Gospodarka morska kołem napędowym rozwoju kraju
Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ ) od dnia utworzenia prowadzi intensywne działania mające na celu rozwój i zapewnienie konkurencyjności na rynkach globalnych szeroko pojętej gospodarce morskiej – pisze w „Polskim Kompasie 2017” Marek Gróbarczyk, minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej
Nasze projekty, takie jak Plan zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich, program rozwoju portów morskich czy masterplan stoczniowy, stanowią filary Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Priorytetem resortu jest także wspieranie sektoru rybołówstwa, akwakultury i przetwórstwa ryb, a także tworzenie szkolnictwa morskiego nakierowanego na zapewnienie odpowiednio wykształconych kadr.
Przemysł stoczniowy
Odbudowa i przywrócenie konkurencyjności przemysłu okrętowego na rynku globalnym to jeden z priorytetów resortu. Najbardziej istotnym elementem masterplanu jest Ustawa z o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych. Obowiązuje od 1 stycznia 2017 r. Rozszerza możliwość stosowania podatku VAT o stawce 0 proc. na produkcję, import, części i wyposażenie dla szeroko określonego katalogu statków morskich. Preferencje obejmują wszystkie dostawy (poprzednio obejmowały tylko armatorów). Powiększając katalog statków objętych preferencyjną stawką podatku VAT, umożliwiamy ich produkcję w sposób bardziej konkurencyjny, z niższym zaangażowaniem funduszy na pokrycie kosztów materiałów do ich produkcji.
W ramach realizacji Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju MGMiŻŚ jest zaangażowane w prace nad projektem strategicznym „Nowoczesne produkty przemysłu okrętowego” oraz projektem Batory.
Naszym sukcesem w ramach projektu Batory jest rozpoczęcie budowy pierwszego z promów przeznaczonych dla Polskiej Żeglugi Bałtyckiej. Morska Stocznia Remontowa Gryfia i Polska Żegluga Bałtycka w marcu 2017 r. zawarły kontrakt na projekt i budowę promu samochodowo-pasażerskiego RO-PAX, przeznaczonego na połączenie między Świnoujściem a szwedzkim portem Ystad. Stępkę położono 23 czerwca br. Powrót do budowy dużych i zaawansowanych technologicznie statków zaangażuje potencjał zarówno techniczny jak i kadrowy; przełoży się na rozwój całej branży stoczniowej.
Transport morski i porty
Transport morski i porty mają przełożenie na gospodarkę narodową i są jedną z najważniejszych gałęzi w procesie obsługi polskiego handlu zagranicznego, w tym międzykontynentalnego. Każdego roku do Polski drogą morską przez polskie porty zlokalizowane m.in. w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu trafia kilkadziesiąt milionów ton ładunków w postaci surowców, półfabrykatów, wyrobów gotowych. Ostatnie lata są rekordowe: rok 2016 zamknął się wynikiem rzędu 72,9 mln ton ładunków.
Według danych Krajowej Administracji Skarbowej w roku 2016 wpływy do budżetu wyłącznie z tytułu odprawy ładunków w morskich granicznych oddziałach celnych (VAT, cła, akcyza) wyniosły ok. 18,5 mld zł (tj. ok. 5,9 proc. dochodów budżetu państwa). Wartość towaru szacowano na blisko 68,6 mld zł. Te dane potwierdzają, jak ważne z punktu widzenia całej gospodarki narodowej jest funkcjonowanie i rozwój polskich portów morskich. W najbliższych latach inwestycje w infrastrukturę spowodują dalsze konsekwentne umacnianie pozycji polskich portów i zwiększenie ich roli w obsłudze całej polskiej gospodarki.
Przygotowywany przez MGMiŻŚ Program rozwoju polskich portów morskich do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) ma usystematyzować działania w tym sektorze. Zapewni zrównoważony rozwój portów morskich oraz pełne wykorzystanie potencjału tych węzłów przeładunkowych. Program obejmuje realizację dużych projektów inwestycyjnych. Najważniejsze to: budowa portu centralnego w porcie morskim w Gdańsku, budowa terminala kontenerowego w Świnoujściu, budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską, modernizacja toru wodnego Świnoujście–Szczecin do głębokości 12,5 m.
Kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną
Kanał zapewni swobodny, podlegający wyłącznie polskiej jurysdykcji, dostęp do portów Zalewu Wiślanego, w szczególności do portu morskiego Elbląg jednostkom o parametrach morskich, tj. zanurzeniu do 4 m, długości do 100 m, szerokości do 20 m. Głównym celem inwestycji jest zapewnienie bezpieczeństwa Polski i regionu oraz umożliwienie wzrostu społeczno-gospodarczego. Rozpoczęcie budowy kanału wraz z infrastrukturą przewidujemy na przełom 2018/2019 r., finał w roku 2022.
