Retencja korytowa sposobem na suszę rolniczą
Współpraca na rzecz wody w rolnictwie obala mit drenujących melioracji
W dobie zmian klimatycznych i coraz częściej pojawiającej się suszy, retencja wód na terenach rolniczych staje się priorytetem. W przeciwdziałaniu suszy rolniczej skuteczne jest wykorzystanie systemów melioracji i nadanie im dwufunkcyjnej roli nawadniająco-odwadniającej. W użytkowaniu właścicieli gospodarstw rolnych w całej Polsce znajduje się ponad 250 tysięcy kilometrów rowów i kanałów, tworzących duże obiekty melioracyjne, regulujące stosunki wodne na terenach rolniczych. Dzięki połączeniu z rzekami, stanowią arterie zarówno do odprowadzania, jak i doprowadzania wody na grunty rolne.
Nowatorskie podejście
Wiele obiektów melioracyjnych na przestrzeni lat przestało pełnić funkcję nawodnieniową, ograniczając się do odprowadzania wody z rowów do rzek, potęgując skutki suszy rolniczej. Czas odwrócić ten proces i przywrócić ich dwufunkcyjność, aby gromadziły wodę w okresach suszy i zapewniły jej bezpiecznie odprowadzenie w okresie wzmożonych opadów. Temu służy wdrażany przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych z wykorzystaniem tzw. retencji korytowej. To nowatorskie działania realizowane w ramach programu STOP SUSZY! Retencja korytowa polega na miejscowym, precyzyjnym podpiętrzeniu wody w rzece lub kanale, co umożliwia skierowanie wód rzecznych do systemu rowów melioracyjnych. Dzięki temu przywrócona jest dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, zapewniająca odprowadzanie wody z gruntów rolnych w czasie opadów i jej retencję w okresach suszy.
Zadania na najbliższe trzy lata
Wody Polskie planują realizację 645 działań dedykowanych terenom rolniczym, na kwotę ok. 154,7 mln złotych w ciągu trzech lat. To pozwoli na zatrzymanie dodatkowych 32,5 mln m3 wody w zlewniach rolniczych. Przy stosunkowo niskich nakładach finansowych nastąpi wyraźna poprawa bilansu wodnego. Szacuje się, że realizacja programu wpłynie na poprawę bilansu wodnego na powierzchni od 30 000 do 300 000 hektarów użytków rolnych. Ostateczna skala efektu będzie zależna od współpracy i zaangażowania samorządów, spółek wodnych i samych rolników.
Zatrzymanie wody na gruntach rolnych będzie możliwe dzięki wykorzystaniu jazów, przepusto-zastawek, zastawek i innych urządzeń piętrzących na rzekach i rowach melioracyjnych. Rolą Wód Polskich w programie będzie zapewnienie wody z rzek i kanałów, która zostanie skierowana do systemu rowów melioracyjnych. Gospodarowanie wodą w rowach i utrzymanie ich drożności będzie leżeć w gestii zainteresowanych właścicieli gruntów lub spółek wodnych działających w ich imieniu.
Działania z zakresu retencji korytowej muszą być bardzo szczegółowo opracowane w fazie projektu, są to bowiem działania punktowe, rozproszone. Jednocześnie bardzo efektywne. Program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolnych z wykorzystaniem retencji korytowej zakłada partnerską współpracę Wód Polskich z samorządami, spółkami wodnymi, rolnikami i ośrodkami naukowymi. To pozwoli osiągnąć najlepsze efekty dla retencji wód w zlewniach rolniczych, najbardziej wrażliwych na skutki suszy.
Gdzie szukać informacji
Osoby zainteresowane działaniem na rzecz retencji wód na terenach rolniczych, powinny kontaktować się z najbliższą jednostką Wód Polskich. Mapa oraz szczegółowe dane teleadresowe znajdują się na stronie www.wody.gov.pl Informacje na temat wymagań formalno-prawnych w przypadku budowy nowych urządzeń piętrzących na rowach melioracyjnych można uzyskać dzwoniąc na infolinię Wód Polskich dedykowaną zgodom wodnoprawnym, tel.: (22) 669 92 99.
Przeciwdziałanie suszy wymaga kompleksowych działań
W Polsce gromadzimy ok. 6,5 proc. objętości średniorocznego odpływu rzecznego. To zbyt mało, aby skutecznie przeciwstawić się problemowi suszy, a także minimalizować skutki wezbrań i powodzi. Dlatego oprócz wdrażania rozwiązań z zakresu małej retencji, do których należy retencja korytowa, konieczna jest również budowa wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych. Zgodnie z założeniami rządowego programu, poziom krajowej retencji wód ma wzrosnąć do 15 proc. w 2027 roku, docelowo do 30 proc. w roku 2050. Retencja korytowa i przywracanie dwufunkcyjności obiektów melioracyjnych jest jednym z elementów kompleksowego zarządzania wodami.
