Jak w PGNiG tworzymy przyszłość
Projekty wydobywcze z zastosowaniem najnowszych technologii, otwarcie się na współpracę ze start-upami, wprowadzenie zasady open innovation w działalności badawczo-rozwojowej i zintensyfikowanie współpracy z otoczeniem naukowym, a w najbliższej przyszłości kolejne konkursy na nowe rozwiązania technologiczne, wdrożenia następnych innowacyjnych projektów i poszerzenie formuły współpracy z młodymi utalentowanymi zespołami. Tak właśnie PGNiG rozwija obszar B+R+I – pisze w „Polskim Kompasie 2018” Łukasz Kroplewski, wiceprezes zarządu PGNiG ds. rozwoju
Jednym z najważniejszych czynników decydujących w dzisiejszych czasach o przewadze konkurencyjnej jest zdolność do efektywnego pozyskania wiedzy, a następnie jej praktycznego wykorzystania w działalności biznesowej, czyli realizacji prac badawczych, rozwojowych i innowacyjnych. Działalność rozwojowa w PGNiG SA odpowiada na bieżące zapotrzebowanie naszej firmy, wspomagając realizację aktualnych zadań.
Mamy jednak ambicję, aby była ona wsparciem do kreowania przyszłej strategii PGNiG SA i była integralnym elementem bieżącej działalności spółki. Stworzyliśmy solidne podstawy do zdynamizowania działań i prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej oraz innowacyjnej na dużą skalę i w sposób systemowy. Model działań rozwojowych wdrożony i stosowany w spółce jest jednym z najbardziej kompleksowych i nowoczesnych rozwiązań działalności B+R+I wśród polskich dużych firm. Wdrożyliśmy starannie zaplanowane procesy pozyskiwania ofert i projektów rozwojowych oraz metodykę ich oceny dla identyfikacji najbardziej przydatnych.
Pozyskiwanie metanu z pokładów węgla
Wiemy, że w pokładach węgla kamiennego w Polsce jest więcej metanu niż w złożach konwencjonalnych. Geolodzy z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego szacują, że tylko na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w pokładach węgla znajduje się ok. 170 mld m3 metanu.
PGNiG SA, mając do dyspozycji najnowocześniejsze technologie, w tym szczelinowanie hydrauliczne, powróciło efektywnie do prac w zakresie pozyskania metanu z przedeksploatacyjnych złóż węgla. To ważny projekt, bo w jego efekcie możemy zyskać znaczące ilości metanu na potrzeby polskiej gospodarki i odbiorców, zmniejszyć emisję gazu, a dodatkowo poprawić bezpieczeństwo prac w polskich kopalniach węgla kamiennego z zagrożeniem metanowym. W czerwcu 2017 r. z naszej inicjatywy przy Izbie Gospodarczej Gazownictwa powstało Międzynarodowe Centrum Doskonałości w zakresie Metanu z Kopalń Węgla (ICE-CMM) – utworzone i działające pod auspicjami i w ścisłej współpracy z Europejską Komisją Gospodarczą Narodów Zjednoczonych (UNECE) oraz jej Grupą Ekspertów ds. Metanu z Kopalń.
Współpraca z ICE-CMM pozwoli na rozwój nowych technologii, na zwiększenie efektywności odmetanowania kopalń, ale także na pozyskiwanie metanu z pokładów węgla. Pierwszym z projektów związanych ze szczelinowaniem hydraulicznym pokładów węgla był projekt realizowany przez PGNiG SA wraz z PIG-PIB, którego celem było wykonanie stymulacji hydraulicznej pokładów węgla i wykonanie testów produkcyjnych dopływu metanu. Zrealizowane przedsięwzięcie miało całkowicie nowatorski i innowacyjny charakter. Było to pierwsze w Polsce i Europie udostępnienie metanu z pokładów węgla (CBM) otworem horyzontalnym z wielostopniowym szczelinowaniem hydraulicznym. Zrealizowane działania można z pewnością określić jako przełom technologiczny dostarczający w polskich warunkach nowych możliwości pozyskania metanu. Podczas testów wydobyto ok. 900 tys. m3 gazu o bardzo wysokiej zawartości metanu (przekraczającej 98 proc.).
Drugim projektem z zakresu CBM realizowanym przez PGNiG jest projekt Geo-Metan II – przedeksploatacyjne ujęcie metanu z pokładów węgla kamiennego. Projekt polega na ujęciu metanu poprzez odwiercone z powierzchni otwory kierunkowe z odcinkami horyzontalnymi w pokładach węgla z zastosowaniem szczelinowania hydraulicznego. Przy czym w tym projekcie zakładamy ujęcie metanu z pokładów węgla przewidzianych do eksploatacji na kilka – kilkanaście lat przed jej rozpoczęciem.
Wdrożenie tego projektu, czyli wejście z nim w fazę produkcyjną, może zmienić postrzeganie metanu z pokładów węgla – z zagrożenia dla sektora górnictwa węgla kamiennego na cenny surowiec energetyczny dla kraju. Może też sprawić, że eksploatacja kopalni węgla kamiennego będzie uznawana za nowocześniejszą i przyjazną środowisku.
InnVento, start-upy, innowacje
Obszar start-upów – przyciągający ludzi młodych i kreatywnych z innowacyjnymi pomysłami – postrzegamy jako szczególnie atrakcyjny i mogący nadać dodatkową dynamikę rozwoju naszej firmie. Kierując się formułą „open innovation”, uruchomiliśmy własny inkubator dla start-upów. Celem InnVento jest wspieranie start-upów działających na rzecz branży energetycznej oraz wspólne poszukiwanie nowych innowacyjnych rozwiązań. To pierwsza tego typu inicjatywa w sektorze naftowo-gazowym w Polsce. Już w pierwszym roku działalności do naszego centrum start-upowego napłynęły interesujące oferty od ponad 100 tego typu firm. Zapewniamy zaplecze merytoryczne, infrastrukturę techniczną, powierzchnie biurowe, wsparcie administracyjne. Pomagamy również innowacyjnym przedsiębiorcom w nawiązywaniu nowych kontaktów biznesowych i naukowych. Ale najważniejsze jest wsparcie osobowe – nasi doświadczeni pracownicy występują jako eksperci i mentorzy tych działań. Na naszych warsztatach typu „pitch day” prezentowało się 50 start-upów – siedem z nich zostało wybranych do bliższej współpracy. Wykorzystujemy też kompetencje firm i instytucji, które doskonale się czują w obszarze startupowym. Współpracujemy m.in. z MIT Enterprise Forum Poland – w programie akceleracyjnym MITEF Poland PGNiG jest partnerem Ścieżki Energia. Bierzemy udział w programie akceleracji Poland Prize, który jest częścią programu Start in Poland i jest realizowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, a ma na celu przyciągnięcie do współpracy z polskimi firmami start-upy z zagranicy.
To w PGNiG SA – we współpracy z Agencją Rozwoju Przemysłu ARP SA oraz Izbą Gospodarczą Gazownictwa – powstał projekt przedsięwzięć pod nazwą Warsztaty Innowacyjnych Pomysłów (WIP). Dzięki nim zyskujemy nowe pomysły, oferty i produkty w obszarze badawczo-rozwojowym i innowacji technologicznych od sektora mikroprzedsiębiorstw, start-upów i MŚP dla spółek GK PGNiG w celu poprawy efektywności biznesowej całej Grupy. Dodatkowo projekt ten wspiera potencjał i rozwój sektora mikroprzedsiębiorstw, start-upów i MŚP. Cieszy nas, że zaproponowana przez nas formuła WIP uzyskała tak pozytywny odbiór i jest wykorzystywana z powodzeniem w innych dużych polskich spółkach.
Współpraca z otoczeniem naukowym
Współpracujemy z ponad 30 uczelniami i instytutami. Tylko w 2017 r. pozyskaliśmy 96 nowych ofert na wykonanie prac badawczo-rozwojowych z ponad 24 instytucji badawczych. Spośród nich rozpoczęliśmy realizację 24 umów badawczo-rozwojowych na łączną kwotę 18,2 mln zł. Ponadto podpisaliśmy 17 nowych umów na realizacje projektów badawczych. Co roku liczba ofert i alokowanych środków wzrasta. Zakończony został właśnie pierwszy konkurs Programu INGA. To największy program badawczo-rozwojowy w historii GK PGNiG. Jego całkowity przewidziany budżet wynosi 400 mln zł, a wkład PGNiG – 133 mln zł. Program INGA jest realizowany wspólnie z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Gaz System SA. Na zakończony właśnie konkurs projekty zgłosiło aż 41 instytucji naukowych i 24 przedsiębiorstwa zorganizowane w konsorcja naukowo-techniczne. Ostatecznie napłynęły 64 wnioski konkursowe na prace badawczo-rozwojowe o łącznej wartości 390 mln zł. Ponad połowa projektów skierowana jest dla spółek Grupy Kapitałowej PGNiG – 34 wnioski o łącznym budżecie 223 mln zł. Po ich szczegółowej ocenie z udziałem naszych ekspertów i menedżerów wybraliśmy dla GK PGNiG siedem projektów, które skierowane zostaną do realizacji. Ich budżet to ponad 65 mln zł, z czego 32 mln zł będzie dotacją NCBR. Trzy wybrane do realizacji projekty dotyczą segmentu poszukiwania i eksploatacji, w tym szczególnie nas interesującego obszaru Karpat. Jeden z nich dotyczy możliwości ujęcia i wykorzystania metanu ze zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego, inny – usprawnienia procesów szczelinowania w pokładach węgla. Dwa projekty, docelowo przeznaczone dla obszaru sprzedażowego, podejmują zagadnienia związane z usprawnieniem obsługi klientów i poprawą efektywności energetycznej. Kolejny projekt dotyczy możliwości produkowania paliw alternatywnych (DME) z gazu wysokometanowego. Dla segmentu dystrybucji został wybrany ciekawy projekt dotyczący analityki gazowej uwzględniającej w składzie gazu wodór. Do końca roku zamierzamy podpisać umowy z wybranymi wnioskodawcami i rozpocząć realizację projektów.
W ramach naszej współpracy z otoczeniem naukowym działa Naukowa Grupa Doradcza (NGD) – społeczny, interdyscyplinarny zespół konsultacyjno-doradczy, wspierający obszar badań, rozwoju i innowacji PGNiG SA. To kolejny autorski pomysł naszej firmy. W skład NGD wchodzi 15 profesorów – wybitnych uczonych z czołowych polskich uczelni i instytutów reprezentujących różne dziedziny nauki. Bardzo cenimy rekomendacje i opinie naszych partnerów naukowych.
Trwa czwarta edycja naszego autorskiego konkursu „Młodzi Innowacyjni dla PGNiG”. To przedsięwzięcie zaadresowane bezpośrednio do studentów, doktorantów i młodych pracowników naukowych, w którym mogą oni zaprezentować własne rozwiązania o charakterze badawczo-rozwojowym do zastosowania w jednym z obszarów działalności GK PGNiG. Nagradzane są już same pomysły. Dwa pochodzące z konkursu projekty są w fazie wdrożenia.
Plany na przyszłość
Będziemy kontynuowali nasze prace związane z pozyskaniem metanu z pokładów węgla kamiennego (projekt Geo-Metan). Wierzymy, że bariery technologiczne oraz formalno-prawne zostaną pokonane i ten kierunek działań rozwojowych będzie w przyszłości skutkował dodatkowym i znaczącym wolumenem metanu na polskim rynku.
Po analizie wyników I konkursu Programu INGA już na początku roku 2019 rozpoczynamy pracę nad uruchomieniem kolejnego konkursu w ramach tego programu – do wykorzystania są nadal znaczące środki z NCBR – w przypadku PGNiG jest to ok. 100 mln zł dofinansowania. Będziemy rekomendowali pewne zmiany w zasadach tego konkursu tak, aby jeszcze bardziej dostosować go do naszych potrzeb biznesowych i zwiększyć możliwość zaangażowania MŚP. Ponadroczny okres współpracy ze start-upami dał nam bardzo dużo praktycznych doświadczeń. Do końca roku powstanie szczegółowy model komercjalizacji. Mamy też pomysł na dodatkową formułę (tzw. early start-up). Chcemy szukać nie tylko innowacyjnych rozwiązań czy start-upów o odpowiedniej dojrzałości technologicznej (bliskiej komercjalizacji), lecz również takich, które dopiero wymagają inkubacji i ewaluacji. Mamy na myśli grupy osób lub koła studenckie posiadające zaawansowany pomysł, koncepcję czy jedynie elementy rozwiązania. Nawiązanie współpracy z nimi pozwoli na istotnie większą „podaż” projektów innowacyjnych dostosowanych do naszej branży, która – czego jesteśmy świadomi – jest dla start-upów trudna. Łatwiej zaproponować pomysł wpisujący się w branżę naftowo-gazową, niż przedstawić gotowe rozwiązanie. Takie projekty będą realizowane wspólnie z naszymi parterami naukowymi i naszą Naukową Grupą Doradczą.
Obszar rozwojowy wymaga sporych nakładów finansowych, ale i czasu. Celem naszego działania jest wdrażanie i sprzedaż technologii opracowanych przez nas oraz rozwiązań stworzonych dla nas przez partnerów. Procesy komercjalizacji trwają przeciętnie pięć – osiem lat. To długi okres w biznesie, dlatego w naszej firmie staramy się maksymalnie go skrócić. Pod tym względem dobrze wykorzystaliśmy ostatnie dwa lata – nie tylko szukamy gotowych rozwiązań i produktów na rynku, lecz staramy się je sami wykreować. W wyniku realizacji naszych projektów badawczo-rozwojowych powstały prototypy lub demonstratory urządzeń, które będziemy chcieli komercjalizować w najbliższych latach. Do ciekawszych przykładów należą m.in. turboekspander małej mocy, ekogłowica eksploatacyjna czy technologia wierceń małośrednicowych.
