Raport Banku Pekao. Kondycja firm się poprawia, ale optymizm ostrożny
Najnowszy, 12-sty już raport Banku Pekao obejmujący lata 2021 - 2022 pokazuje, że choć sytuacja małych i średnich przedsiębiorstw nadal nie jest najlepsza, to poprawiła się względem 2020 roku. Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro, Małych i Średnich Firm (MMŚF) mierzącego nastroje przedsiębiorców wyniósł - w badanym w okresie - 93,9 pkt.
To lepiej niż było, jednak do rekordowego wyniku 102,6 pkt. za 2019 rok jeszcze dużo brakuje. Zaobserwowano duży wzrost wskaźnika w województwach: lubuskim (+4,61 pkt.), warmińsko-mazurskim (+4,30 pkt.), podlaskim (+3,75 pkt.) oraz wielkopolskim (+3,45 pkt.). Przedsiębiorcy także lepiej oceniają stan polskiej gospodarki oraz ogólnie sytuację w swojej branży.
Stwierdzenie, że przedsiębiorstwa z sektora MŚP (małe i średnie przedsiębiorstwa – red.) są w trudniejszej sytuacji rynkowej, niż ich więksi konkurenci, nie jest kontrowersyjne. Dlatego też w większości krajów europejskich MŚP są adresatami różnorodnych programów wsparcia lub ochrony. W ostatnich latach, najpierw na skutek pandemii COVID, a teraz na skutek rosyjskiej agresji na Ukrainę, słabsza pozycja MŚP na rynku jest widoczna szczególnie wyraźnie. Odzwierciedla się na przykład w badaniach koniunktury GUS dotyczących poziomu optymizmu w poszczególnych sektorach gospodarki. Różnice pomiędzy największymi i najmniejszymi firmami były obecne zawsze, jednak znacząco wzrosły zarówno po wybuchu pandemii, jak i po wybuchu wojny – mówi Mateusz Walewski, dyrektor departamentu badań i analiz, Główny Ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK).
Nadrabianie strat
Minął już ponad rok od publikacji poprzedniej edycji raportu Banku Pekao dotyczącego kondycji mikro, małych i średnich firm. Ubiegłoroczna odsłona stanowiła portret sektora MMŚP pogrążonego w kryzysie związanym z pandemią. Po osiągniętym w 2019 roku rekordowym wyniku 102,6 pkt (na skali 50-150 pkt), rezultat za 2020 r. spadł poniżej „neutralnego” progu 100 pkt i wyniósł jedyne 91,4 pkt. Było to efektem globalnego kryzysu w postaci pandemii koronawirusa. Gospodarka po początkowym okresie szoku i gorączkowego dostosowywania się do nowej rzeczywistości, mogła zacząć „nadrabiać straty” dopiero w kolejnym roku.
Ogólny Wskaźnik Koniunktury za rok 2021 miał, wedle estymacji zawartych w ubiegłorocznym raporcie, osiągnąć wartość 94,5 pkt. Faktyczny wynik – 93,9 pkt – jest potwierdzeniem słuszności tych prognoz, a jednocześnie dowodem na to, że sektor MMŚP w Polsce nie znajduje się w najlepszej kondycji. Przedsiębiorcy nieco bardziej optymistycznie spoglądają jednak w przyszłość – Ogólny Wskaźnik Koniunktury na kolejne 12 miesięcy wyniósł 95,7 pkt., podczas gdy za ostatnie 12 miesięcy (przedsiębiorcy porównują dzisiejszą sytuację do tej sprzed roku) wyniósł zaledwie 92,0 pkt.
Trudna sytuacja zawsze może być postrzegana jako wyzwanie prowadzące do wypracowania nowych rozwiązań. Dlatego tym bardziej doceniamy udział tak licznej grupy przedsiębiorców w opracowaniu raportu. Pogłębione wywiady, składające się z pytań otwartych, pozwoliły nam lepiej zrozumieć sytuację sektora MMŚP w Polsce i stanowią doskonałe dopełnienie do zebranych przez nas danych ilościowych – mówi Magdalena Zmitrowicz, wiceprezes Banku Pekao S.A., zarządzająca Pionem Bankowości Przedsiębiorstw.
Najnowsze – już dwunaste – wydanie raportu Banku Pekao o sytuacji mikro, małych i średnich firm w Polsce to opracowanie poruszające szereg istotnych dla sektora MMSP tematów: wzrost gospodarczy, perspektywy wzrostu konsumpcji i inwestycji, sytuacja na rynku pracy i wynagrodzeń, a także oczywiście inflacja. Wszelkie dane statystyczne zawarte w opracowaniu można wygodnie przeanalizować, zarówno na szczeblu regionów, jak i podregionów, z podziałem na branże czy wielkość firm.
Początek pandemii i pierwszy lockdown w 2020 r. stanowiły szok dla wszystkich przedsiębiorców. Nastąpiło po nich „oswajanie „choroby” – uczenie się, jak radzić sobie z brakiem pracowników, zaburzeniami w łańcuchach dostaw i niestabilnością rynków, a także jak korzystać z tarcz antykryzysowych. Mimo tych trudnych do zarządzania czynników ryzyka, w 2020 r. w Polsce zwiększyła się liczba firm w sektorze MŚP, nawet w sektorach najbardziej dotkniętych trudnościami. Oznacza to, że przedsiębiorcy widzieli szanse na działanie nawet w tak trudnych i nieprzewidywalnych warunkach – mówi dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek z wydziału nauk ekonomicznych, Uniwersytetu Warszawskiego.
Dostęp do finansowania
Najlepszą koniunkturę w skali kraju odnotowuje sektor budowlany, najgorszą natomiast – handlowy, który wciąż najdotkliwiej odczuwa wszelkie konsekwencje związane z pandemicznymi regulacjami i ograniczeniami. Utrzymuje się także obserwowana już od kilku lat korelacja pomiędzy wielkością firmy a jej statystycznym Ogólnym Wskaźnikiem Koniunktury. Najgorzej radzą sobie mikrofirmy (średni OWK na poziomie 93,8 pkt), nieco lepiej małe przedsiębiorstwa (94,4 pkt), natomiast średnie firmy jako jedyne wybiły się powyżej neutrum, uzyskując 101,6 pkt.
Martwi fakt, że OWK pozostaje poniżej poziomu neutralnego (tj. 100 pkt), cieszy natomiast jego wzrost w porównaniu z wartością ubiegłoroczną. W momencie opracowywania raportu ankietowani przedsiębiorcy przejawiali optymizm odnośnie nadchodzącego roku – trzeba jednak pamiętać, że sytuacja zarówno na arenie krajowej, jak i międzynarodowej, zmienia się bardzo dynamicznie.
Zdaniem Mateusza Walewskiego szczególnie istotną kwestią są różnice w dostępie do finansowania pomiędzy dużymi i małymi firmami. Różnice te widać wyraźnie w kolejnych edycjach badania NBP dotyczącego sytuacji na rynku kredytowym, gdzie zmienność kryteriów udzielania kredytów pomiędzy okresami dobrymi i złymi, jest wyraźnie większa dla firm małych, niż dużych. Nie inaczej było w okresie pandemii i nie inaczej jest w obecnym, wojennym, kryzysie. Przekłada się to oczywiście na dynamikę wartości udzielonych kredytów – według danych NBP, w końcu kwietnia 2022 roku wartość kredytów dla MŚP w portfelach sektora bankowego była wciąż o 2,7 proc. niższa, niż w końcu 2019 roku (czyli przed pandemią COVID), podczas gdy w przypadku dużych firm wartość ta była już o 23,1 proc. wyższa.
Receptą na trudności z finansowaniem jest wprowadzanie ułatwień w dostępie do kredytu. Od początku pandemii obserwujemy wyraźny wzrost wartości gwarancji de minimis, udzielanych przez BGK małym i średnim przedsiębiorstwom. Jak wskazują wyniki naszych badań, gwarancje te pomagają firmom w przetrwaniu kryzysów i ułatwiają dalszy rozwój. Mam nadzieje, że ta oraz inne formy pomocy, pomogą małym i średnim firmom w Polsce przetrwać kolejny trudny okres – mówi Mateusz Walewski.
Inwestycje to rozwój
Tradycyjnie raport posiada, oprócz części ogólnej, także część poświęconą tematowi specjalnemu. Tym razem brzmi on: „Sinusoida nastrojów – w cieniu nowych wyzwań”. Tytuł ten nawiązuje do rozrastającego się stale katalogu czynników wpływających na postępującą destabilizację gospodarki, wzrost niepewności panującej wśród przedsiębiorców oraz zaniepokojenie pracowników. Rosnąca amplituda owej sinusoidy to wynik między innymi rosnącej inflacji, podniesienia stóp procentowych i gwałtownych zmian na rynku pracy. Autorzy raportu przeprowadzili prawie 7 tysięcy rozmów z przedsiębiorcami, każdemu zadając taki sam zestaw pytań – np. o presję na zwiększenie wynagrodzeń ze strony pracowników albo o plany na przyszłość. Zakrojone na tak szeroką skalę badanie pozwoliło uzyskać bardzo ciekawy, a przy tym stosunkowo kompletny obraz „sinusoidy nastrojów”.
Dzisiaj przedsiębiorstwa mierzą się z bardzo wysoką inflacją producencką, ciągłymi zaburzeniami w łańcuchach dostaw, problemami z pozyskaniem pracowników (co szczególnie dotyka najmniejsze podmioty), wysokimi kosztami zewnętrznego finansowania, spadającymi zamówieniami eksportowymi, presją płacową, zmiennością kursu złotego oraz wynikającymi z powyższych czynników, a także z niestabilności systemu podatkowego, ryzykami ograniczającymi ich skłonność do inwestowania. A właśnie inwestycje są teraz najbardziej potrzebne. Niezbędna jest rozbudowa infrastruktury IT, bo szybki wzrost sprzedaży on-line w okresie pandemii wykazał duże braki w tym zakresie wśród polskich MŚP. Aktualne wyzwania to m.in. cyfryzacja, robotyzacja i zmiana modeli biznesowych, pozwalająca na wdrażanie innowacji nie tylko produktowych czy procesowych, ale w zdecydowanie większym niż dotychczas stopniu innowacji organizacyjnych i marketingowych – mówi dr Małgorzata Krzysztoszek.
Raport nie byłby pełen bez rozmów z ekspertami – ekonomistami czy wykładowcami akademickimi. Do analizy ilościowej, której wyniki podzielone są na regiony i podregiony, została zatem dołączona część analityczna, która pozwala pełniej zrozumieć zawarte informacje. Publikacja najnowszego raportu zbiega się bowiem z wyjątkowo trudnym czasem dla Polski i Europy: przewiduje się, że jesienią nastąpi uderzenie kolejnej fali koronawirusa, inflacja bije kolejne rekordy, napaść Rosji na Ukrainę wywiera wpływ nie tylko na nasz kraj, ale i cały kontynent.
Tegoroczna edycja raportu trafia na grunt szczególnych potrzeb. Napięta, skomplikowana sytuacja zarówno w kraju, jak i na planie międzynarodowym, wywołuje w przedsiębiorcach, ekonomistach i analitykach naturalną potrzebę posiadania dokładnych, kompleksowo zebranych i przejrzyście opracowanych informacji. Jestem pewna, że najnowszy raport Banku Pekao spełnia tę potrzebę w odniesieniu do sektora mikro, małych i średnich firm. Bank Pekao należy do grona instytucji, które chcą posiadać na ten temat możliwie dokładne dane, aby zapewnić najwyższą jakość usług swoim klientom z sektora MMŚP i rozumieć ich potrzeby – podkreśla Dominika Byrska, dyrektor Biura Departamentu Strategii i Rozwoju Bankowości Przedsiębiorstw, Bank Pekao S.A.
Raport Banku Pekao jest przygotowywany co roku od 12 lat. Badaniem objęte są mikro, małe i średnie firmy, czyli takie, które zatrudniają do 249 osób. Pełna treść raportu:
https://www.pekao.com.pl/raport-msp/
