TYLKO U NAS
Sukcesy w uszczelnianiu luki VAT inspiracją dla wielu krajów UE
Polska notuje rekordowe w skali Unii Europejskiej tempo zmniejszania luki w VAT. Przez ostatnie lata nadrobiliśmy ogromny dystans do innych krajów Europy w zakresie uszczelniania podatków. Według naszych danych jeszcze w 2015 r. luka wynosiła nieco ponad 24 proc. potencjalnych wpływów, a w 2018 i 2019 r. ok. 12 proc. Po roku 2019 tendencja spadkowa nabrała jeszcze większego tempa. Szacujemy, że w 2021 r. poprawa dochodów z VAT wyniosła 14,3 mld zł. W efekcie luka VAT spadła o 6,1 pp, do poziomu 4,3 proc. potencjalnych wpływów – wskazuje Artur Soboń, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów na łamach rocznika „Polski Kompas 2022”
Pomimo znacznego spadku luki VAT w Polsce Ministerstwo Finansów w dalszym ciągu konsekwentnie wprowadza kolejne innowacyjne reformy. Jedną z nich jest wdrożenie kolejnego narzędzia technologicznego jakim jest e-faktura.
Dlaczego luka VAT spada
Zmniejszenie luki VAT jest efektem konsekwentnie wdrażanego wieloelementowego planu, który utrudnił działanie przestępcom podatkowym. Dzięki działaniom Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej mają oni coraz większe trudności z organizowaniem karuzel VAT-owskich. Rosnący monitoring i uszczelnianie systemu powodują, że czas działania karuzeli VAT jest coraz krótszy i przynosi ona coraz mniej korzyści, a środki pochodzące z przestępstw są coraz trudniejsze do wyprania, czyli do zalegalizowania ich jako pochodzących z uczciwej działalności. Uszczelnienie systemu podatkowego jest jednym z kluczowych czynników przekładających się na wzrost wpływów z VAT. W ciągu ostatnich kilku lat dało to w sumie kilkadziesiąt miliardów złotych. To środki, które nie trafiły na konta podatkowych przestępców, lecz do polskich rodzin i przedsiębiorców, w postaci obniżek podatków, nowych ulg czy wsparcia – tak potrzebnego w obecnej sytuacji wysokich cen surowców.
Sukces to efekt ciężkiej pracy
W latach 2015–2016 Polska nadrabiała dystans do innych krajów. Pierwszym etapem była reforma administracji skarbowej i podniesienie kar za przestępstwa VAT-owskie. Kolejne działania celowane były w branżę paliwową, gdzie działalność przestępców prowadziła do skrajnej nierównowagi rynkowej i destrukcyjnie działała na uczciwy biznes. Ich rezultatem jest zwłaszcza SENT powstały w ramach szerokiego pakietu paliwowego i przewozowego, czyli elektroniczny monitoring transportu wielu towarów i geolokalizacja ich położenia przy pomocy GPS. Dzięki tym zmianom wyeliminowano przestępców z rynku, a uczciwe firmy mogą wreszcie w pełni rozwinąć swoją działalność. W jej wyniku tylko w koncernach takich jak PKN Orlen i Lotos sprzedaż dwóch najpopularniejszych paliw wzrosła o ponad 30 proc. rok do roku.
Od 2017 r. pojawiały się nowe systemowe rozwiązania, które zaczęły przynosić trwałe skutki. To m.in. mechanizm podzielonej płatności, wykaz podatników VAT i elektroniczne raportowanie. To także kolejne e-usługi administracji, takie jak kasy on-line, kasy w postaci oprogramowania czy e-paragon.
Technologiczna rewolucja w skarbówce
Postęp technologiczny i skuteczność w likwidowaniu luki VAT sprawiły, że Polska na forum krajów UE postrzegana jest jako lider nowoczesnych rozwiązań cyfrowych. O wsparcie proszą nas inne kraje regionu. Według OECD jeszcze w 2013 r. udział wydatków na IT w całości wydatków na administrację skarbową plasował Polskę na 23. miejscu w Europie. W 2019 r. nakłady na IT polskiego Ministerstwa Finansów były ponaddwudziestokrotnie wyższe niż w 2015 r. Do prawidłowego funkcjonowania systemów informatycznych i rozwoju e-usług potrzebne jest m.in. zapewnienie odpowiedniej infrastruktury informatycznej. Centrum Informatyki Resortu Finansów (CIRF) to ośrodek przetwarzania danych, w którym liczba eksploatowanych serwerów tworzących zasadnicze i krytyczne systemy resortu finansów przekroczyła 10 tys., a przetwarzane dane liczone są w dziesiątkach petabajtów.
