TYLKO U NAS
Czy COVID-19 zdecyduje o kształcie cyfryzacji?
Przeniesienie wielu aktywności do sieci w trakcie pandemii jest faktem. Jednocześnie jest to poważne wyzwanie, z którym nie każdy radzi sobie tak samo dobrze – zwraca uwagę prof. dr hab. inż. Ewa Niewiadomska-Szynkiewicz, Zastępca Dyrektora NASK, Dyrektor ds. Naukowych na łamach „Polskiego Kompasu 2020”
Nie tylko dostęp
Wiele firm pomyślnie przeprowadziło proces zmiany trybu pracy na zdalny. Przy zastrzeżeniu, że dotyczy to jedynie tych osób, których stanowiska i zadania umożliwiają taką formę wykonywania pracy, rzeczywiście można tę operację uznać za sukces. Dostępność internetu w Polsce, w tym internetu mobilnego, zaspokoiła potrzeby pracowników biurowych na tyle, że w niektórych przedsiębiorstwach/branżach odnotowano nawet wzrost wydajności pracy. Pojawiają się w związku z tym głosy, że część firm zrezygnuje z utrzymywania kosztownych biur w centrach miast, pracownicy oszczędzą czas przeznaczony na dojazdy, a usługi chmurowe, platformy do telekonferencji oraz inne narzędzia organizacji współpracy online będą się dynamicznie rozwijać, co przyspieszy cyfryzację w wielu obszarach działalności.
Pojawiają się, niestety, nowe wyzwania w zakresie cyberbezpieczeństwa. Według danych The European Union Agency for Cybersecurity (ENISA), opublikowanych w lipcu 2020, w ubiegłym roku w Unii Europejskiej doszło do 153 poważnych incydentów, związanych z naruszeniem bezpieczeństwa usług teleinformatycznych. W efekcie użytkownicy stracili ekwiwalent miliarda godzin pracy! (https://www.enisa.europa.eu/news/enisa-news/annual-report-on-telecom-security-incidents-in-2019). Ta wartość, cyklicznie podawana przez ENISA była na zbliżonym poziomie przez lata. W 2018 i 2019 roku zaobserwowano jej relatywny spadek. Niestety, statystyki incydentów odnotowywanych przez działający w Państwowym Instytucie Badawczym NASK zespół CERT Polska w 2020 roku wskazują na wzrost liczby zagrożeń. W drugim kwartale 2020 r. nasi eksperci zarejestrowali 9 689 zgłoszeń, to jest o 41 proc. więcej niż w poprzednim kwartale. Wzrosła też liczba przeanalizowanych incydentów, która na koniec czerwca 2020 roku wyniosła 2 723, czyli o 9 proc. więcej w porównaniu z wynikiem z pierwszych trzech miesięcy 2020 roku. Na liście zagrożeń w dalszym ciągu wysokie miejsce zajmuje phishing. Na koniec czerwca odnotowano 2 056 przypadków tego typu ataku. W stosunku do poprzedniego kwartału jest to wzrost o 17 proc. Widać, że przestępcy wykorzystują efekty psychologiczne pandemii. Takie czynniki jak poczucie lęku, szum informacyjny, brak niektórych istotnych produktów, zwłaszcza w początkowym okresie kryzysu, mogą sprawiać, że więcej osób staje się podatnych na manipulację, próbę oszustwa, wyłudzenia haseł, itp. W 2019 roku przestępstwa wykorzystujące socjotechniki stanowiły ponad połowę incydentów obsłużonych przez CERT Polska (https://www.cert.pl/wp-content/uploads/2020/07/Raport_CP_2019.pdf). ENISA zwraca też uwagę na wzrost poziomu zagrożenia dla instytucji z sektora ochrony zdrowia. Gwałtowne zwiększenie liczby usług w formie teleporad, konsultacji online oraz badań z użyciem sprzętu przekazującego dane diagnostyczne za pośrednictwem sieci przekłada się na wzrost zagrożenia dla systemów szpitali i innych ośrodków ochrony zdrowia.
Nie tylko duże biura w wielkich miastach
Proces cyfryzacji dotyczy nie tylko dużych, doświadczonych firm, mających opracowane wcześniej plany ciągłości działania na wypadek różnych kryzysów i zdarzeń losowych. Z wyzwaniem mierzą się też gospodarstwa domowe, małe i średnie przedsiębiorstwa a także sektor publiczny. Przykładem jest zdalna edukacja wymagająca istotnego zaangażowania instytucji, samorządów, ale przede wszystkim dzieci i młodzieży oraz ich rodziców.
W ostatnich miesiącach roku szkolnego 2019/2020 polskie szkoły oraz uczelnie wyższe w różnym stopniu poradziły sobie z wdrożeniem zdalnego nauczania. Wpływ na przebieg tak prowadzonego procesu kształcenia miały: jakość dostępnej infrastruktury teleinformatycznej, poziom wiedzy technicznej nauczycieli i wykładowców, ale też wsparcie jakiego udzielały samorządy i jednostki administracji państwa. Część uczniów i studentów, zwłaszcza w dużych miastach, regularnie uczestniczyła w zdalnych zajęciach dydaktycznych, prowadzonych przy wykorzystaniu różnego rodzaju platform i kanałów komunikacji online. W przypadku uczniów szkół podstawowych, a szczególnie młodszych dzieci była to, niestety, mniejszość. Wyzwania występują tutaj po obu stronach. Z jednej strony szkoła musi mieć zapewnione warunki techniczne pozwalające na prowadzenie lekcji w formule zdalnej. Z drugiej strony, uczeń musi dysponować odpowiednim sprzętem i łączem internetowym, które pozwoli mu uczestniczyć w lekcjach. Aspekty techniczne są niezwykle ważne, ale nie jest to jedyna bariera. Istotniejszym problemem okazuje się być w wielu przypadkach brak doświadczenia i wręcz kompetencji w zakresie kształcenia w trybie online. W prowadzonym przez NASK rządowym projekcie OSE, zaprojektowanym przez Ministerstwo Cyfryzacji we współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej, wprowadzane jest szereg narzędzi pomocnych w poprawie tego aspektu. Konieczna jest jednak dalsza reorganizacja procesu kształcenia, opracowanie odpowiedniej metodyki, co nie jest łatwe szczególnie w przypadku zajęć praktycznych, wymagających dostępu do specjalistycznego sprzętu oraz przygotowania materiałów dydaktycznych gwarantujących wysoki poziom nauczania.
Nie tylko doraźne działanie
Cyfryzacja, która stanowi istotne wyzwanie dla krajów Unii Europejskiej, zakłada równy dostęp obywateli do sieci i usług, czyli przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, wysoki poziom bezpieczeństwa oraz dostępność, niezawodność i ciągłość usług. Spełnienia tych wymagań nie zapewnią chaotyczne działania podmiotów, podejmowane ad hoc i realizowane w sposób rozproszony. Konieczna jest koordynacja działań i świadome podejmowanie decyzji. Oczywiste jest, że pandemia stanowi impuls przyspieszający rozwój niektórych narzędzi cyfrowych, wskazuje na konieczność zwiększenia aktywności w zakresie cyfryzacji administracji, kształcenia, usług itd. Niestety, prowadzenie działań w warunkach kryzysowych niesie wiele zagrożeń. Przyspieszeniu prac towarzyszą często działania chaotyczne, nie wszystkie instytucje i sami obywatele są w stanie w jednakowym tempie dostosować się do nowej sytuacji. Sytuacja kryzysowa nie powinna skłaniać do rezygnacji z dbałości o standardy i negatywnie wpływać na realizację strategii cyfryzacji, opracowywanej przed wybuchem pandemii. To ważny obowiązek wszystkich uczestników tego procesu.
Priorytety cyfryzacji, takie jak przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, rozwój kompetencji cyfrowych społeczeństwa, edukacja w zakresie cyberbezpieczeństwa, rozwój systemu certyfikacji usług i produktów cyfrowych pod względem bezpieczeństwa, międzysektorowa i międzynarodowa współpraca na rzecz bezpieczeństwa sieci i zasobów cyfrowych i ochrona społeczeństw przed dezinformacją i manipulacją, pozostają aktualne również w czasie kryzysu pandemicznego.
Podsumowując, przy projektowaniu cyfrowych rozwiązań, usprawniających pracę firmy czy instytucji w trakcie pandemii warto mieć na uwadze szerszy obraz. Narzędzia te powinny być naturalnie dostosowane do indywidualnych bieżących potrzeb, ale trzeba też myśleć o ich wykorzystaniu w przyszłości oraz o bezpieczeństwie teraz i w późniejszym okresie, a także o możliwości integracji ich ze środowiskiem innych usług cyfrowych w kraju. W internecie, nawet w okresie lockdownu, nic nie dzieje się w izolacji. A za kształt naszej wspólnej cyfrowej rzeczywistości odpowiadamy tak naprawdę my wszyscy.
Prof. dr hab. inż. Ewa Niewiadomska-Szynkiewicz, Zastępca Dyrektora NASK, Dyrektor ds. Naukowych
Tekst prof. dr hab. inż. Ewy Niewiadomskiej-Szynkiewicz, zastępcy dyrektora NASK został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2020” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2020”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
HUAWEI APP GALLERY - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
»» O roczniku „Polski Kompas 2020” i nagrodach Polskiego Kompasu czytaj tutaj:
Premiera rocznika Polski Kompas 2020
Nagrody Polskiego Kompasu przyznane
UWAGA OD REDAKCJI: wszystkie teksty zamieszczone w roczniku „Polski Kompas 2020” zostały przygotowane przez autorów i nadesłane do redakcji do 5 września 2020 roku
