Uff, jak gorąco! Będą zmiany w przepisach BHP

Żar leje się z nieba, w nasłonecznionym biurze nie działa klimatyzacja, albo pracujemy na otwartym słońcu w pełnym rynsztunku i w kasku na głowie. Jednym słowem – koszmar. Czy można coś z tym zrobić? Można. Warto też wiedzieć jakie zmiany dotyczące ekstremalnych warunków w miejscu pracy mają szansę wejść w życie już niebawem.

Z powodu zmian klimatycznych, letnie miesiące są coraz cieplejsze, a dni z temperaturą powyżej 30 czy 35 st. Celsjusza zdarzają się coraz częściej. Pracownicy i związki zawodowe zwracają uwagę na kwestię obciążenia cieplnego pracowników w gorącym środowisku. Problem jest badany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy w ramach Rządowego Programu Poprawy Bezpieczeństwa i Warunków Pracy, obejmującego lata 2023-2025.

Nad sprawą pochyliła się również Rada Ochrony Pracy (ROP), która zaleciła upowszechnianie problematyki zmian klimatu w środowisku pracy. ROP uznała za niezbędne „wypracowanie systemu prac legislacyjnych, który uwzględnia zmiany klimatu w środowisku pracy”. Tym bardziej, że działania, które przedstawił resort pracy, pokazują, iż pracownicy i pracownice po przekroczeniu 50. roku życia dużo gorzej adaptują się do wysokich temperatur. Bardzo groźne dla zdrowia są również duże zmiany w temperaturze (zwłaszcza powyżej 15 st. Celsjusza).

Proponowane zmiany

W trakcie prac pojawiły się interesujące pomysły dotyczące nowych przepisów. Zakładają one m.in.:

płatne przerwy w pracy w trakcie upałów,

odpoczynek w chłodnym pomieszczeniu,

reorganizację pracy,

ustanowienie maksymalnej dopuszczalnej temperatury w miejscu pracy.

Jak to wygląda w innych krajach?

Unia Europejska nie ma wspólnych regulacji w tym zakresie, ale apeluje o to Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC), zrzeszająca ponad 92 związków zawodowych z całej Europie. Wezwała ona Komisję Europejską do wprowadzenia przepisów określających maksymalną dopuszczalną temperaturę w miejscu pracy na terenie całej Wspólnoty.

Niektóre kraje zdecydowały się na określenie maksymalnej temperatury w pomieszczeniach (np. 28 st. w Słowenii), a w innych temperatura jest zależna od wykonywanej pracy. W wielu krajach, po przekroczeniu określonej temperatury, pracownik ma prawo do płatnej przerwy od pracy, albo odpoczynku w chłodnym pomieszczeniu. Inną możliwością jest taka zmiana organizacji pracy, żeby w czasie największego upału pracownicy mieli przerwę.

Dostęp do bezpłatnych napojów

Warto wiedzieć, jakie obowiązki mają – w świetle prawa – pracodawcy i co przysługuje pracownikom, gdy upał w miejscu pracy daje się we znaki. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, pracodawca jest zobowiązany m.in. do zapewnienia zatrudnionym dostępu do bezpłatnych zimnych napojów. W przypadku pracy na otwartej przestrzeni musi to zrobić, gdy temperatura otoczenia przekracza 25 st. Celsjusza. Z kolei dla osób pracujących w pomieszczeniach zamkniętych (m.in. w halach produkcyjnych, punktach obsługi czy biurach) darmowa woda należy się przy temperaturze otoczenia wyższej niż 28 st. Celsjusza. Przepisy nie narzucają sposobu, w jaki pracodawca ma dostarczyć wodę pracownikom. Może ustawić ogólnodostępny automat lub rozdawać wodę w butelkach. Kodeks pracy wskazuje, że napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

Dodatkowo, przy tzw. „pracach brudzących”, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagających zapewnienia należytej higieny procesów technologicznych, pracodawca ma obowiązek zapewnić do celów higienicznych co najmniej 90 litrów wody dziennie na każdego pracownika. Osoby pracujące poza pomieszczeniem zamkniętym mają otrzymać zacienione i zadaszone miejsce do odpoczynku. Za niewywiązanie się z tej powinności pracodawca może zostać ukarany grzywną od tysiąca do 30 tys. zł.

Skrócony czas pracy

Jak wygląda sytuacja ze skróceniem czasu pracy z powodu upałów? Pracodawca może go skrócić, ale nie ma takiego obowiązku. Jeżeli czas pracy zostanie zredukowany, pracownikowi przysługuje 100 proc. przysługującego mu za dany dzień wynagrodzenia. Innym rozwiązaniem, pozwalającym zachować higieniczne warunki pracy w trakcie upałów, jest wprowadzenie dodatkowych przerw. Szef może też wprowadzać rotację na stanowiskach pracy, aby umożliwić pracownikom ochłodzenie się i regenerację sił.

Ciężarne i młodociani pod szczególną ochroną

Szczególne prawa w trakcie upałów posiadają kobiety w ciąży i w trakcie karmienia. Nie mogą one wykonywać pracy „w środowisku o dużych wahaniach tzw. parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15 st. Celsjusza, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o temperaturze pośredniej” – czytamy w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 3 kwietnia 2017 roku w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Wzmożoną ochroną podczas upałów objęci są również pracownicy młodociani, czyli osoby niepełnoletnie. Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac wskazuje, że w sytuacji, gdy temperatura przekracza 30 st. Celsjusza, a wilgotność względna powietrza jest wyższa niż 65 proc. młodociani pracownicy nie mogą wykonywać swoich obowiązków.

„Nie będę pracował w takich warunkach”

Zgodnie z przepisami, w sytuacji gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub gdy wykonywane przez niego czynności rodzą takie niebezpieczeństwo dla innych osób, pracownik ma prawo zaprzestać wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jednocześnie ma obowiązek poinformowania pracodawcy o opuszczeniu miejsca pracy. Co ciekawe, w przypadku powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia zatrudniony zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Grzegorz Szafraniec

»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:

Koniec z fotowoltaiką. Rząd tnie dofinansowanie „Mój prąd”

Właśnie przegrywamy z Czechami w atomowej rywalizacji

Polacy w Chorwacji. Urlop w… hotelowym pokoju!

Znika kłopotliwy zakaz w lotniczym bagażu podręcznym

»» Najnowsze wydanie „Wywiadu Gospodarczego” oglądaj tutaj: