Fenomen niefenomenalnych depozytów

Nie należy negować roli poczucia bezpieczeństwa depozytów wśród deponentów, ale może warto w inny sposób zwiększać atrakcyjność lokat – stwierdza prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN w stałym felietonie na łamach „Gazety Bankowej”.

Inwestycje finansowe mogą przybierać różnorodną postać, w tym charakteryzować się niskim i wysokim ryzykiem. Ryzyko i bezpieczeństwo nabierają szczególnego znaczenia zwłaszcza w czasach niepokojów, w tym także podczas ostatniego – ponad 15–letniego – okresu permanentnego kryzysu. W czasie kolejnych odsłon wieloletniego kryzysu występowały okresy zarówno relatywnie wysokich, jak i ultra niskich stóp procentowych (zwłaszcza w koronakryzysie). Poziom stóp procentowych nie był i wciąż nie jest jednak istotnym czynnikiem kształtującym wartość depozytów zgromadzonych w bankach działających w Polsce. Od 2007 r. depozyty bankowe w naszym kraju rosły bowiem systematycznie z roku na rok. Fenomen ten ma również miejsce pomimo zaistnienia w Polsce ujemnego realnego oprocentowania depozytów i należy podkreślić, że zjawisko to utrzymuje się już od ponad pięciu lat. Wspomniany fenomen nie odnosi się tylko do depozytów ogółem czy depozytów osób prywatnych, ale ma miejsce także w odniesieniu do depozytów przedsiębiorstw.

Dlaczego zatem niefenomenalne co do oferowanych warunków depozyty (przynoszące od kilku lat realną stratę) cieszą się takim fenomenem ciągłego wzrostu? Czynników takiego stanu rzeczy jest z pewnością kilka, ale jedną z najważniejszych jest poszukiwanie bezpiecznych form lokowania środków finansowych. Depozyty bankowe są tymczasem z pewnością najistotniejszą alternatywą wobec inwestycji ryzykownych.

Do atrakcyjności depozytów przyczynia się także podejście do nich, reprezentowane przez decydentów na całym świecie, którzy robią wszystko aby deponenci mieli poczucie, że ich depozyty są w pełni chronione. W czasie kryzysu finansowego 2007+ podniesiono chociażby kwotę gwarantowaną do 100 tys. euro w państwach Unii Europejskiej. Podczas ostatnich problemów finansowych Silicon Valley Bank w USA i Credit Suisse w Szwajcarii zapewniono zaś deponentów o pełnych gwarancjach. Takie podejście powoduje jednak, że nie tylko wśród zarządzających bankami, ale także wśród ich klientów szerzy się zjawisko nazwane moral hazard. Deponenci nie mają bowiem przesłanek, aby interesować się kondycją banków mając przekonanie, że ich depozyty będą zawsze chronione, niezależnie od skali problemów finansowych tychże banków.

Nie należy negować roli poczucia bezpieczeństwa depozytów wśród deponentów, ale może warto w inny sposób zwiększać atrakcyjność lokat. Do rekomendowanych, możliwych przedsięwzięć zwiększających atrakcyjność i bezpieczeństwo depozytów w Polsce zaliczyć można chociażby:

• doprecyzowanie zasad informowania klienta o sytuacji finansowej banku (obecnie nie wiadomo jak często, w jakim zakresie i w jakiej formie powinno być to robione); • skrócenie czasu na wypłatę kwot gwarantowanych depozytów (np. do trzech dni – na wzór rozwiązań obowiązujących w USA); • połączenie systemu gwarantowania depozytów i systemu rekompensowania strat inwestorom na rynku kapitałowym, a nawet ochrony na rynku ubezpieczeniowym, tak aby klient instytucji finansowej miał zapewnioną ochronę w jednym miejscu – stworzenie „super gwaranta”; • wykreowanie zachęt do długoterminowego oszczędzania, np. poprzez wprowadzenie preferencji podatkowych (zniesienie tzw. podatku Belki w odniesieniu do depozytów długoterminowych, np. co najmniej 3–5 letnich), • wprowadzenie regulacji mających na celu dywersyfikację depozytów bankowych, w tym wzrost roli długoterminowych depozytów jako źródła finansowania działalności banków, co zwiększy ich bezpieczeństwo, a zatem i depozytów w nich zgromadzonych.

Prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN, Członek korespondent PAN

Więcej informacji i komentarzy ze świata finansów i gospodarki czytaj w aktualnym listopadowym wydaniu „Gazety Bankowej” (nr 11/2023), dostępnym także jako e-wydanie, także na iOS i Android

Szczegóły, jak zamówić e-wydanie „Gazety Bankowej”, kliknij tutaj