Drogie złoto ratuje rosyjską gospodarkę

Drogie złoto pomaga Rosji utrzymać gospodarkę na powierzchni. Rekordowe ceny kruszcu są dla niej jak kroplówka. Rosja czerpie garściami ze swoich kopalń na Syberii, zarabia krocie dzięki złotonośnym złożom przejętym w Afryce.

Rosja to globalny gracz na rynku złota. Jest drugim, po Chinach, jego producentem, większym niż Australia, Kanada i Stany Zjednoczone. Według danych Światowej Rady Złota, w 2023 roku, kiedy trwała wojna z Ukrainą, Rosja wydobyła 321,8 ton złota, 56,4 tony mniej niż Chiny, i o prawie 30 ton więcej niż trzecia na liście Australia. Wydobycie w Kanadzie wyniosło 191,9 ton, a w Stanach Zjednoczonych – 166,7 ton.

Kopalnie na Syberii i w Afryce

Rosyjskie kopalnie złota należą do największych na świecie. Złoże Olimpiada w Kraju Krasnojarskim na Syberii Wschodniej zajmuje trzecią pozycję, z wydobyciem około 43 tony rocznie (pierwsze należy do Nevada Gold Mine, a drugie do  kopalni złota w Muruntau na uzbeckiej pustyni Qizilqum). Zasoby złotodajnego złoża Natałka, w dolinie rzeki Omczag, szacuje się na ok. 34 mln uncji (964 tony), ale drugie tyle może kryć się w niezbadanej jeszcze jego części. Złoża w Kraju Chabarowskim są olbrzymim źródłem nie tylko złota, ale także platyny.

Kopalnie na Syberii to nie jedyne złote zasoby Rosji. Wielkie zyski Moskwa czerpie również ze złóż przejętych przez rosyjskie kompanie w Sudanie, w Mali, w Republice Środkowoafrykańskiej, gdzie Rosjanie otrzymali wyłączne prawa do największej kopalni złota w kraju, Ndassima.

Sankcje niestraszne

Rosjanie dobrze sobie radzą na tym rynku, mimo międzynarodowych sankcji nałożonych na ten kraj. Afrykańskie złoto traci swoją rosyjską metryczkę w tranzycie przez niewielkie kraje trudniące się pośrednictwem, po czym trafia albo do Rosji, albo bezpośrednio na zagraniczne rynki. Kreml wypracował też sposoby obchodzenia restrykcji przy zakupie sprzętu górniczego, niezbędnego przy wydobyciu złota.

Dla Moskwy rosnące ceny złota nie są przeszkodą w prowadzeniu interesów, ale okazją do zysku. W poniedziałek jego kurs sięgnął 2900 dol. za uncję (11 740 zł), co oznacza, że pobił kolejny historyczny rekord. Jedną z przyczyn rajdu notowań okazało się zamrożenie rosyjskich aktywów przez Stany Zjednoczone i ich sojuszników i wykluczenie Moskwy z systemu płatności SWIFT po napaści na Ukrainę. Broń wyciągnięta przez Zachód okazała się sygnałem ostrzegawczym dla wielu krajów, zwłaszcza posiadających napięte stosunki z USA, które postanowiły w szybkim tempie zdywersyfikować swoje rezerwy i zwiększyć własne zasoby w złocie jako aktywa niezależnego od strony trzeciej.

Tajne złoto i diamenty

Złoto stało się strategicznym instrumentem dla rosyjskiej gospodarki po wprowadzeniu sankcji po inwazji na Ukrainę. Rand Europe, globalny think tank zajmujący się polityką, niedawno opublikował badania dotyczące wykorzystania złota przez Kreml w czasie wojny, zlecone przez Dyrekcję Sankcji w brytyjskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych (Gold Rush: How Russia is using gold in wartime). Według raportu, udział złota w rezerwach walutowych Rosji wynosił pod koniec 2023 roku 26 proc., najwięcej z krajów BICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa), a wielkość jego rezerw w złocie była mniejsza tylko od USA, Niemiec, Włoch i Francji.

Złoto sposobem na dedolaryzację”

Analitycy Rand Europe stwierdzili, że złoto jest centralnym punktem międzynarodowej kampanii Rosji na rzecz „dedolaryzacji” i odgrywa ważną rolę w wojennych stosunkach handlowych Rosji, szczególnie jako środek płatniczy. W ciągu ostatniej dekady Rosja stała się najważniejszym nabywcą złota na świecie. Ponadto nieujawnioną – i prawdopodobnie znaczną – ilość złota i kamieni szlachetnych posiada w drugim magazynie znanym jako Państwowy Fundusz Metali i Kamieni Szlachetnych (Gosfund). Od czasu inwazji na Ukrainę Rosja regularnie dodawała złoto do Gosfund, które może być używane według uznania władzy wykonawczej.

Złote ambicje

Przed inwazją na Ukrainę Rosja przelała wszystkie zasoby Narodowego Funduszu Dobrobytu na juany (60 proc.) i złoto (40 proc.). Oceniając z perspektywy czasu, wynikało to z tego, że Rosja przygotowywała się na zwiększoną presję ekonomiczną ze strony Zachodu. Podczas wojny Rosja wykorzystywała te fundusze do wsparcia budżetu.

Rosja zamierza stać się światowym producentem złota numer jeden, ale są oznaki, że krajowa produkcja spada – twierdzi Rand Europe. Rosyjskie interesy mają również znaczne udziały w przemyśle wydobywczym kruszcu w kilku krajach byłego Związku Radzieckiego i Afryce. Złoto jest najważniejszym metalem generującym dochody w Rosji, ale nie jest i nie stanie się substytutem eksportu ropy naftowej.

Uzależnieni od Chin

Czy zachodnia presja ekonomiczna miała wpływ na rosyjski przemysł wydobycia złota? Eksperci Rand Europe twierdzą, że Zachodni inwestorzy niemal całkowicie opuścili ten sektor, a struktura własnościowa niektórych największych firm uległa zmianie. Mniej zmian zaszło w rafineriach złota, gdzie własność państwowa jest bardziej powszechna. Rosyjski przemysł wydobywczy był w znacznym stopniu zależny od zachodniego sprzętu i usług. Producenci złota starają się odbudować swoje łańcuchy dostaw, przy coraz większym uzależnieniu od Chin.

Z raportu wynika, że Rosja spodziewała się zachodnich sankcji, i dlatego przeszacowała swoje rezerwy m.in. na złoto. Cytowany przez Money Metal „Kyiv Independent” twierdzi, że Rosja nadal wymienia złoto na inne waluty, w tym dolary i euro. Kraj ten używał również złota bezpośrednio do zakupów. „Nie ma wątpliwości, że Rosja już używa złota do płacenia za towary, których nie może nabyć w sposób konwencjonalny, lub za transakcje, których chce ukryć”. Portal powołuje się na dochodzenie w trybie open source przeprowadzone przez Sayari – firmę zajmującą się analizą łańcucha dostaw w zarządzaniu ryzykiem, które ujawniło, że nieobjęte sankcjami banki handlowały złotem za gotówkę w Turcji. „Rosja zapłaciła również częściowo irańskiemu producentowi dronów Sahara Thunder złotem za 6 tys. dronów Shahed i powiązany sprzęt”.

Rosyjski przemysł naftowy pozostanie głównym źródłem dochodów z rosyjskich zasobów naturalnych, lecz nie można lekceważyć znaczenia złota, którego rola w czasie wojny z Ukrainą wyraźnie wzrosła.

Stanisław Koczot

Rosyjskie kopalnie złota należą do największych na świecie.