Modernizacja toru wodnego Świnoujście–Szczecin
Modernizacja toru wodnego jest realizowana w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014–2020. Koszt to prawie 1,4 mld zł, z czego 85 proc. będzie pochodzić z funduszy unijnych. Inwestycja warunkuje rozwój morskich portów Szczecin oraz Świnoujście i zapewni bezpieczeństwo żeglugi na torze wodnym. Termin realizacji to rok 2022.
Plan zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich
To przedsięwzięcie o charakterze ponadresortowym będzie miało ogromny wpływ na rozwój wszystkich branż sektora morskiego. Dokument jest bardzo potrzebny. Zintegrowanego nastawienia w zakresie planowania i zarządzania wymagają: wysoki i szybko rosnący popyt na wykorzystanie przestrzeni morskiej do różnych celów, takich jak instalacje służące wytwarzaniu energii ze źródeł odnawialnych, poszukiwanie i eksploatacja ropy naftowej i gazu, transport morski i działalność połowowa, ochrona ekosystemu i różnorodności biologicznej, wydobycie surowców, turystyka, urządzenia akwakultury i podwodne dziedzictwo kulturowe, a także występowanie licznych presji na zasoby przybrzeżne. Za przygotowanie planów odpowiadają urzędy morskie. W 2021 r. dokument ma być gotowy.
Przywrócenie żeglugi śródlądowej
Przywrócenie żeglugi na polskich rzekach to również jeden z priorytetów polskiego rządu i ministerstwa. Polska ratyfikując Europejskie Porozumienie w sprawie Głównych Śródlądowych Dróg Wodnych o Znaczeniu Międzynarodowym (tzw. porozumienie AGN), zobowiązała się do zapewnienia na nich co najmniej IV klasy żeglowności i zbudowania infrastruktury transportu śródlądowego wodnego zgodnej z wymogami sieci TEN-T.
Zaczniemy od modernizacji hydrotechnicznej dróg wodnych w miejscach tzw. wąskich gardeł, by szybko przywrócić żeglugę. Szczególnie chodzi nam o odcinek swobodnie płynącej Odry wraz z Kanałem Gliwickim. To pozwoli wznowić stały transport węgla z portu w Gliwicach do elektrociepłowni we Wrocławiu. Pilotażowy rejs odbył się w lipcu br. i pozwolił zweryfikować stan Kanału Gliwickiego i Odry skanalizowanej. Dzięki korzystnym warunkom nawigacyjnym do końca roku będzie prowadzony regularny przewóz ładunków. To poważny impuls do rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce i sygnał dla pozostałych armatorów i przedsiębiorstw, że inwestowanie w ten rodzaj transportu jest opłacalne. Uruchomienie regularnego transportu węgla z portu Gliwice do elektrowni w Opolu to następny cel mający pobudzić Odrzańską Drogę Wodną.
Długoterminowym etapem działań będzie przystosowanie dróg wodnych do parametrów klasy międzynarodowej. To wymaga wielu inwestycji, przede wszystkim budowy stopni wodnych. Już trwają prace nad studiami wykonalności, dotyczące modernizacji Odrzańskiej Drogi Wodnej oraz Wisły. Dokumenty pozwolą określić m.in. harmonogram prac oraz inwestycje wymagane do osiągnięcia co najmniej IV klasy drogi wodnej.
Edukacja
Przeprowadziliśmy aktualizację zawodów morskich, żeglugi śródlądowej i rybołówstwa w sektorze szkolnictwa zawodowego. Zmiany zapewnią absolwentom większą konkurencyjność na rynku pracy, pozwolą przemodelować systemy nauczania. Nadzór ministra nad zawodami branżowymi ma spowodować rozwój morskiego szkolnictwa zawodowego na szeroką skalę, począwszy od zapewnienia kadr i specjalistów na rynku żeglugowym, aż po dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.
Minister podejmuje się też tworzenia i prowadzenia szkół branżowych, by bezpośrednio wspierać placówki, usprawniać system nauczania, ujednolicać metody kształcenia oraz podnosić prestiż zawodów morskich i żeglugi śródlądowej. Właśnie reaktywowano Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu, które w latach 1947–2005 nauczało kadry żeglugi śródlądowej. W 2018 r. resort ma przejąć Szkołę Morską w Świnoujściu.
