2022 roku. Chodzi o gospodarstwa domowe zużywające 2000 kWh a także do 2600 kWh rocznie dla rodzin z osobami niepełnosprawnymi i do 3000 KWh dla rodzin wielodzietnych i rolnicy. Ogłoszono również specjalny dodatek na energię dla gospodarstw domowych, które wykorzystują ją do ogrzewania – w tym za pomocą pomp ciepła. Wysokość ulgi wynosi 1000 zł (208 euro), natomiast przy rocznym zużyciu energii elektrycznej powyżej 5 MWh zostanie podwyższona do 1500 zł (312 euro) . Na te działania przeznaczono około 23 mld zł (4,8 mld euro).

Premier Mateusz Morawiecki przedstawił 11 października 2022 r. szczegółowy nowy plan ograniczenia cen energii elektrycznej do zużycia powyżej limitów ustalonych we wrześniu. Limit wyniesie 785 zł za MWh (163,6 euro/MWh lub 0,16 euro/kWh) dla małych i średnich przedsiębiorstw, szkół, żłobków, szpitali, spółdzielni socjalnych, stowarzyszeń. Wszystkie przedsiębiorstwa prywatne i publiczne będą miały limit cenowy stosowany do 90 proc. ich zużycia. Dla gospodarstw domowych pułap cenowy ustalono na 699 zł/MWh (144 euro/MWh lub 0,14 euro/kWh). Progi cenowe powinny obowiązywać od grudnia 2022 r. do grudnia 2023 r. Działanie będzie finansowane z wpływów z opodatkowania nieoczekiwanych zysków producentów energii elektrycznej oraz budżetu państwa.

Równocześnie klienci mogą otrzymać 10 proc. rabatu na rachunki za energię elektryczną za 2024 rok, jeśli w okresie od 1 października 2022 roku do 31 grudnia 2023 roku zmniejszą zużycie o co najmniej 10 proc. (w porównaniu z okresem od 1 października 2021 roku do 31 grudnia 2022 roku). Rząd wprowadził również dodatek na energię elektryczną dla domów, w których energia elektryczna służy jako podstawowe źródło ogrzewania. W listopadzie 2022 r. rząd zaproponował ustawę o nadzwyczajnych działaniach mających na celu ograniczenie cen energii elektrycznej i wsparcie niektórych odbiorców w 2023 r. W 2023 r., zgodnie z obowiązującą ustawą o zamrożeniu cen gazu, maksymalna cena gazu została ustalona na poziomie 200,17 zł netto/MWh, a stawki opłat dystrybucyjnych są zamrożone. I obejmuje klientów, którzy aktualnie korzystają z ochrony taryfowej. Ustawowo wprowadzono także gwarantowaną „maksymalną” cenę energii elektrycznej, za pomocą której sprzedawcy energii będą rozliczać się z odbiorcami uprawnionymi. Maksymalną cenę dla gospodarstw domowych ustalono na 693 zł/MWh.

Bruegel przypomniał także, że podczas konferencji prasowej 29 grudnia 2022 r. Minister Klimatu i Środowiska Anna Moskwa doprecyzowała kwoty przeznaczone w ramach Rządowej Tarczy Energetycznej na ochronę obywateli i przedsiębiorstw. I tak środki wsparcia gospodarstw domowych w ramach dodatku osłonowego wyniosły 998 mln euro (4,7 mld zł); w przypadku dodatku węglowego 2 868 mld euro (13,5 mld zł) zaś dodatku elektrycznego (jednorazowe świadczenie) 212 mln euro (1 mld zł). Ponadto, że szacunkowa kwota przeznaczona na zamrożenie cen energii elektrycznej wynosi 9,8 mld euro (46,5 mld zł), natomiast dla odbiorców ciepła systemowego to 1,4 mld euro (6,9 mld zł). Wydatki na wypłaty dodatku do paliw innych niż węgiel jest wyceniony na 400 mln euro (1,9 mld zł).

Ponadto w połowie stycznia wprowadzono nowy zwrot podatku VAT dla rodzin, których przeciętny miesięczny dochód nie przekracza 2100 zł w gospodarstwie jednoosobowym lub 1500 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym. (I obejmie ok. 300 tys. gospodarstw domowych).

Następnie weszła w życie ustawa wprowadzająca maksymalną cenę za ciepło, która ma chronić gospodarstwa domowe przed nadmiernym wzrostem rachunków tam, gdzie przed 30 września 2022 r. wystąpiły podwyżki cen o ponad 40 proc.

Niemcy dominują

Nie jest zaskoczeniem, że liderem rankingu wydatków jest najpotężniejsza gospodarka Wspólnoty czyli Niemcy. Władze w Berlinie wprowadziły pogramy wsparcia o wartości 268 mld euro. Tej z astronomicznej kwocie nie były w stanie dorównać kolejne na liście, opublikowanej przez Breugel, państwa czyli Włochy (99,3 mld euro) i Francja (92 mld euro). Dalsze miejsca na liście przypadły Hiszpanii (40,2 mld euro) oraz Holandii (39,2 mld euro), powyżej 20 mld euro na pomoc antykryzysową wydały natomiast Austria i Dania.

Agnieszka Łakoma