Sankcje UE. Jak to wygląda w praktyce?
Sankcje UE, takie jak zakaz wjazdu do Unii, zamrożenie aktywów czy embargo na broń są efektem jednomyślnej decyzji Rady Europejskiej. Sankcje mają wywrzeć polityczny skutek w krajach trzecich, ale obowiązują na terenie UE - jej obywateli i unijne firmy.
Zgodnie z unijnymi regulacjami sankcje są jednym z narzędzi, które mają wspierać podstawowe cele polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE, takie jak pokój, demokracja i poszanowanie dla zasad państwa prawa, praw człowieka i prawa międzynarodowego.
Sankcje nie są formą kary, ale mają na celu doprowadzić do zmiany polityki i działań krajów, instytucji czy osób, na które są nałożone. Są zawsze wymierzone przeciwko takim działaniom i osobom za nie odpowiedzialnym.
Rada Europejska nakłada sankcje jednomyślnie. W niektórych przypadkach potrzebne mogą być dodatkowe przepisy, aby zapewnić pełną skuteczność prawną restrykcji.
Niektóre sankcje, jak na przykład embargo na broń czy zakaz podróży są wprowadzane bezpośrednio przez państwa członkowskie. W tym przypadku decyzja Rady jest wiążąca dla wszystkich krajów członkowskich.
Sankcje ekonomiczne, takie jak zamrożenie aktywów czy zakaz handlu, wymagają rozporządzenia Rady, które jest wiążące dla obywateli i przedsiębiorstw z Unii.
Rozporządzenie, przyjęte wspólnie przez szefową unijnej dyplomacji i Komisję Europejską, zawiera informacje na temat zakresu sankcji uzgodnionych przez Radę i zasad ich wprowadzenia. Sankcje wchodzą w życie dzień po ich publikacji w Dzienniku Oficjalnym UE.
Embargo na broń obejmuje zakaz sprzedaży, dostaw i transportu uzbrojenia. Zakazana jest także związana z tym pomoca techniczna czy finansowa. Sankcjom może podlegać również eksport sprzętu wykorzystywanego do "represji wewnętrznych", m.in. sprzętu policyjnego, takiego jak armatki wodne, pojazdów do transportu więźniów, drutu kolczastego, kasków i tarczy policyjnych. Zakazany może być ponadto eksport towarów, które mogą mieć podwójne przeznaczenie, tj. mogą być wykorzystywane zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych.
Zamrożenie aktywów dotyczy funduszy i innych zasobów, które są własnością lub są kontrolowane przez osoby lub podmioty objęte sankcjami. Oznacza to zakaz dostępu do gotówki, czeków czy depozytów bankowych oraz sprzedaży akcji czy udziałów. Inne materialne i niematerialne aktywa, w tym nieruchomości również nie mogą być sprzedawane ani wynajmowane.
Sankcje obejmują też zakaz dostarczania środków finansowych osobom i podmiotom, które są objęte restrykcjami. Obywatele i przedsiębiorstwa z UE nie mogą więc dokonywać na ich rzecz płatności ani dostarczać im żadnych dóbr i funduszy. Jednak w niektórych przypadkach właściwe organy w krajach członkowskich UE mogą zezwolić na odstępstwa od zamrożenia aktywów, jeśli jest to niezbędne na pokrycie podstawowych potrzeb lub opłaty prawne.
Osoby objęte zakazem wjazdu nie mogą wjechać na teren Unii Europejskiej. Jeśli do wjazdu wymagana jest wiza, nie będzie ona przyznana osobie objętej sankcjami. Jeżeli jednak osoba objęta sankcjami posiada obywatelstwo państwa UE, to kraj, którego paszportem się ona legitymuje, nie może odmówić mu wjazdu.
Nakładane przez Unię Europejską sankcje mają odnieść polityczny skutek w krajach trzecich, których dotyczą. Obowiązują jednak w granicach terytorialnych UE - jej obywateli, firmy i instytucje, działające zgodnie z prawem jednego z państw członkowskich; obejmują także działalność gospodarczą prowadzoną w całości lub w części w ramach Unii.
Rada Europejska powiadamia osoby i podmioty, których dotyczy zamrożenie aktywów i zakaz wjazdu, o nałożonych na nich sankcjach. Mogą one zwrócić się do Rady o ponowne rozpatrzenie decyzji lub zakwestionować ją przed unijnym sądem.
Z Brukseli Agnieszka Szymańska (PAP)