Współpraca międzynarodowa
W dzisiejszych realiach regiony przybrzeżne, których podstawę stanowią porty morskie pozostają centrami wzrostu gospodarczego i regionalnego, rozwijanego w dużej mierze w ramach współpracy międzynarodowej. W pełni dostrzegamy ten potencjał i aktywnie działamy na polu międzynarodowym.
Naszym niewątpliwym sukcesem jest powołanie w MGMiŻŚ Sekretariatu Koordynującego ds. Morskich w ramach dynamicznie rozwijającego się formatu współpracy Europa Środkowo-Wschodnia i Chiny („16+1”). Ulokowanie sekretariatu w Polsce jest komplementarne z polityką obecnego rządu RP, w tym ze Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Działalność sekretariatu ds. morskich dąży do połączenia aspektów politycznych z biznesowymi. Podmioty w każdym z państw inicjatywy „16+1” mają możliwość publikacji informacji i ofert przedsiębiorstw, planów rozwoju czy możliwości współpracy. Promowane są również wydarzenia międzynarodowe w obszarze tematyki morskiej, seminaria, konferencje i targi.
Rybołówstwo, akwakultura, przetwórstwo
Priorytetowym działaniem resortu jest wsparcie rybaków, zwłaszcza tych przybrzeżnych, którzy do tej pory nie byli objęci żadną pomocą ze strony UE. Rząd PO-PSL nie przygotował dla tej grupy żadnego programu wsparcia. Co gorsza, od roku 2014 ustawą zablokował fundusze dla Lokalnych Grup Rybackich.
Zdążyliśmy znowelizować ustawę, by takie fundusze na działalność tych organizacji przeznaczyć i wybrać 36 Lokalnych Grup Działania w sektorze rybołówstwa, beneficjentów funduszy przeznaczonych na obszary zależne od rybactwa, w tym przybrzeżne. Lokalne Grupy Działania dysponują już łączną kwotą ponad 90 mln euro.
Warto podkreślić, że po raz pierwszy właściciele łodzi o długości do 12 m w czasie tymczasowego zawieszenia połowów otrzymają 1450–1550 zł za jeden dzień w zależności od długości jednostki (do 30 dni postojowych w roku/90 dni w okresie programowania). Wsparciem objęto też właścicieli większych łodzi: w sumie do dwóch miesięcy w związku z okresem zawieszenia połowów.
Minister swoim rozporządzeniem udostępnił także rybakom fundusze na bardzo oczekiwane różnicowanie prowadzonej działalności, trwałe czy tymczasowe zaprzestanie połowów. Tym celom służy Program Operacyjny „Rybactwo i morze”.
Aby chronić drobne rybołówstwo, wprowadziliśmy strefę 6 mil wolną od połowów trałowych prowadzonych przez jednostki powyżej 12 m. W tej strefie głównie poławiają właściciele właśnie małych łodzi. Rybacy przybrzeżni prowadzący działalność połowową jednostkami do 8 m zostali zwolnieni z konieczności raportowania połowów oraz limitów połowowych.
Ważną częścią działalności MGMiŻŚ jest wdrażanie Wspólnej Organizacji Rynku, na której główną rolę przewidziano dla organizacji producentów ryb zrzeszających rybaków oraz hodowców. W perspektywie finansowej 2014–2020 przeznaczono na działalność tych grup prawie 110 mln zł. Istotne są również działania wspierające konkurencyjność polskiej branży przetwórstwa ryb. Po raz pierwszy udało się zorganizować polski pawilon podczas największych targów rybnych na świecie w Brukseli. Działania takie przyczyniają się do promocji całej branży, która należy do największych w Europie: generuje rocznie przychody w wysokości powyżej 10 mld zł, eksportując produkty rybne za ponad 6 mld zł.
W celu osiągnięcia i utrzymania przez Polskę pozycji lidera w UE w produkcji ryb pochodzących z akwakultury śródlądowej, w ramach perspektywy finansowej na lata 2014–2020, wsparcie ukierunkowano na najważniejsze obszary sektora: wzmacnianie rozwoju technologicznego, innowacje i transfer wiedzy, zwiększenie konkurencyjności i rentowności przedsiębiorstw z sektora akwakultury czy ochronę i odbudowę wodnej różnorodności biologicznej oraz wspieranie ekosystemów związanych z akwakulturą i promowanie akwakultury zasobooszczędnej.
Marek Gróbarczyk, minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej
Publikacje „Polskiego Kompasu – rocznika instytucji finansowych i spółek akcyjnych” od trzech lat spotkają się z ogromnym uznaniem i zainteresowaniem w środowisku finansowym i biznesowym. Pełne wydanie edycji Polskiego Kompasu 2017 w formacie PDF dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
