W labiryncie postprawdy

Współczesny świat to chaos informacyjny, w którym nieustannie jesteśmy bombardowani wiadomościami, często niemającymi dla nas żadnej wartości

Funkcjonujemy w rzeczywistości, w której pozornie równoprawnie współistnieją przeciwstawne sądy i opinie. Dodatkową trudność stanowi zjawisko zwane „bańką filtrującą”, skutecznie utrudniające walkę z fejkami. Czy da się w ogóle nie przegrać tej gry już na starcie?

Fake news, czyli co?

Aby spróbować walczyć z fake newsami i nauczyć się funkcjonować w świecie postprawdy, musimy zacząć od zdefiniowania problemu, z którym się zmagamy. Czym w ogóle są fake newsy i jak możemy opisać słowo, które nagle stało się jednym z najpopularniejszych zjawisk w przestrzeni publicznej? Według dr. hab. Jacka Wasilewskiego z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego fake news to:

Informacje nieprawdziwe lub częściowo nieprawdziwe, które udają informacje autentyczne, tak aby realizować interes osoby, która je stworzyła. Ich celem może być zdezawuowanie przeciwnika politycznego czy jakiegoś produktu albo zwiększenie ruchu na stronie internetowej. To połączenie kłamstwa, czarnego PR i plotki, a czasem rozrywki”.

Nie sposób nie zauważyć (już na etapie definicji pojęcia), że bardzo częstym powodem obecności fake newsów w przestrzeni publicznej są kwestie związane z etyką komunikacji społecznej. Dlaczego zatem odróżniamy kłamstwo od fake newsa?

Oddajmy głos dr. Wasilewskiemu: „Ogólnie kłamstwo jest wtedy, gdy z intencją mówimy, że np. ktoś przyszedł, a nie przyszedł. W przypadku fake newsa mówimy o kłamstwie manipulacyjnym, takim, które ubiera się w formę newsa, udaje informację, która dotyczy sfery publicznej i często podszywa się pod jakieś źródła. To taki rodzaj przebieranki, coś więcej niż klasyczne kłamstwo. Taki fake news może występować nie tylko jako fałszywa strona internetowa. Może być fałszywym cytatem, który rozprzestrzenia się w social mediach. Takich cytatów nie sprawdzamy, bo ufamy naszym znajomym”.

Tu dochodzimy do kolejnej właściwości naszych czasów, w których większość informacji czerpiemy z mediów społecznościowych. Dla przykładu, w Stanach Zjednoczonych blisko 70 proc. internautów wiedzę o bieżących wydarzeniach czerpie bezpośrednio z mediów społecznościowych (p. raport Pew Research Center). Informacje znalezione w sieci bardzo często przyjmujemy bez analizowania ich prawdziwości, zwłaszcza jeśli są one zgodne z naszymi przekonaniami i światopoglądem. Nie analizujemy ani nie weryfikujemy faktów, bo ogrom informacji, które współcześnie do nas docierają, czynią tę weryfikację arcytrudną, jeśli nie wręcz niemożliwą.

Czytaj więcej: W labiryncie postprawdy, czyli jak wyjść z własnej bańki

Czytaj też: Są sposoby na fake newsy. Nie daj się oszukać!

Stop Przestępczości/KG