Sztuczna inteligencja w służbie wymiaru sprawiedliwości
Eksperci i doświadczeni praktycy technologii cyfrowych biorą udział w zorganizowanej w Warszawie przez Ministerstwo Sprawiedliwości dwudniowej (17-18 kwietnia br.) konferencji „Ius ex silico - sztuczna inteligencja w służbie wymiaru sprawiedliwości”. Wydarzenie poświęcone jest wykorzystaniu m.in. w sądownictwie wysokorozwiniętych systemów informatycznych
Zaawansowane technologie cyfrowe, w tym sztuczna inteligencja, nie są już fantastyką naukową. Stają się rzeczywistością. To również rzeczywistość i codzienność wymiaru sprawiedliwości. Co trzecia sprawa załatwiana jest elektronicznie. Także w więziennictwie, gdzie coraz częściej stosowany jest System Dozoru Elektronicznego – podkreślił Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro w liście odczytanym uczestnikom konferencji.
Minister zapewnił biorących udział w debatach, że z wielkim zainteresowaniem czeka na rezultaty konferencji, a także pomysły rozwiązań, które mogą przyczynić się do wzrostu zadowolenia społeczeństwa z funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, a więc i większego zaufania do niego.
Odpowiedzialne i etyczne wdrożenie nowoczesnych technologii w sądownictwie zwiększy transparentność i szybkość postępowań sądowych. Niezwykle ważne jest jednak, żeby nie odbywało się to kosztem podstawowych praw człowieka, w tym zapewnieniu przez państwo sprawiedliwego procesu sądowego - stwierdził minister Zbigniew Ziobro.
Sporo udało się już zrobić w ramach cyfryzacji sądownictwa, ale we wszystkich takich procesach trzeba zachować złoty środek. Nawet najlepsze systemy nie zastąpią sędziego – jego umysłu, serca i duszy. Planując nowoczesne rozwiązania, musimy też brać pod uwagę realne potrzeby naszych sądów – powiedział wiceminister sprawiedliwości Piotr Cieplucha, otwierając dwudniowe obrady.
Rewolucja cyfrowa w sądach
W ostatnich latach za sprawą działań Ministerstwa Sprawiedliwości w sądach dokonuje się rewolucja cyfrowa. Przytłoczonego papierami sędziego zastępują e-doręczenia, Elektroniczne Księgi Wieczyste, Elektroniczne Postępowania Upominawcze. E-KRS chroni przedsiębiorców przed biurokracją, przed stertami papierów do wypełnienia w sądach rejestrowych. Bezpieczeństwu dzieci i ich opiekunów służy dostępny w Internecie rejestr pedofilów. „Sędziego na telefon” zastąpił odporny na jakiekolwiek naciski System Losowego Przydziału Spraw sędziom. Elementem cyfrowej rewolucji w wymiarze sprawiedliwości jest także coraz szerzej stosowany w więziennictwie dozór elektroniczny. Utrzymanie więźniów w systemie elektronicznego dozoru jest nawet pięciokrotnie tańsze niż w zakładzie karnym.
Rewolucja cyfrowa to już teraźniejszość wymiaru sprawiedliwości. Czy przyszłością będzie zastosowanie sztucznej inteligencji (AI)? O tym debatowali uczestnicy warszawskiej konferencji.
Przedstawiono kluczowe dla zrozumienia AI pojęcia oraz technologie, w których może być stosowana. Tematem były też zagadnienia prawne, organizacyjne i techniczne związane z wdrażaniem sztucznej inteligencji w polskim wymiarze sprawiedliwości. Prezentowano rozwiązania stosowane w państwach Unii Europejskiej oraz w sądach na całym świecie. Przedstawiono też zastosowanie sztucznej inteligencji na potrzeby cyberbezpieczeństwa.
Resort pionierem AI
Geneza konferencji wynikła z przekonania, że zastosowanie sztucznej inteligencji w sądownictwie staje się nie tyle opcją, co koniecznością. Ministerstwo Sprawiedliwości jest otwarte na współpracę ze środowiskami naukowymi, prawniczymi, dostawcami technologii. Dzięki temu stało się pionierem zastosowania w praktyce sztucznej inteligencji. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości realizuje międzynarodowe programy z udziałem tak renomowanych ośrodków jak Stanford Research Institute, czy Massachusetts Institute of Technology. Do ochrony systemów IT resortu sprawiedliwości stosowane są najnowocześniejsze systemy cyberbezpieczeństwa wykorzystujące sztuczną inteligencję.
Jednym z nich jest centralny system monitorujący Endpoint Detection and Response, który działa na ponad 90 tys. komputerach. Sztuczna inteligencja bada standardowy wzorzec zachowania każdego z ok. 100 tys. użytkowników i w przypadku wykrycia anomalii zgłasza zachowanie jako podejrzane.
