TYLKO U NAS
Edukacja finansowa – w trosce o bezpieczeństwo konsumentów
Ostatni rok utwierdził nas w przekonaniu, że w trosce o bezpieczeństwo konsumentów powinniśmy konsekwentnie podejmować działania w obszarze edukacji finansowej. Pandemia COVID-19 miała istotny wpływ na sytuację polskich gospodarstw domowych, ich płynność finansową oraz umiejętność radzenia sobie z domowym budżetem. Niepewny czas sprawił, że Polacy zaczęli postrzegać wiedzę ekonomiczną jako jedną z ważnych kompetencji istotnych przy podejmowaniu racjonalnych decyzji finansowych. Edukacja finansowa stała się jednym z kluczowych elementów wspierających ten proces i zapewniających bezpieczeństwo – piszą dr inż. Kazimierz Janiak prezes Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej oraz Ewa Kruk członek Zarządu Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej na łamach rocznika „Polski Kompas 2021”
W międzynarodowym badaniu OECD z 2020 r. określającym poziom kompetencji finansowych osób dorosłych Polska zajęła 8. miejsce na 26 badanych krajów i tym samym przesunęła się o 21 miejsc do przodu w porównaniu z 2015 r. Wydawałoby się więc, że Polacy mają coraz większą wiedzę i świadomość finansową.
Niestety stan ich oszczędności długoterminowych, wiedza w zakresie inwestowania, znajomość produktów inwestycyjnych, szacowanie i dywersyfikowanie ryzyka, „trzymanie gotówki w domu” oraz niska świadomość konieczności oszczędzania na emeryturę pozostawiają wiele do życzenia w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Potwierdzają to wyniki raportu „Długoterminowe oszczędzanie i inwestowanie Polaków oraz usługa doradcza. Klienci detaliczni oraz segment klientów średniozamożnych i zamożnych” opracowanego na zlecenie Programu Analityczno-Badawczego Fundacji Warszawski Instytutu Bankowości. Wnioski z raportu są w tej sytuacji przekonujące: „Edukacja finansowa jest kluczowym czynnikiem, który może stymulować skłonności do długoterminowego oszczędzania, a w konsekwencji do długoterminowego inwestowania. Oczywiście edukacja nie spowoduje sama w sobie zwiększenia skłonności inwestycyjnych, jednak jej brak uniemożliwi uzyskanie efektów wynikających z działania innych czynników”.
Interesujące również były zaprezentowane w tym roku w trakcie V Kongresu Edukacji Finansowej i Przedsiębiorczości wyniki badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków 2021”, wskazujące m.in. na to, że coraz więcej osób chce posiąść wiedzę z zakresu inwestowania i uważniej wczytuje się w umowy zawierane z instytucjami finansowymi przed ich podpisaniem. Rośnie również świadomość w zakresie uzupełnienia wiedzy z obszaru finansów i funkcjonowania gospodarki (57 proc.) oraz cyberbezpieczeństwa (53 proc.). Cyberbezpieczeństwo zdaniem Polaków – niezależnie od ich wieku i poziomu wykształcenia – wymaga obecnie największego uzupełnienia. Spowodowane jest to zapewne wzmożoną aktywnością wirtualną: zakupami, transakcjami finansowymi on-line i przeniesieniem części aktywności życiowej (nie tylko zawodowej) do cyberprzestrzeni. Wszyscy posiadacze kont mogli się przekonać, że instrumenty bezgotówkowe są wygodne i bezpieczne, ponieważ można ich używać z dowolnego miejsca i wymagają uwierzytelnienia. Dzięki nim, z uwagi na wykonywanie pracy zdalnej, czasowe zamknięcia w domach czy ograniczone możliwości poruszania się poza miejscem zamieszkania, klienci mogli bez przeszkód realizować bieżące płatności, a także dokonywać zakupów w sklepach internetowych. Na zmiany wykorzystania gotówki w e-commerce wpływ miały również same sklepy i punkty handlowe, które w okresie pandemii zaczęły rezygnować z płatności gotówkowych. Duże sieci zachęcały do korzystania z aplikacji mobilnych ułatwiających płatności i dokonywania transakcji z dowolnego miejsca. Powyższe działania z pewnością wymagają odpowiedniej świadomości oraz edukacji cyfrowej, bo poza wygodą zdarza się coraz więcej zagrożeń ze strony