Nawacki: Orzeczenie TK może być ze stratą dla opiekunów osób z niepełnosprawnością

Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie prawa do świadczeń pielęgnacyjnych może mieć zasadnicze znaczenie dla przyszłego kształtu systemu wsparcia dla opiekunów osób z niepełnosprawnością - uważa Lesław Nawacki z biura Rzecznika Praw Obywatelskich.

We wtorek TK rozstrzygnąć ma, czy można różnicować opiekunów osób niepełnosprawnych ze względu na wiek, w którym powstała niepełnosprawność podopiecznego. Na ten wyrok czeka wiele środowisk, także Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, które planuje zmiany w systemie wsparcia niepełnosprawnych.

To już kolejny wniosek skierowany do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie znowelizowanej ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązującej od początku zeszłego roku, która pozbawiła część opiekunów osób niepełnosprawnych prawa do świadczeń pielęgnacyjnych. Nowela była jedną z przyczyn protestów opiekunów osób niepełnosprawnych wiosną tego roku.

Dyrektor Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w biurze RPO Lesław Nawacki przypomniał w rozmowie z PAP, że Trybunał, rozpoznając w grudniu zeszłego roku wniosek rzecznika, uznał wygaśnięcie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego za niezgodne z konstytucją.

Wskazał, że wyrok ten zrealizowała ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów uchwalona w kwietniu zeszłego roku. Na jej podstawie opiekunowie osób niepełnosprawnych, którzy utracili prawo do świadczeń pielęgnacyjnych, mają prawo do zwrotu zaległych pieniędzy wraz z ustawowymi odsetkami. Przysługuje im prawo do zasiłku, niezależnie od kryterium dochodowego, w wysokości 520 zł, czyli tyle, ile wynosiło świadczenie pielęgnacyjne na mocy wygaszonych decyzji (obecnie wynosi 1000 zł). Jednak ustawa dotyczy tylko tych osób, które miały prawo do świadczenia przed nowelizacją ustawy.

"Ustawa nie przywraca opiekunom dorosłych niepełnosprawnych prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, ale wprowadza nowy rodzaj zasiłku przeznaczonego specjalnie dla tej grupy - zasiłek dla opiekuna. Wykluczeni opiekunowie w licznych pismach do rzecznika podnoszą, iż w ich ocenie ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów nie wykonuje wyroku TK i wnoszą o skierowanie jej przez RPO do Trybunału" - poinformował Nawacki.

Jak dodał, w związku z tymi postulatami w biurze RPO analizowana jest konstytucyjność tych przepisów. Wyjaśnił, że analiza dotyczy w szczególności prawidłowości zrealizowania przez ustawę wyroku Trybunału.

Nawacki zaznaczył, że działania RPO muszą jednak uwzględniać przede wszystkim wniosek do TK skierowany w zeszłym roku przez grupę posłów PiS. To właśnie ten wniosek ma zostać rozpatrzony we wtorek.

"Rozstrzygnięcie TK w tej sprawie może mieć bowiem zasadnicze znaczenie dla przyszłego kształtu systemu wsparcia dla opiekunów osób z niepełnosprawnością" -

podkreślił.

Zaznaczył, że działania rzecznika muszą także uwzględniać inicjatywę MPiPS dotyczącą debaty w ramach tzw. okrągłego stołu, której efektem ma być stworzenie całościowego systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. Resort pracy jednak również czeka na orzeczenie Trybunału.

Choć spotkania organizowane w ramach "okrągłego stołu" zostały na początku października wznowione po wakacyjnej przerwie, wiceminister Elżbieta Seredyn poinformowała PAP, że kolejne zostaną zwołane już po tym, jak resort otrzyma orzeczenie TK wraz z uzasadnieniem.

Nawacki zwrócił uwagę, że RPO dostrzega także inne problemy związane ze stosowaniem przepisów ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. W maju rzecznik we wniosku do MPiPS wskazywał na konieczność wyeliminowania pojawiających się wątpliwości związanych z prawem do zasiłku dla osób, które opiekują się współmałżonkiem.

Do RPO zgłaszają się także rodzice pobierający wcześniejsze emerytury z tytułu sprawowania opieki nad dziećmi z niepełnosprawnościami, wskazując, że ich wysokość jest niższa od świadczenia pielęgnacyjnego podwyższonego na skutek wiosennych protestów. Rzecznik wnioskował do MPiPS o wprowadzenie rozwiązań umożliwiających dokonanie wyboru korzystniejszego świadczenia.

Nawacki przypomniał, że w listopadzie Trybunał zajmie się kolejną skargą dotyczącą ustawy o świadczeniach rodzinnych - chodzi o przepis odmawiający uprawnionemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli inna osoba w rodzinie ma już ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub na inne dziecko w rodzinie.

Rzecznik przystąpił do tego postępowania, wskazując, że zakwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami równości oraz szczególnej pomocy państwa rodzinom wychowującym dzieci niepełnosprawne, a także z zasadą ochrony małżeństwa i zasadą sprawiedliwości społecznej.

Agata Kwiatkowska (PAP)