Na czym polega patriotyzm?

Patriotyzm to nic innego jak służba ojczyźnie, pewna postawa w osobistym życiu człowieka, który utożsamia się z daną wspólnotą kulturową, z własnym narodem; chęć pracy dla kraju na wszelkich możliwych płaszczyznach jego funkcjonowania.

Patriotyzm nie polega więc na deklaratywnym miłowaniu ojczyzny, lecz praktycznym zaangażowaniu w pielęgnowanie tradycji czy kultury narodowej, historii, języka, uczestniczeniu w budowie więzi społecznych, wspólnoty narodowej czy potencjału gospodarczego państwa.

Patriotyzm to więc nie tylko obchodzone kolejne rocznice walk, męczeństwa, zmagań o niepodległą i suwerenną ojczyznę czy upamiętnianie wzniośle pięknej poświęcenia służby Polsce przez minione pokolenia. Patriotyzm to przede wszystkim nasze codzienne, praktyczne wybory. Warto więc spróbować zdefiniować na czym on polega.

Nie jest to bynajmniej wcale proste, ponieważ patriotyzm praktyczny można realizować w różnych obszarach każdego dnia, tak w życiu rodzinnym, jak zawodowym czy społecznym. Skoncentrujemy się więc w tym miejscu na kluczowej funkcji, która towarzyszy człowiekowi w życiu codziennym. Na zakupach konsumpcyjnych, które pociągają ze sobą (w przeliczeniu na osobę) największą sumę wydatków (ok. 20%) realizowanych przez ludzi. Na patriotyzmie konsumenckim. Czym więc on jest i w jaki sposób poprzez (codzienne) zakupy możemy realizować postawę patriotyczną?

Patriotyzm konsumencki to nic innego, jak postawa obecna w podejściu zakupowym konsumentów, która polega na nabywaniu rodzimych towarów, wyrobów, owoców i warzyw czy serów, co przekłada się w sposób bezpośredni na rozwój krajowych przedsiębiorstw, pozyskiwanie środków na inwestycje, tworzenie nowych miejsc pracy, ale też zwiększenie wpływów podatkowych do budżetu państwa. Świadome wybory produktów i usług wspierają rodzimą gospodarkę, a indywidualne decyzje konsumentów przyczyniają się do wzrostu zamożności danego społeczeństwa. Patriotyzmu konsumenckiego nie należy mylić z patriotyzmem gospodarczym.

Pod tym drugim pojęciem kryją się działania, których istotę stanowi wspieranie państwa przez sektor publiczny czy przedsiębiorców. Będzie nim tworzenie podstaw do rozwoju rodzimych przedsiębiorstw czy ich promocja poza granicami kraju, a także kreowanie warunków do współpracy między rodzimymi kooperantami bądź też płacenie przez przedsiębiorców podatków we własnym kraju. Wszystkie te rzeczy wywierają ważny wpływ na budowę pozycji ekonomicznej państwa.

Pojęcie patriotyzmu konsumenckiego oraz patriotyzmu gospodarczego składają się na patriotyzm ekonomiczny rozumiany jako współpraca instytucji i podmiotów, które mając własne, często rozbieżne interesy, poprzez współdziałanie, osiągają jednak rozległe korzyści, przynosząc je równolegle całemu krajowi.

Patriotyzm ekonomiczny stanowi dziś jeden z ważniejszych elementów rozwoju dojrzałych gospodarek narodowych czy społeczeństw. Jest trendem, który w coraz bardziej wyraźny sposób zaznacza się w świecie – świadomi konsumenci kierują się w swych decyzjach zakupowych, obok kwestii ekonomicznych, również wartościami stojącymi za nabywaną usługą lub produktem, natomiast administracja państwa stara się tworzyć warunki do rozwoju krajowej przedsiębiorczości, która z kolei wspiera własne państwo. Tak rozumiany patriotyzm charakteryzuje również polityków, którzy w swej działalności publicznej kierują się interesem narodowym.