Resort sprawiedliwości jest też jednym z pionierów w Europie w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji do wspierania systemu monitoringu zakładów karnych. System, który obecnie wdrażany jest w Zakładzie w Chełmie, wykorzystuje bardzo skuteczny algorytm wykrywania niepożądanych lub niebezpiecznych zachowań. Działa na podstawie strumieni wideo dostarczanych przez kamery monitoringu.
Z kolei projekt TJENI ma na celu stworzenie centralnego systemu publikacji i kategoryzacji wyroków sądowych.
Korzyści i zagrożenia związane z wykorzystaniem sztucznej inteligencji
Istnieje wiele potencjalnych obszarów zastosowania sztucznej inteligencji w sądownictwie. Jedna z najważniejszych kwestii to przyspieszenie postępowań sądowych. Dzięki sztucznej inteligencji można automatyzować rutynowe zadania. Takie jak udzielanie odpowiedzi na telefoniczne i mailowe zapytania uczestników postępowań, przetwarzanie dokumentów do postaci danych cyfrowych, automatyczna transkrypcja i streszczanie ustnych wypowiedzi do protokołów. W ten sposób można zaoszczędzić wiele czasu i wysiłku ludzkiego.
Sztuczna inteligencja może również ułatwić sędziom zarządzanie sprawami. Sędziowie często muszą przeglądać znaczną liczbę dokumentów i analizować złożone argumentacje prawne. Zastosowanie zaawansowanych systemów wspierających podejmowanie decyzji, opartych na sztucznej inteligencji, może pomóc w identyfikacji kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów. Pozwala też szybko odnaleźć istotne dla sprawy orzeczenia i poglądy prawne. Tym samy sędziowie mogą skupić się na kwestiach najtrudniejszych, w których człowiek jest niezastąpiony. Natomiast w prostych, powtarzalnych sprawach systemy sztucznej inteligencji mogą ułatwić wybór najlepszej ścieżki postępowania, a nawet zaprojektować rozstrzygnięcie i jego uzasadnienie.
O wyzwaniach i problemach związanych z zastosowaniem sztucznej inteligencji w wymiarze sprawiedliwości mówił też prof. Arkadiusz Orłowski z Katedry Sztucznej Inteligencji Instytutu Informatyki Technicznej SGGW.
Podkreślił, że zastosowanie sztucznej inteligencji oznacza oszczędność czasu i kosztów postępowań sądowych, poprawę ich efektywności czy szybkości oraz gwarantuje obiektywizm czy zapobieganie oszustwom. Jednak owa lepsza „obsługa” interesanta, która może prowadzić do większego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, to także istotne zagrożenia.
Wśród nich są: podejmowanie decyzji na podstawie niepełnych danych, brak ludzkiego doświadczenia, błędy za które nie wiadomo kto ponosiłby odpowiedzialność, a również ryzyko naruszenia praw obywatelskich i problemy z ochroną prywatności, uzależnienie od technologii czy dyskryminacja i bezrobocie. Sztuczna inteligencja na podstawie dostarczonych jej danych podejmie decyzję, nie będzie jednak potrafiła jej uzasadnić. Z takimi dylematami wymiar sprawiedliwości musiałby się coraz częściej mierzyć.
Już dziś w Chinach stosowana jest krytykowana tzw. kredytowa ocena społeczeństwa. W USA działa z kolei system COMPAS, przewidujący, czy dany oskarżony popełni w przyszłości przestępstwo.
Technologia w służbie prawa
Niezwykle istotną zaletą sztucznej inteligencji jest szybkość analizy gigantycznej ilości danych. Może zostać zastosowana do identyfikowania trendów wykładni przepisów, obszarów, w których prawo może wymagać nowelizacji, a także do zbierania i przetwarzania danych statystycznych o sprawach sądowych.
Zastosowania sztucznej inteligencji może również przyczynić się do zwiększenia zadowolenia społeczeństwa z funkcjonowania sądów. Odpowiedzialne i etyczne wdrożenie nowoczesnych technologii w sądownictwie, zwiększy transparentność postępowań sądowych. A to przełoży się na zwiększenie zaufania społeczeństwa do sądów.
Zaletą wprowadzenia technologii IT na sale sądowe jest przyspieszenie i uproszczenie postępowań. Niezwykle ważne jest jednak, by nie odbywało się to kosztem podstawowych praw człowieka, w tym konieczności zapewnienia przez państwo sprawiedliwego procesu sądowego.
Czytaj też: Polacy cenią tę technologię! „16 milionów osób”
Ministerstwo Sprawiedliwości/KG
