Dobrowolne poddanie się egzekucji

W obrocie profesjonalnym, w szczególności przy udzielaniu kredytów (ale też np. przy udzielaniu poręczeń wekslowych) coraz częściej wymaga się, by dłużnik złożył oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Oświadczenie takie musi zostać zawarte w formie aktu notarialnego.

Oświadczenie takie niezwykle uprzywilejowuje wierzyciela, gdyż ułatwia mu uzyskanie w przyszłości tytułu wykonawczego przeciw dłużnikowi. W miejsce długotrwałego postępowania pojawia się postępowanie klauzulowe.

Istota postępowania klauzulowego

Jest to takie postępowanie, w którym sąd nadaje tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności, która jest niezbędna, by mogła być prowadzona egzekucja komornicza. W omawianym przypadku tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji. Sprawami o nadanie klauzuli wykonalności sąd zajmuje się niezwłocznie – musi to zrobić przed upływem trzech dni od dnia wpłynięcia stosownego wniosku.

Jeżeli dłużnik nie złożył oświadczenia o poddaniu się egzekucji, wierzycielowi pozostaje podjęcie kroków w postępowaniu cywilnym, które może trwać miesiącami. Nie dziwi, że wszędzie, gdzie jest to możliwe, wymagają od dłużnika złożenia oświadczenia.

W postępowaniu tym sąd nie bada, czy zobowiązanie rzeczywiście powstało, nie bada źródła zobowiązania. Sąd ogranicza się do ustalenia, czy akt notarialny odpowiada wymogom formalnym określonym w poszczególnych przepisach oraz, w zależności od wariantu (o czym poniżej), m.in. czy minął termin spełnienia świadczenia, czy nie minął termin przed upływem którego wierzyciel może wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności

Rygory

Dłużnik może skutecznie poddać się egzekucji tylko w formie aktu notarialnego. Forma ta została zastrzeżona ad solemnitatem, co oznacza, że niezachowanie jej powodować będzie nieważność czynności.

Akt ów winien określać:

- świadczenia,

- osoby dłużnika i wierzyciela,

- podstawy prawnej obowiązku (źródła zobowiązania, np. umowa),

- terminu, w jakim świadczenie powinno być spełnione.

Ustawodawca przewidział dwa schematy, w oparciu o które dłużnik poddaje się egzekucji:

Art 777 § 1 pkt 4 k.p.c.– akt, w którym dłużnik poddaje się egzekucji,  obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo określonych w akcie bądź wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie.

W takich wypadkach treść aktu nie może uzależniać obowiązku zapłaty od jakiegokolwiek warunku (czyli zdarzenia przyszłego i niepewnego), może natomiast wskazać termin spełnienia obowiązku.

Zwrot pożyczki jest najpowszechniej spotykanym roszczeniem zabezpieczanym w omawiany sposób – już w chwili składania oświadczenia znana jest kwota stanowiąca dług.

Przedmiot świadczenia musi zostać dokładnie określony – nieważny będzie akt, w którym dłużnik poddaje się egzekucji określając tylko maksymalną kwotę długu. W akcie zawartym w oparciu o komentowany przepis strony mogą natomiast zabezpieczyć roszczenia o zapłatę odsetek, choć ich wysokość nie jest przecież stronom znana w chwili składania oświadczenia przez dłużnika.  Aby takie zabezpieczenie było możliwe, należy podać wysokość stałej stopy procentowej, według której liczone będą odsetki (odsetki ustalane wg zmiennej stopy procentowej nie mogą być zatem przedmiotem oświadczenia, o którym mowa w komentowanym punkcie).

Art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. – przepis ten mówi o akcie notarialnym, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

Aby możliwe było zastosowanie tego przepisu, w akcie notarialnym musi znaleźć się określenie warunków, których ziszczenie upoważni wierzyciela do przeprowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji oraz terminu, przed upływem którego wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności. Można uzależnić wszczęcie egzekucji od ziszczenia się pewnych warunków, np. niedokonania zapłaty w określonym terminie, bezskutecznego wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia.

Nie ma tu obowiązku wskazania terminu dokonania zapłaty, a jedynie musi zostać określony termin, przed upływem którego wierzyciel ma prawo wystąpić z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.

Dzięki temu, że w akcie nie trzeba wskazywać konkretnej kwoty stanowiącej wysokość długu, ten rodzaj poddania się egzekucji jest szczególnie atrakcyjny przy udzielaniu kredytów. W chwili składania oświadczenie trudno bowiem przewidzieć, jaka będzie ostateczna suma zobowiązania.

Art. 777 § 1 pkt 6 k.p.c. - oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji może złożyć także dłużnik rzeczowy.

Bankowy tytuł egzekucyjny

Wobec osoby, która wobec banku złożyła oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, może on wystawić bankowy tytuł egzekucyjny (w skrócie określany jako „b.t.e.”). Stanowi on podstawę egzekucji – także przeciwko osobie trzeciej, gdy osoba ta przejmie dług wynikający z czynności bankowej.

Martyna Kośka
współpraca:
Maciej Lisowski
www.fundacja.lexnostra.pl