Technologia wymusza nowe modele społeczno-gospodarcze

Automatyzacja i robotyzacja nie mogą być celem samym w sobie, a jedynie narzędziem umożliwiającym realizację poprawnie zdefiniowanych priorytetów. Uruchomienie i zaprojektowanie takich procesów jest dzisiaj wyzwaniem dla Polski, zarówno w wymiarze krótkookresowym, jak i strategicznym – pisze w „Polskim Kompasie 2019” Barbara Piontek, dr hab., prof. nadzw., zastępca prezesa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej SA, Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej.

Choć mówimy o niespotykanym dotąd „skoku cywilizacyjnym”, o szansie, której nie miały wcześniejsze pokolenia, o społeczeństwie wiedzy, o postępie technologicznym, to właśnie dzisiaj, jak nigdy przedtem, dotkliwie dotykamy stanu permanentnych przemian, kryzysu fundamentalnych wartości i nierówności społeczno-gospodarczych.

Pytania kim jesteśmy? i dokąd zmierzamy? – jak nigdy wcześniej wymagają pogłębionej refleksji w zakresie akceptacji i wyboru już nie tylko kierunku rozwoju, ale – a może przede wszystkim – sposobów jego realizacji. Polska nigdy wcześniej nie stała przed tak wielką szansą postawienia milowego kroku i stania się kluczowym ośrodkiem gospodarczym na mapie świata, przy jednoczesnym zapewnieniu godności narodowej, wiary w kanon ciężkiej pracy oraz równoczesnym stosowaniu reguł powszechnego postępowania.

Postępujące procesy robotyzacji i automatyzacji stwarzają dziś potrzebę zbudowania nowych modeli społeczno-gospodarczych. Od nas zależy, na ile wykorzystamy tę szansę.

Pułapka dochodu gwarantowanego

Budowanie nowego modelu społeczno-gospodarczego w oparciu o procesy automatyzacji i robotyzacji wymaga stosowania reguł powszechnego postępowania – rozumianych jako normy wyznaczające i weryfikujące stosowane procedury – i uznania pracy za wartość samą w sobie. Reguły te stanowią istotne wskazania i bazę dla kształtowania decyzji w sferze wyboru ładu społeczno-gospodarczego, a w tym zagospodarowywania zasobów pracy w procesach twórczych i produkcyjnych, a nie tylko konsumpcji.

Jedynie wówczas unikniemy modelu opartego wyłącznie na dochodzie gwarantowanym, w którym praca będzie przywilejem dla nielicznych, a większość społeczeństwa będzie posiadać jedynie „prawo do konsumpcji”. Dzisiejsze badania skutków takich eksperymentów nie są do końca wiarygodne, gdyż brak obowiązku pracy może z pozoru wydawać się marzeniem. Eksperymenty te dotyczą jednak często tylko ludzi, którzy posiadają kompetencje do wykonywania pracy, wcześniej ją wykonywali i zwykle są nią przeciążeni.

Na obecnym etapie nikt nie przeprowadził badań na populacji, która pokoleniowo funkcjonuje bez obowiązku pracy, z równoczesnym prawem do konsumpcji. To eksperyment na żywym organizmie, nie jesteśmy w stanie przewidzieć jego skutków. Tylko zastosowanie reguł powszechnego postępowania otwiera nam szeroki wachlarz możliwości ukształtowania nowego systemu i ładu społeczno-gospodarczego, w którym automatyzacja i robotyzacja przyczynią się do wzrostu sprawności i efektywności przy równoczesnej poprawie jakości życia i kształtowaniu właściwych relacji pomiędzy „mieć” i „być”.

W rozwiązaniach tych automatyzacja i robotyzacja nie mogą być celem samym w sobie, a jedynie narzędziem umożliwiającym realizację poprawnie zdefiniowanych priorytetów. Uruchomienie i zaprojektowanie takich procesów jest dzisiaj wyzwaniem dla Polski, zarówno w wymiarze krótkookresowym, jak i strategicznym. Musimy mieć świadomość, że tzw. Przemysł 4.0 już istnieje i próby wyważania otwartych drzwi mogą skutkować tym, że pociąg ten Polsce ucieknie i że Polska na mapie gospodarczej świata nie stanie się wiodącym krajem, mającym kluczowy udział w procesach wzrostu i rozwoju. Musimy strzec się, przed takimi próbami, gdyż wiele rozwiązań przemysłu 4.0 jest już dostępnych na rynku. Próby odkrywania wielu tych rozwiązań – być może zasługujące na uznanie – będą skutkować pozostaniem w tyle. Czasu kupić się nie da! (…)

Pełny tekst dr Barbary Piontek zawiera elektroniczne wydanie „Polskiego Kompasu 2019” dostępne bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne.