Czym są i do czego służą normy żywienia?

Normy żywieniowe są podstawowym narzędziem planowania żywienia w danej populacji. Ich celem jest zapewnienie odpowiedniego spożycia energii oraz składników odżywczych w takim stopniu, by zapobiegać zarówno ich niedoborom, jak i nadmiarom. Normy te są regularnie aktualizowane, odzwierciedlając nieustannie zmieniający się stan wiedzy naukowej oraz dane demograficzne i zdrowotne populacji.

Normy żywienia dla populacji Polski są opracowywane i aktualizowane w ramach Narodowego Programu Zdrowia. Nowelizacje miały miejsce m.in. w latach 2017, 2020 oraz 2024. Zmiany te wynikają z aktualizacji danych naukowych, badań epidemiologicznych, pomiarów antropometrycznych oraz międzynarodowych wytycznych.

Jedyną grupą, dla której normy nie są określane, są niemowlęta do 6. miesiąca życia. W tym okresie rekomendowane jest wyłączne karmienie piersią, które w pełni pokrywa zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze.

Od czego zacząć?

Zapotrzebowanie człowieka na energię (kilokalorie) oraz składniki odżywcze jest zmienne i zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, masa i wysokość ciała, aktywność fizyczna oraz stan fizjologiczny (ciąża, laktacja). Normy żywieniowe określają ilości energii i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu osób zdrowych, zapobiegając niedoborom i nadmiernej podaży składników pokarmowych.

Zachować balans

Równowaga energetyczna występuje, gdy ilość energii dostarczanej organizmowi wraz z pożywieniem jest równa ilości energii wydatkowanej. U dzieci oraz kobiet w ciąży i karmiących piersią bilans energetyczny powinien dodatkowo uwzględniać potrzeby związane ze wzrastaniem, rozwojem oraz produkcją mleka.

Zaburzenie tej równowagi prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Nadwyżka energetyczna skutkuje nadwagą, otyłością i rozwojem chorób metabolicznych. Z kolei ujemny bilans energetyczny może prowadzić do niedożywienia, utraty masy mięśniowej, osłabienia odporności i zaburzeń psychomotorycznych.

Co wpływa na zapotrzebowanie energetyczne?

Na wydatek energetyczny wpływają:

• Wiek i płeć – większy w przypadku płci męskiej oraz w okresie wczesnego i późnego okresu dojrzewania;

• Masa i wysokość ciała – im wyższa masa ciała oraz wzrost, tym większe zapotrzebowanie;

• Poziom aktywności fizycznej;

• Stan fizjologiczny – ciąża czy choroba zwiększa zapotrzebowanie na energię;

• Czynniki środowiskowe – nieco zwiększone zapotrzebowanie wynikające na przykład z zimnego klimatu;

• Czynniki hormonalne i farmakologiczne – szczególnie toczący się proces chorobowy oraz zaburzenia pracy tarczycy.

Normy na energię są obliczane na podstawie wzorów zalecanych przez ekspertów EFSA oraz innych instytucji międzynarodowych, a także przy użyciu aktualnych danych antropometrycznych populacji polskiej.

Źródła energii w diecie

Główne makroskładniki energetyczne to:

• Węglowodany – 4 kcal/g,

• Tłuszcze – 9 kcal/g,

• Białka – 4 kcal/g,

• Alkohol – 7 kcal/g. • Dodatkowe źródła energii:

• Poliole (mannitol, sorbitol, ksylitol) – ok. 2 kcal/g,

• Błonnik pokarmowy – ok. 2 kcal/g.

Poliole to związki alkoholowe o słodkim smaku, stosowane jako substytuty cukru. Mimo niższej wartości energetycznej w porównaniu do sacharozy, dostarczają pewnych ilości energii i są uwzględniane w wartości energetycznej produktów spożywczych.

Błonnik, będący pozostałością komórek roślinnych odpornych na działanie enzymów trawiennych, wspomaga regulację glikemii, obniża poziom cholesterolu, poprawia perystaltykę jelit i zmniejsza ryzyko niektórych chorób przewlekłych. Normy spożycia błonnika dla dorosłych wynoszą przynajmniej 25 g/dobę.

Jak to odnieść w praktyce?

Przykładowo, dla mężczyzn w wieku 30–59 lat, o wysokości ciała 178 cm i prawidłowej masie ciała wynoszącej 69,7 kg, wykazujących umiarkowaną aktywność fizyczną, norma na energię wynosi 2588 kcal/dobę. Dla kobiet w tym samym wieku, o wysokości ciała 165 cm, masie ciała 59,9 kg i takim samym poziomie aktywności, zalecane spożycie energii wynosi 2090 kcal/dobę. Wartości te stanowią punkt odniesienia w planowaniu żywienia indywidualnego i populacyjnego, pozwalając na dostosowanie podaży energii do potrzeb organizmu w celu utrzymania prawidłowej masy ciała oraz wspierania zdrowia metabolicznego.

Jak określić spożycie?

W praktyce, szczególnie przy znakowaniu żywności, stosuje się referencyjne wartości spożycia, określające przybliżone dobowe zapotrzebowanie przeciętnego konsumenta wyrażone w procentach. Na etykietach produktów spożywczych informacje o zawartości składników odżywczych podaje się w odniesieniu do RWS, umożliwiając tym samym bardziej świadome wybory żywieniowe.

Warto zajrzeć samemu

Normy żywieniowe stanowią istotne narzędzie w ocenie i planowaniu racjonalnego żywienia. Ich aktualizacja jest niezbędna w kontekście rozwoju wiedzy naukowej oraz zmieniających się parametrów populacyjnych. Równowaga energetyczna jest kluczowa dla zdrowia człowieka, a jej zaburzenia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji klinicznych. Znajomość źródeł energii oraz wartości energetycznych składników pokarmowych ma fundamentalne znaczenie w dietetyce, zdrowiu publicznym i edukacji żywieniowej.

Filip Siódmiak

Źródło:

• https://www.gov.pl/attachment/db766ed0-0650-45d2-9d5c-232fab982fde

»» Inne porady dotyczące zdrowia i diety czytaj tutaj:

Czy istnieje dieta na odmłodzenie organizmu?

Jeść pięć, siedem posiłków dziennie, czy raczej pościć?

Przez ten nawyk tyjemy szybciej. Jedz wolniej!

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje.