W trosce o jakość polskich wód

Stan jakości wód i zasobów wodnych wpływa bezpośrednio na warunki środowiska przyrodniczego, na nasze zdrowie oraz oczywiście koszt dostępu do wody, czyli cenę jej uzdatniania do wymaganego poziomu czystości. Lata PRL to okres wielkich zaniedbań. Jednak 30 lat działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a przede wszystkim przyspieszenie w ostatnich trzech latach, pozwala zauważyć, że stan środowiska wodnego w Polsce ulega systematycznej poprawie.

W Polsce, jeśli chodzi o wodę, „nie przelewa się”. Nasze zasoby wodne, czyli zbiorniki wód powierzchniowych i podziemnych, są małe. Wpływają na to niekorzystne warunki klimatyczne i hydrologiczne. W efekcie wskutek różnych czynników nasz kraj, chociaż można to uznać za nieprawdopodobne, jest zagrożony deficytem wody. Obecnie w Polsce na jednego mieszkańca przypada ok. 1,6 tys. m3/rok wody, podczas gdy na jednego mieszkańca Europy przypada średnio w ciągu roku ok. 4,5 tys. m3. Zasoby wodne Polski cechują się dużą zmiennością sezonową i nierównomiernością rozmieszczenia terytorialnego. Woda, która jest naszym dobrem narodowym, jest bardzo potrzebna – w gospodarstwach domowych, przemyśle, rolnictwie i gospodarce komunalnej.

Ważna jest nie tylko ilość, lecz również jakość dostępnej nam wody. Niestety ciągle jeszcze jest ona zanieczyszczona mechanicznie, bakteriologicznie i fizykochemicznie. To konsekwencje zrzutów ścieków komunalnych oraz przemysłowych, a także wypłukiwania nawozów sztucznych z gleby. Nie bez przyczyny w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju kierunki interwencji związane ze środowiskiem obejmują m.in. zwiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych i osiągnięcie wysokiej jakości wód.

Analiza danych monitoringowych gromadzonych w ramach państwowego monitoringu środowiska, koordynowanego przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wskazuje, że stan środowiska wodnego w Polsce ulega systematycznej poprawie. Notowane zmniejszenie presji na środowisko jest wynikiem prowadzonych przez ostatnie lata szeroko zakrojonych działań inwestycyjnych głównie w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Podstawowym wsparciem finansowym zadań, które są realizowane w ramach KPOŚK, były działania NFOŚiGW.

Wdrażanie projektów ochrony wód oraz gospodarki wodnej stanowi jeden z kluczowych obszarów działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Od prawie 30 lat funkcjonowania tej instytucji przedsięwzięcia, które są dofinansowywane ze środków krajowych i unijnych (ISPA, Fundusz Spójności), przyczyniają się do wypełniania przez Polskę standardów określonych w Dyrektywie Rady 91/271/ EWG, dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych.

Efektami realizowanych przy wsparciu NFOŚiGW w latach 1989–2018 projektów w obszarze gospodarki wodno- -ściekowej są budowa lub modernizacja ponad 1,6 tys. oczyszczalni ścieków oraz budowa lub modernizacja ponad 83 tys. km kanalizacji. Dofinasowanie (ze środków unijnych i krajowych) wyniosło 33,6 mld zł, przy łącznej wartości projektów wynoszącej prawie 87 mld zł.

Wciąż jednak – mimo wytężonych działań – jakość wód nie jest wystarczająco dobra. Nadal istnieje potrzeba budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, rozbudowy sieci kanalizacyjnych oraz instalacji do przetwarzania osadów ściekowych (odpadów powstających w trakcie procesów biologicznego oczyszczania ścieków) do ich dalszego zagospodarowania, np. wykorzystania w rolnictwie.

W bieżącym okresie programowania NFOŚiGW jest Instytucją Wdrażającą (IW) dla działania 2.3. „Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach” Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” (POIiŚ 2014–2020). Celem tego działania jest zwiększenie liczby ludności korzystającej z ulepszonego systemu oczyszczania ścieków komunalnych, zapewniającego wyższe i skuteczniejsze usuwanie biogenów. Zostanie to osiągnięte dzięki dokończeniu budowy systemów gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracjach. Realizacja działania pozwoli tym samym na wypełnienie zobowiązań akcesyjnych w zakresie gospodarki ściekowej oraz przyczyni się do ochrony i zachowania stanu ekologicznego wód Bałtyku, a także do zapobiegania zanieczyszczaniu wód powierzchniowych w Polsce. NFOŚiGW rozpatrzył w trzech naborach konkursowych 505 wniosków. Do końca 2018 r. w działaniu 2.3 zawarto z samorządami/przedsiębiorstwami wodno-kanalizacyjnymi 357 umów przy dofinasowaniu środkami Funduszu Spójności w wysokości ponad 9,8 mld zł. Łączna wartość projektów, które są realizowane w ramach tych umów, wyniosła 15,4 mld zł. W wyniku realizacji projektów zostanie wybudowanych lub zmodernizowanych 208 komunalnych oczyszczalni ścieków i 5,2 tys. km sieci kanalizacyjnej, a 130 oczyszczalni uzyska wsparcie w zakresie przeróbki bądź zagospodarowania osadów ściekowych. Dla wnioskodawców i beneficjentów działania 2.3 NFOŚiGW zorganizował 20 szkoleń, w których uczestniczyło prawie 2,3 tys. osób. Troszcząc się o sprawne i skuteczne realizowanie obowiązków Instytucji Wdrażającej, NFOŚiGW zapewnił beneficjentom środków zagranicznych w działaniu 2.3 uzupełniający wkład własny w formie pożyczki.

Beneficjentem największego projektu w ramach działania 2.3 POIiŚ „Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach” jest Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie S.A. Projekt „Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków w Warszawie – Faza VI” stanowi kontynuację działań inwestycyjnych realizowanych przez spółkę. Zadanie, o całkowitej wartości 1,2 mld zł, zostanie wsparte kwotą unijnej dotacji 637,5 mln zł. Będzie realizowane na terenie Warszawy, Pruszkowa i Serocka. Dzięki temu powstanie 30 km kanalizacji sanitarnej, 23 km sieci wodociągowej, zmodernizowane zostaną dwie oczyszczalnie ścieków (Czajka i Południe) m.in. w zakresie gospodarki osadowej, oraz stacja uzdatniania wody w Wieliszewie. Rozbudowany będzie także inteligentny system zarządzania kanalizacją i zostanie zakupionych 14 pojazdów specjalistycznych. Optymalizacja działania systemu gospodarki wodno- -ściekowej w Warszawie i okolicach jest największą inwestycją środowiskową w Europie Środkowo-Wschodniej. Łączna kwota przedsięwzięcia przekroczyła już 7,4 mld zł. W sumie, na sześć faz projektu, warszawskie MPWiK otrzyma za pośrednictwem NFOŚiGW ok. 3,3 mld zł dotacji.