TYLKO U NAS
Rynek kapitałowy jako czynnik stymulujący rozwój w trakcie spowolnienia gospodarczego
Motorem zmian i czynnikiem stymulującym gospodarkę w czasie spowolnienia będą innowacje, technologia i zielona transformacja – uważają eksperci. Inwestycje w te obszary mogą przyspieszyć odbicie po kryzysie i zbudować przewagę konkurencyjną gospodarki. A rynek kapitałowy jest doskonałym źródłem finansowania rozwoju krajowych najbardziej dynamicznych i innowacyjnych przedsiębiorstw – ocenia Waldemar Markiewicz, prezes Izby Domów Maklerskich w tekście na łamach rocznika „Polski Kompas 2022”
Perspektywy gospodarcze na świecie i w Polsce od początku 2022 r. wyraźnie się pogorszyły, co jest wynikiem pojawienia się kilku negatywnych czynników, takich jak wojna w Ukrainie, która przyspieszyła wzrost cen surowców energetycznych i żywności, pogłębiła występujące już w związku z pandemią zaburzenia w globalnych łańcuchach dostaw i handlu, powodując problemy z zaopatrzeniem i niedobory materiałów oraz komponentów do produkcji. To wszystko przełożyło się na wzrost inflacji i pogorszenie nastrojów w gospodarce. Strategiczna rola rynku kapitałowego Co w takiej sytuacji może zrobić rynek kapitałowy, jaka jest jego rola w obecnej rzeczywistości gospodarczej? Motorem zmian i czynnikiem stymulującym gospodarkę w czasie spowolnienia będą innowacje, technologia i zielona transformacja – uważają eksperci. Inwestycje w te obszary mogą przyspieszyć odbicie po kryzysie i zbudować przewagę konkurencyjną gospodarki. A rynek kapitałowy jest doskonałym źródłem finansowania rozwoju krajowych najbardziej dynamicznych i innowacyjnych przedsiębiorstw, co jest głównym warunkiem wzrostu produktywności gospodarki i jej konkurencyjności. W czasach spowolnienia gospodarczego banki ograniczają kredytowanie przedsięwzięć, głównie ze względu na problemy z pogarszającą się jakością portfeli kredytowych i z wyższymi kosztami ryzyka. Pomoc banków w spłacie kredytów hipotecznych w polskich złotych, tzw. wakacje kredytowe, również zmniejszają zdolność banków do finansowania potrzeb rozwojowych polskich firm. W takiej sytuacji to właśnie rynek kapitałowy może odegrać pozytywną rolę w ograniczaniu skutków kryzysu, dostarczając kapitał do polskich przedsiębiorstw w miejsce lub jako uzupełnienie finansowania bankowego. W okresie spowolnienia gospodarczego tym bardziej zasadne jest wspieranie rynku kapitałowego. Dziś jeszcze bardziej istotne są wszystkie te aktywności, które rozwijają fundamentalną rolę rynku kapitałowego i giełdy jako miejsca pozyskiwania kapitału przez krajowe przedsiębiorstwa na potrzeby inwestycji.
W Polsce rola rynku kapitałowego w finansowaniu gospodarki, pomimo sukcesów ostatnich trzydziestu lat, wciąż jest mała w porównaniu z krajami wyżej rozwiniętymi. Kapitalizacja krajowych spółek notowanych na GPW do wartości krajowego rocznego PKB w Polsce wynosi 26–27 proc., dużo poniżej średniej gospodarek UE, gdzie wynosi ok. 55 proc., i zdecydowanie poniżej takich krajów jak np. Wielka Brytania (100 proc.) czy Francja (85 proc.). Co więcej, wartość ta nie zmieniła się znacząco od ponad dziesięciu lat.
Wartość aktywów zgromadzonych w funduszach zbiorowego oszczędzania, czyli TFI, jest również bardzo niska w stosunku do PKB i w porównaniu z innymi krajami. W Polsce wynosi ona ok. 12 proc., podczas gdy w Europie ponad 60 proc. Aktywa funduszy emerytalnych są również wielokrotnie mniejsze w porównaniu z oszczędnościami zgromadzonymi w innych krajach. W Polsce wynoszą zaledwie 8 proc., dla porównania: w Wielkiej Brytanii to 127 proc., w USA 97 proc., w Danii 58 proc., a w Chorwacji 35 proc.
