NFOŚiGW finansuje dokumentację polskich jaskiń
Opis 1063 jaskiń z obszaru Karpat, Tatrzańskiego Parku Narodowego i Wyżyny Olkuskiej zawiera sześć kolejnych tomów inwentarza jaskiń Polski. Nowa edycja została opracowana na zlecenie Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Projekt kosztował 1,28 mln zł. Efekty prac można obejrzeć także na stronie: http://jaskinie.pgi.gov.pl, gdzie udokumentowanych jest już ponad cztery tysiące jaskiń i podobnych obiektów przyrodniczych w Polsce.
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi (PTPNoZ) wydał w pierwszym półroczu 2016 r. na zlecenie Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego 6 kolejnych tomów inwentarza jaskiń Polski. Zawierają one dokumentacje 1063 jaskiń z obszaru Karpat (jaskinie Pogórza Śląskiego i Beskidu Śląskiego, Pogórza Wielickiego, Beskidu Małego, Beskidu Makowskiego, Beskidu Żywieckiego, Kotliny Żywieckiej, Gorców, Pogórza Wiśnickiego, Pogórza Rożnowskiego, Pogórza Ciężkowickiego, Beskidu Wyspowego, Beskidu Sądeckiego, Pogórza Strzyżowskiego, Beskidu Niskiego, Pogórza Dynowskiego, Gór Sanocko-Turczańskich, Bieszczadów), Tatrzańskiego Parku Narodowego i Wyżyny Olkuskiej (jaskinie okolic Krzeszowic i okolic Olkusza). Tym samym liczba tomów inwentarza wzrosła do 32.
Edycja została opracowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – zgodnie z umową dotacji pod nazwą Opracowanie nowych dokumentacji jaskiń polskich wraz z wprowadzeniem ich do podsystemu CBDG „Jaskinie polskie” aktualizacji danych o jaskiniach znajdujących się w tym podsystemie, a także modernizacja aplikacji internetowej, zawartą pomiędzy NFOŚiGW, a Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym. Prace inwentaryzacyjne i wydawnicze były realizowane w latach 2013-2016; a umowa opiewała na kwotę 1,28 mln zł.
Inwentaryzacja jaskiń ma zasięg ogólnopolski i jest realizowana od lat 70. XX wieku. W ramach działalności PTPNoZ prowadzi ją dr Jerzy Grodzicki we współpracy z taternikami jaskiniowymi z polskich klubów speleologicznych. W latach 2008-2011 – w wyniku połączenia sił, wiedzy i środków PTPNoZ oraz PIG-PIB – w Centralnej Bazie Danych Geologicznych utworzono podsystem Jaskinie Polski wraz z internetową aplikacją do prezentacji danych o tych obiektach. Prace te były również finansowane przez Narodowy Fundusz. Umowa dotacji pod nazwą Opracowanie dokumentacji geologiczno-przyrodniczych jaskiń w Polsce wraz z bazą danych opiewała na kwotę 790 tys. zł.
Serwis internetowy Jaskinie Polski stanowi dziś źródło udokumentowanej wiedzy o 4146 jaskiniach i podobnych obiektach przyrodniczych w Polsce. Prezentuje zestandaryzowane dane lokalizacyjne, bibliograficzne, przyrodnicze (geologia, hydrologia, biologia, archeologia, klimatologia i ochrona środowiska), opisowe (historia badań, eksploracji i dokumentowania) oraz załączniki graficzne (plany, przekroje i zdjęcia) według stanu wiedzy na rok, w którym je opracowano lub zaktualizowano.
Inwentarz jaskiń Polski, zarówno w postaci książkowej, jak i internetowej, służy realizacji gminnych, regionalnych oraz ogólnopolskich programów ochrony przyrody i środowiska, a szczególnie obszarów prawnie chronionych. Wpisuje się w program monitorowania terenów potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi (oznaczono jaskinie znajdujące się w obrębie osuwisk) oraz uzupełnia dane o najcenniejszych obiektach przyrody nieożywionej w Polsce, które są zawarte w odrębnym serwisie – Geostanowiska.
Internetowy (ogólnodostępny) serwis informacyjny Jaskinie Polski stanowi najbardziej aktualne kompendium udokumentowanej wiedzy o tych obiektach przyrodniczych oraz jest źródłem referencyjnych danych przestrzennych. Stanowi też materiał wyjściowy do badań naukowych, działalności dydaktycznej, turystycznej i sportowej.
Partię danych inwentaryzacyjnych (6 tomów po 500 egzemplarzy) opracowanych w latach 2013 – 2016 w postaci książkowej przekazano – zgodnie z ustaleniami umowy – samorządom, uczelniom, instytutom, a także organizacjom sportowym i turystycznym oraz innym jednostkom podejmującym działania w tych obszarach wiedzy. Można z nich skorzystać m.in. w Bibliotece Narodowej, Bibliotece Naukowej PIG – PIB, bibliotekach oddziałów Instytutu, a także w Wydziale Geologii i Górnictwa NFOŚiGW.
Wszystkie opublikowane informacje zgromadzone w Centralnej Bazie Danych Geologicznych (CBDG) i są udostępniane w Internecie pod adresem http://jaskinie.pgi.gov.pl.
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy oraz Polskie Towarzystwo Nauk o Ziemi przewidują kontynuację prac inwentaryzacyjnych i wydawniczych dla polskich jaskiń. Ich zakres tematyczny zostanie określony w przygotowywanym na lata 2017-2018 planem wydawniczym i skonkretyzowany w kolejnej umowie z NFOŚiGW.