Dobrze wykorzystany potencjał
Kluczem do wykrywania podatkowych przestępstw jest wykorzystanie nowoczesnych technologii. Raportowanie on-line, badanie bankowych przelewów, analizy Big Data i machine learning to nowoczesna recepta na mafie VAT i skuteczny sposób walki z przestępczością podatkową.
Do niedawna polscy urzędnicy pracowali na składanych co miesiąc papierowych deklaracjach. Obecnie elektronicznie przesyłane dane analizują algorytmy, które uczą się na sukcesywnie likwidowanych karuzelach podatkowych. Dzięki temu, że Ministerstwo Finansów co miesiąc analizuje ponad 500 mln transakcji sprzedaży i ponad 100 mln transakcji zakupu, czas na działania przestępców zmniejszył się z kilku lat do ledwie kilku miesięcy.
Efektem pracy polskich programistów jest unikatowy w skali Europy program STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej). W STIR według określonych algorytmów przetwarzane są dane przekazywane przez banki oraz SKOK-i w celu ustalenia wskaźnika ryzyka wykorzystywania sektora bankowego do wyłudzeń skarbowych, zwłaszcza w zakresie podatku VAT. Dane te pozwalają na jeszcze szybsze i precyzyjniejsze wykrywanie podatkowych oszustów i umożliwiają wstrzymywanie wypłat z używanych przez nich kont bankowych.
Polska jest jednym z krajów w Unii Europejskiej, który udostępnił przedsiębiorcom e-fakturę. Od 1 stycznia 2022 r. polscy przedsiębiorcy mogą korzystać z Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). To rozwiązanie prawne i techniczne umożliwiające przesyłanie ustrukturyzowanych faktur elektronicznych. Od 2024 r., dzięki uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej, fakturowanie elektroniczne w naszym państwie będzie mogło działać jako system obowiązkowy, czyli jako jedyna dopuszczalna forma fakturowania w obrocie gospodarczym.
Dla firm to szybsze rozliczanie transakcji i szybsze zwroty VAT. Dla skarbówki to jeszcze szybsze analizy. Po wdrożeniu e-faktury czas potrzebny na wykrycie podatkowych przestępców będzie jeszcze krótszy. Administracja podatkowa będzie analizować faktury nie po kilkudziesięciu dniach od ich wystawienia, lecz praktycznie w czasie rzeczywistym.
Rosnący dystans pomiędzy Polską a resztą europejskiego peletonu dostrzegają kraje, które do niedawna były uważane za technologicznych liderów. Wdrożenia rozwiązań, które sprawdziły się w Polsce, oczekuje wiele europejskich państw, w tym przykładowo Niemcy, które zapowiadają wprowadzenie nowoczesnych technologii w walce z luką VAT, w tym wdrożenie e-faktury.
Inne kraje naszego regionu również uważnie obserwują sukcesy Polski w walce z podatkową przestępczością i często szukają naszego wsparcia przy wdrażaniu nowoczesnych rozwiązań. Porozumienia o transferze wiedzy, informacji i technologii podpisaliśmy już z krajami Grupy Wyszehradzkiej, Estonią i Ukrainą. Te państwa chcą wprowadzać rozwiązania, które z bardzo dobrym skutkiem sprawdziły się w Polsce. Takie kraje jak Słowacja czy Czechy interesuje konstrukcja naszego split payment czy też sposób wdrażania w Polsce e-faktury. Państwa zwłaszcza naszego regionu są świadome, że wprowadzenie zmian wzorowanych na polskich rozwiązaniach oznacza po prostu ukrócenie przestępczości podatkowej i wzrost środków w budżecie.
Artur Soboń, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2022” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2022”:
