Pierwszy „samodzielny” Nobel z ekonomii dla kobiety. Za co?

Amerykanka prof. Claudia Goldin z Uniwersytetu Harvarda została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych za badania na temat sytuacji kobiet na rynku pracy - ogłosił w miniony poniedziałek komitet noblowski Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Za co konkretnie przyznano Nobla w tym roku?

Badania prof. Goldin pozwoliły odkryć główne czynniki odpowiedzialne za różnicę w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn – podała Królewska Szwedzka Akademia Nauk.

Co ciekawe Amerykanka jest dopiero trzecią kobietą, która otrzymała tę nagrodę i  pierwszą, która nie podzieliła tej nagrody z profesorami mężczyznami.

Jak podaje BBC prof. Goldin była pierwszą kobietą, która otrzymała etat na wydziale ekonomii Uniwersytetu Harvarda w USA w 1989 r. Obecnie 77 letnia laureatka wykłada tam historię rynku pracy, specjalizuje się w historii gospodarczej oraz ekonomii pracy.

Odkrycia Claudii Goldin mają ogromne implikacje społeczne – powiedziała Randi Hjalmarsson, członkini komisji przyznającej nagrodę.

Opisując ją jako „detektywa”, profesor Hjalmarsson stwierdziła, że jej praca zapewniła podstawę dla decydentów w tej dziedzinie na całym świecie. Komisja przyznająca nagrodę zauważyła, że na całym świecie około 50 proc. kobiet uczestniczy w rynku pracy w porównaniu z 80 proc. mężczyzn, ale kobiety zarabiają mniej i mają mniejsze szanse na osiągnięcie szczytu kariery zawodowej.

W 2018 r. w wywiadzie dla tej stacji powiedziała, że ekonomia nadal ma problem z wizerunkiem w przypadku kobiet.

W jej opinii wciąż panuje przekonanie, że ekonomia jest dziedziną bardziej zorientowaną na finanse i zarządzanie, a „kobiety są nimi mniej zainteresowane niż mężczyźni” – stwierdziła w rozmowie. „Gdybyśmy wyjaśnili, że ekonomia dotyczy „nierówności, zdrowia, zachowań domowych i społeczeństwa, równowaga byłaby znacznie większa” – mówiła wówczas.

Zrozumienie roli kobiet na rynku pracy jest ważne dla społeczeństwa. Dzięki przełomowym badaniom Claudii Goldin wiemy teraz znacznie więcej o czynnikach leżących u podstaw tego zjawiska oraz o barierach, które być może trzeba będzie wyeliminować w przyszłości – powiedział Jakob Svensson, przewodniczący Komitetu ds. Nagrody w dziedzinie Nauk Ekonomicznych.

Badania Goldin wykazały, że różnice między płciami na rynku pracy mają wiele źródeł – czysto ekonomicznych, ale też prawnych, społecznych i kulturowych – których znaczenie zmieniało się w czasie.

Goldin jest m.in. autorką popularnej publikacji dotyczącej nierówności płacowych kobiet i mężczyzn „Orchestrating Impartiality”. Zmiana w procedurach przesłuchań w orkiestrach symfonicznych – przyjęcie „przesłuchań w ciemno” z „ekranem” mającym na celu ukrycie tożsamości kandydata przed jury, sprzyjała bezstronności przy zatrudnianiu i zwiększała odsetek kobiet w orkiestrach symfonicznych w Stanach Zjednoczonych.

Krzywą przypominającą literę „U”

Goldin przeanalizowała dane z amerykańskich archiwów w okresie ponad 200 lat i wyjaśniła, w jaki sposób różnice w płacach i wskaźnikach zatrudnienia zmieniały się na przestrzeni dziejów.

Pokazała, dlaczego udział kobiet w rynku pracy nie rósł w tym okresie od razu, lecz tworzył krzywą przypominającą literę „U”.

Jak wykazała odsetek zamężnych kobiet, które pracowały zawodowo, spadł w związku z przejściem od społeczeństwa rolniczego do przemysłowego na początku XIX wieku, ale zaczął rosnąć wraz z powstaniem i rozwojem usług na początku XX wieku.

Jak wyjaśnił sekretarz Akademii, Hans Ellegren, tegoroczna Nagroda Nobla z ekonomii została przyznana „za poprawę naszej wiedzy na temat sytuacji kobiety na rynku pracy”.

Tegoroczna laureatka nauk ekonomicznych, Claudia Goldin, przedstawiła pierwszy na przestrzeni wieków kompleksowy opis zarobków kobiet i ich udziału w rynku pracy – stwierdziła organizacja przyznająca nagrodę w oświadczeniu.

W uzasadnieniu podano, że „udział zamężnych kobiet zmniejszył się wraz z przejściem od społeczeństwa agrarnego do przemysłowego na początku XIX wieku, ale następnie zaczął rosnąć wraz z rozwojem sektora usług na początku XX wieku”.

W XX wieku, minęło jednak sporo czasu zanim różnica w dochodach kobiet i mężczyzn zaczęła się zmniejszać.

Jak wykazała prof. Goldin, nadal istnieją duże dysproporcje w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn wykonujących te same zawody, a różnice w dochodach powstają w dużej mierze w związku z urodzeniem pierwszego dziecka.

Decyzje dotyczące edukacji podejmowane są w stosunkowo młodym wieku ale wpływają na całą przyszłą karierę zawodową.

Przez cały XX wiek kobiety w coraz większym stopniu decydowały się na kształcenie. W większości krajów o wysokich dochodach kobiety mają obecnie znacznie lepsze wykształcenie niż mężczyźni.

Wcześniejsze nagrody Nobla z ekonomii

Warto mieć na uwadze, że wcześniej tylko dwie kobiety uzyskały Nobla w dziedzinie ekonomii. Elinor Ostrom była pierwszą, która została laureatką nagrody ekonomicznej w 2009 roku i otrzymała ją wspólnie z Oliverem E. Williamsonem za badania nad zarządzaniem gospodarczym. W 2019 r. Esther Duflo podzieliła się nagrodą wraz ze swoim mężem Abhijitem Banerjee i Michaelem Kremerem za pracę związaną z biednymi społecznościami w Indiach i Kenii.

Nagroda Nobla z ekonomii jest jedyną niewymienioną w testamencie Alfreda Nobla. Została ustanowiona w 1968 roku . Z tego powodu laur formalnie nazywa się Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla.

W tym roku wartość słynnej nagrody wzrosła do najwyższego w historii poziomu 11 mln koron szwedzkich (ok. 4,41 mln zł).

Wykorzystano m.in. informacje BBC/American Economic Association