Na etapie komercjalizacji mamy już projekt SMOK – to przykład innowacyjnego podejścia do pomiarów rozliczeniowych w tzw. LNG małej skali. Umożliwia precyzyjny podział cysterny LNG na mniejsze ilości gazu w zależności od potrzeby klienta. Komercyjnie zalegalizowaliśmy przepływomierze do pomiaru strumieni przepływu gazów skroplonych na kilkudziesięciu cysternach różnego typu. To początek nowego podejścia do pomiarów rozliczeniowych LNG oraz stworzenie realnej możliwości powiększenia portfela klientów na skroplony gaz ziemny.
Dużą wagę przywiązujemy do obszaru zarządzania własnością intelektualną. Jako jedna z pierwszych dużych spółek wprowadziliśmy kompleksowy model zarządzania prawami własności intelektualnej. Model z jednej strony upowszechnia wiedzę i dobre praktyki z tego obszaru, z drugiej – pozwoli na zwiększenie korzyści płynących z ochrony praw wyłącznych. Zaangażowaliśmy się w system tzw. doktoratów wdrożeniowych. Założeniem jest powiązanie przedmiotu doktoratu z potrzebą rozwiązania praktycznego zagadnienia danej spółki. W praktyce doktorat realizowany będzie przez osobę, która już jest naszym pracownikiem i zna doskonale potrzeby oraz wyzwania swojego obszaru. PGNiG SA jako jedna z pierwszych firm na polskim rynku dostosowała swój system podnoszenia kwalifikacji i zatrudnienia do realizacji tej formuły doktoratów. Instytucja doktoratu wdrożeniowego jest nowością w polskim porządku prawnym. Stworzenie właściwych mechanizmów prawnych współpracy zainteresowanych stron wymagało zastosowania wielu nowatorskich rozwiązań organizacyjnych, kadrowych i prawnych w naszej praktyce korporacyjnej. Udało się to skutecznie zrobić. Pierwsze doktoraty wdrożeniowe powstaną we współpracy z AGH i Politechniką Warszawską. Będą dotyczyły obszaru poszukiwań i eksploatacji gazu oraz ropy naftowej.
Z uwagą patrzymy na nowe opcje i nowe propozycje technologii, które w przyszłości mogą być dla nas częścią biznesu w perspektywie długookresowej. Do takich należą technologie wodorowe. Jako firma gazownicza mamy stosowny potencjał do magazynowania i transportu wodoru. Wykorzystanie go w systemach gazowniczych staje się realną możliwością. Przyjęto nawet nazwę na tego rodzaju mieszaninę – hythane (hydrogen plus methane). W Europie i na świecie testowane są instalacje magazynowania wodoru m.in. w podziemnych magazynach gazu. Oznacza to, że przed firmą gazowniczą, taką jak PGNiG, otwierają się możliwości nowego i atrakcyjnego biznesu związanego z magazynowaniem i dystrybucją wodoru – rozpoczęliśmy również projekty z tego zakresu. Do równie innowacyjnych zagadnień należy uruchomienie prac związanych z technologią uzyskania izotopu helu-3 z ciekłego helu. To niezwykle poszukiwany materiał stosowany w systemach bezpieczeństwa, diagnostyce medycznej i energetyce jądrowej.
Zgodnie ze strategią GK PGNiG na lata 2016–2022 obszar badań, rozwoju i innowacji dysponuje znaczącymi środkami finansowymi. Planowane jest zainwestowanie ok. 670 mln zł w tym okresie – kwota ta nie uwzględnia dodatkowo pozyskanego finansowania zewnętrznego. Środki te kierujemy na najbardziej perspektywiczne projekty. Zakończyliśmy w spółce projekt FORESIGHT B+R+I. Jego celem była identyfikacja w sposób systematyczny i zaplanowany nowych obszarów rozwojowych dla GK, które mogą być najbardziej perspektywiczne i przydatne dla firmy. Zdefiniowano 23 obszary działań. Istotną cechą dla wszystkich obszarów jest konieczność intensywnych działań badawczo-rozwojowych dla weryfikacji ich przydatności. Do analizy tych obszarów zastosowano metodę Delphi polegającą na niezależnej, ankietowej ocenie przez grupę indywidualnych ekspertów, dobrze sprawdzającą się w tego typu zagadnieniach. W rezultacie uzyskaliśmy podział na cztery grupy obszarów: od najbardziej do najmniej perspektywicznych. Pozwala to na ukierunkowanie strumienia finansowania w najbliższych latach na dobrze zdefiniowany portfel obszarowy projektów B+R+I. Ponadto wyniki foresightu mogą być pomocne w konstruowaniu przyszłej długoterminowej strategii GK PGNiG.
Łukasz Kroplewski, wiceprezes zarządu PGNiG ds. rozwoju
Wydanie „Polskiego Kompasu 2018” dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