Kapitał stanowi kluczowy element rozwoju gospodarki. Decyzje ekonomiczne instytucji, przedsiębiorstw czy indywidualnych konsumentów, uwzględniające interes Polski, mają więc istotne znaczenie. To od nich zależy jaka część kapitału pozostanie w Polsce lub trafi poza granice kraju. W przypadku produktów wytwarzanych w Polsce przez rodzime przedsiębiorstwa – pieniądze zostają w kraju, firmy osiągają większe zyski, rosną pensje pracownicze, pojawiają się środki na inwestycje, czyli w konsekwencji wzrasta potencjał umożliwiający ekspansję tak na rynku krajowym, jak międzynarodowym. Kupując polskie produkty w polskich sklepach, nabywając polską zdrową żywność, korzystając z usług polskich przedsiębiorców, mamy osobisty wpływ na rozwój polskiej gospodarki, rodzimego rolnictwa czy ochronę miejsc pracy. Realizujemy też postawę patriotyczną w praktyce.

Ważną funkcją pozostaje więc uświadamianie roli jaką pełnią indywidualni konsumenci, lecz też politycy czy przedsiębiorcy. Zależności jakie występują pomiędzy decyzjami konsumentów o wydatkowaniu pieniędzy na szczeblu indywidualnym, a rozwojem kraju oraz zamożnością obywateli. Patriotyzm ekonomiczny, na który składają się patriotyzm gospodarczy i konsumencki, winien być celem polityki gospodarczej państwa. Podobnie jak budowa silnej warstwy przedsiębiorców będzie nim również kształtowanie świadomych postaw konsumenckich.

Ideą łącząca konsumentów, ekspertów, badaczy, polityków i polski biznes może dziś stać się marka „Produkt Polski” (dobrowolne znakowanie produktów informacją dotyczącą kraju pochodzenia) stanowiąca element promocji i ugruntowania pewnego modelu myślenia oraz działania mającego na horyzoncie patriotyzm ekonomiczny. „Produkt Polski” może stanowić punkt odniesienia dla kreowania pewnego ekosystemu – sumy korzyści dla wszystkich polskich grup społecznych, łączącego różne interesy. Niezbędne będzie zapewne przemyślenie ścieżki badań naukowych oraz dalszych rozwiązań prawnych, które będą wspierały rozwój polskich firm, ale też narzędzi wspomagających polskich konsumentów w budowaniu patriotyzmu ekonomicznego czy polski biznes w zwiększaniu sprzedaży i kooperacji dużych marek. Opracowanie pewnego katalogu rozwiązań instytucjonalnych.

Jednym z jego elementów jest zapewne instrument prawny wprowadzający do krajowego obiegu (ustawą z 2016 r.) instytucję rolniczego handlu detalicznego, która ułatwia sprzedaż żywności przez rolników (zresztą rolnictwo stanowi nadal podstawową funkcję gospodarczą na obszarach wiejskich w Polsce i ich rozwoju społecznego oraz ekonomicznego). W celu stworzenia lepszych możliwości rozwoju produkcji i sprzedaży konsumentom finalnym żywności wyprodukowanej, przetworzonej w całości lub w części z własnej uprawy, chowu lub hodowli bez udziału pośredników, których zaangażowanie w cenie sklepowej warzyw czy owoców wynosi dziś nawet ¾ ceny, jaką płacą za dany produkt konsumenci.

Pojęcie patriotyzmu konsumenckiego zaczyna być w Polsce coraz lepiej rozumiane. Polacy coraz chętniej decydują się na zakup rodzimych produktów. Widać też wyraźne zmiany w zachowaniach konsumentów, rosnącą powściągliwość w nabywaniu produktów wysokoprzetwarzanych, zainteresowanie produktami regionalnymi i tradycyjnymi czy wytwarzanymi bezpośrednio przez rolników. Na tym polu, w obszarze patriotyzmu praktycznego, jest jednak jeszcze wciąż wiele do zrobienia.

Czytaj też: Zakupy z kodem 590 to dziś za mało. Czytaj etykiety!

dr Rafał Zgorzelski