oszustów wykorzystujących niewiedzę i naiwność, zwłaszcza osób starszych. Problem zagrożeń został zauważony przez Komisję Nadzoru Finansowego, która w lutym 2021 r. zwróciła się do sektora bankowego, informując o rosnącym zagrożeniu cyberprzestępczością wobec konsumentów, którzy wskutek tego typu oszustw niejednokrotnie tracili oszczędności życia. Działo się tak mimo prowadzenia licznych kampanii edukacyjnych w tym obszarze. KNF wskazywała potrzebę stosowania zasady „security first”, która miała wzmacniać bezpieczeństwo transakcji klientów. Oznaczało to wdrożenie w systemie transakcyjnym instytucji finansowych takiej funkcjonalności, dzięki której klient miał możliwość ustawienia potwierdzenia silnym uwierzytelnieniem każdej płatności. Ponadto Komisja wskazywała rodzaje zagrożeń obejmujących różnorodne działania socjotechniczne, realizowane przez wszystkie możliwe kanały komunikacji zdalnej. Organ nadzoru oczekuje od instytucji finansowych wzmocnienia wspólnych działań w zakresie budowania świadomości finansowej na temat cyberzagrożeń. Takie podejście jest całkowicie uzasadnione z uwagi na dane z policyjnych statystyk, wskazujące, że liczba przestępstw dotyczących cyberbezpieczeństwa ciągle rośnie. W 2020 r. wyniosła prawie 55 tys. i w porównaniu z rokiem 2016 wzrosła o ponad połowę. Dynamiczny rozwój technologiczny oraz coraz szersze wykorzystywanie różnych kanałów komunikacji zdalnej przez konsumentów generuje nowe zagadnienia z obszaru edukacji finansowej i potwierdza konieczność uczenia się przez całe życie. Polacy zauważają konieczność wdrożenia obowiązkowych zajęć z edukacji finansowej i oczekują, że to szkoła oraz nauczyciele przyjmą rolę przewodnią w przekazywaniu wiedzy ekonomicznej przy wsparciu rodziców i instytucji finansowych. Wciąż najpopularniejszymi źródłami wiedzy dla Polaków są internet oraz banki i inne instytucje finansowe. O ile te ostatnie gwarantują należytą jakość informacji i kampanii o charakterze edukacyjnym, o tyle już w internecie wiedza ta nie zawsze jest aktualna i rzetelna. Niestety nie każdy konsument potrafi krytycznie ocenić jakość tych informacji.
Wyniki aktualnych badań i raportów powinny skłonić interesariuszy reprezentujących różne podmioty oraz środowiska – prywatne, publiczne, rządowe i pozarządowe – do podejmowania wspólnych działań na rzecz propagowania edukacji finansowej w celu zwiększenia bezpieczeństwa konsumentów. Do tej pory działania te miały charakter rozproszony i choć często charakteryzowała je wysoka jakość merytoryczna, to jednak trudno tu było mówić o ogólnopolskim planie długoterminowym z wytyczonymi kierunkami i wskazaniem szerokiej grupy jego odbiorców. Warto więc zaznaczyć, że na horyzoncie pojawiła się wielka szansa. Komisja Europejska zaakceptowała wniosek Ministerstwa Finansów złożony w ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego dotyczący wsparcia w zakresie opracowania Krajowej Strategii Edukacji Finansowej. Miejmy nadzieję, że ten projekt rozpocznie okres wzmocnienia kompetencji finansowych i tym samym przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa konsumentów w Polsce. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza i rozwój technologiczny to wyzwania, z którymi trzeba będzie się zmierzyć, a edukacja finansowa na pewno odegra tu istotną rolę.
Dr inż. Kazimierz Janiak prezes Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej Ewa Kruk członek Zarządu Stowarzyszenia Krzewienia Edukacji Finansowej
Tekst prezesa SKEF został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2021” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2021”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
HUAWEI APP GALLERY - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
UWAGA OD REDAKCJI: wszystkie teksty zamieszczone w roczniku „Polski Kompas 2021” zostały przygotowane przez autorów i nadesłane do redakcji do 2 września 2021 roku