Jeśli chcemy mówić o większym oddziaływaniu rynku kapitałowego na gospodarkę, to te wskaźniki muszą być znacznie większe. I tu widzimy ogromną rolę wszystkich interesariuszy rynku, takich jak Grupa Kapitałowa GPW w Warszawie, organizacji branżowych, przedstawicieli instytucji publicznych i rządowych. Rolę we wspieraniu projektów i programów, które zwiększają zaufanie do rynku i budują krajową bazę kapitału dostępnego dla polskich najbardziej dynamicznych i innowacyjnych firm.
Podatkowe zachęty, by kumulować kapitał
Rynek rozwija się tam, gdzie jest kapitał. Dla rozwoju rynku ważne jest, aby więcej oszczędności Polaków była lokowanych na rynku kapitałowym niż na kontach bankowych. Obecna struktura oszczędności Polaków, z ponad 60-procentowym udziałem gotówki i depozytów w bankach, jest niekorzystna zarówno dla gospodarki, jak i samych oszczędzających, którzy w małym stopniu uczestniczą we wzroście wartości polskich firm. Jednym z najskuteczniejszych narzędzi stymulujących konwersję oszczędności w kapitał dostępny na rynku kapitałowym są zachęty podatkowe do inwestowania. W przypadku polskim byłoby to zniesienie podatku od zysków kapitałowych na rynku regulowanym (tzw. podatku Belki). Obecnie opodatkowanie zysków z inwestycji w firmy notowane na giełdzie jest takie samo jak z przychodów z bezpiecznych lokat bankowych. A przecież inwestycje w firmy obarczone są nieporównywalnie większym ryzykiem niż lokaty bankowe. Potrzebna jest więc polityka gospodarcza, która zachęca społeczeństwo do inwestycji, dla dobra polskich firm i społeczeństwa. W tym kontekście pojawiła się ostatnio dyskusja, m.in. Rzecznika Praw Obywatelskich, który podnosił zasadność tego podatku. To dobry kierunek zmian.
Kolejnym ważnym krokiem wspierającym rozwój krajowego rynku kapitałowego są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK). Środki zgromadzone w funduszach emerytalnych to bardzo ważne źródło podaży krajowego kapitału. Jest to szczególnie istotne w Polsce, bowiem u podłoża sukcesu GPW w Warszawie były oszczędności Polaków zgromadzone w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE), które od paru lat są stopniowo wygaszane na rzecz PPK, które mają je zastąpić. Dlatego wielkim wyzwaniem jest sformułowanie takiego rozwiązania dla OFE, które umożliwi odbudowę zaufania do sponsorowanych przez państwo programów oszczędnościowych, co jest warunkiem dalszego rozwoju PPK. Oszczędności zgromadzone w OFE były przez kilkanaście lat głównym motorem rozwoju polskiego rynku kapitałowego. Pełnią one wciąż istotną rolę w strukturach właścicielskich wielu spółek na GPW, w blisko pięćdziesięciu spółkach udział ten przekracza 25 proc., a w siedmiu spółkach przekracza 50 proc. W rękach OFE jest ok. 40 proc. znajdujących się w wolnym obrocie (tzw. free float) akcji spółek na GPW. Aktywa OFE to nadal dwadzieścia razy więcej niż środki zgromadzone na dzisiaj w PPK.
Dla atrakcyjności polskiego rynku kapitałowego w momencie odbudowy globalnej aktywności gospodarczej po kryzysie zasadnicze znaczenie ma integracja mierników ESG (środowisko, społeczeństwo, zarządzanie) do systemu finansowego. W europejskim i światowym kontekście kwestie zrównoważonego rozwoju gospodarczo-społecznego, takie jak różnorodność, integracja społeczna czy etyka zarządzania w biznesie, stają się fundamentalne dla konkurencyjności rynku. Także w Unii Europejskiej zrównoważony rozwój i „zazielenienie” gospodarek pozostaje strategicznym priorytetem – tym istotniejszym w kontekście kryzysu paliwowego. Obecne działania są ukierunkowane na uczynienie unijnych przedsiębiorstw globalnymi liderami zrównoważonych finansów. Warto, aby Polska również była liderem tych zmian.
Waldemar Markiewicz, prezes Izby Domów Maklerskich
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2022” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2022”:
